Quán triệt sâu sắc đường lối xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân của Đảng, Cục Dân quân tự vệ đã thực hiện tốt chức năng tham mưu chiến lược, chỉ đạo xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, góp phần vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc những năm trước đây cũng như công cuộc bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Nữ dân quân vùng cao trong Lễ ra quân huấn luyện

Trải qua 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ (DQTV) đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, kiên cường chiến đấu, hy sinh, cần cù lao động sản xuất, tích cực tham gia các phong trào cách mạng, lập nhiều thành tích, viết nên truyền thống đáng tự hào. Nói về vai trò của lực lượng DQTV, trong Thư gửi nam nữ chiến sĩ DQTV và du kích toàn quốc, ngày 27-5-1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Dân quân, tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan r㔹.

Những đóng góp quan trọng của lực lượng DQTV luôn gắn liền với công tác tham mưu, chỉ đạo, tổ chức thực hiện của Cục DQTV. Trên cơ sở quán triệt sâu sắc quan điểm xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân của Đảng, những năm qua, Cục DQTV đã thực hiện tốt công tác tham mưu, chỉ đạo xây dựng lực lượng DQTV và đạt được nhiều kết quả tích cực. Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, Cục đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan soạn thảo, trình Bộ Tổng Tham mưu, Bộ Quốc phòng tham mưu với Đảng, Nhà nước và cấp có thẩm quyền ban hành hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật nhằm chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện công tác DQTV. Đặc biệt, năm 2009, Cục chủ trì biên soạn dự án Luật DQTV và các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành. Luật DQTV được ban hành là một sự kiện quan trọng, tạo cơ sở thuận lợi cho công tác chỉ đạo và triển khai, tổ chức thực hiện thống nhất trên toàn quốc. Trên cơ sở Luật DQTV và các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện, Cục thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn các quân khu, địa phương thực hiện tốt công tác tổ chức xây dựng lực lượng DQTV bảo đảm có cơ cấu, thành phần hợp lý, tỷ lệ và số lượng phù hợp, chất lượng ngày càng cao, nhất là chất lượng chính trị. Trong quá trình thực hiện, chú trọng xây dựng dân quân thường trực ở biên giới, DQTV biển, DQTV phòng không và từng bước mở rộng, phát triển đơn vị tự vệ trong các doanh nghiệp không phải doanh nghiệp nhà nước, các khu công nghiệp, khu chế xuất. Đến nay, 100% tỉnh (thành phố) đã xây dựng và triển khai thực hiện Đề án tổ chức, xây dựng lực lượng DQTV giai đoạn 2011 - 2015. Công tác phát triển Đảng trong lực lượng DQTV được coi trọng, đảng viên trong DQTV đạt 22%, với gần 5.500 chi bộ, 400 tổ đảng quân sự cấp xã. Riêng các quân khu ở phía Nam (5, 7, 9) có gần 100% xã (phường, thị trấn) thành lập chi bộ quân sự. Lực lượng tự vệ được xây dựng, phát triển trong các doanh nghiệp nhà nước, trong đó nhiều doanh nghiệp tổ chức với quy mô cấp tiểu đoàn, trung đoàn, vừa là lực lượng sản xuất, vừa là lực lượng sẵn sàng chiến đấu và bảo vệ doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, DQTV đã thường xuyên phối hợp hoạt động với các lực lượng an ninh ngăn chặn, tham gia xử lý các vụ việc phức tạp trên địa bàn; đồng thời, chủ động tuyên truyền, đấu tranh làm thất bại âm mưu và hành động phá hoại của các thế lực thù địch. DQTV thực sự là lực lượng trung thành, tin cậy của cấp ủy, chính quyền và nhân dân, tích cực tham gia giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội và bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân ở địa phương, cơ sở. DQTV còn là lực lượng xung kích trong phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ cứu nạn, được cấp ủy, chính quyền các địa phương, cơ sở đánh giá là lực lượng phát hiện và ứng cứu nhanh nhất, đạt hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, công tác DQTV vẫn còn những hạn chế về nhận thức và tổ chức thực hiện. Việc triển khai thực hiện Luật DQTV ở một số địa phương chưa thật nghiêm; công tác tham mưu, tổ chức xây dựng lực lượng còn thiếu tính chủ động; công tác đăng ký, quản lý DQTV chưa chặt chẽ; tổ chức xây dựng lực lượng tự vệ trong các loại hình doanh nghiệp ngoài nhà nước, DQTV biển còn nhiều bất cập. Công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền của Ban Chỉ huy quân sự (CHQS) cơ sở còn hạn chế.

Trước yêu cầu cao của nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi Cục DQTV phải không ngừng nâng cao năng lực tham mưu chiến lược, chỉ đạo xây dựng lực lượng DQTV “vững mạnh, rộng khắp”, ngang tầm với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Theo đó, tập trung xây dựng cơ quan và đội ngũ cán bộ tham mưu chiến lược có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ và năng lực hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Trước hết, đội ngũ cán bộ cần có năng lực tư duy, năng lực thực tiễn để có thể tham mưu, đề xuất những vấn đề mang tầm vĩ mô về công tác DQTV. Để đáp ứng được yêu cầu trên, Cục chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ mọi mặt, kiến thức toàn diện về quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, v.v. Trên cơ sở đó, đảm bảo cho Cục vững mạnh, thực sự là cơ quan tham mưu chiến lược có khả năng tham mưu giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu những vấn đề mang tính chiến lược; đồng thời, có năng lực chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương, đơn vị tổ chức thực hiện tốt công tác xây dựng, huấn luyện lực lượng DQTV, giáo dục quốc phòng và an ninh, công tác quốc phòng, quân sự các bộ, ngành Trung ương và địa phương.

Thời gian tới, Cục sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan, chủ trì soạn thảo, sửa đổi, thay thế một số nghị định, thông tư, chỉ thị, nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, sát thực tiễn, làm cơ sở cho các địa phương bổ sung, hoàn thiện kế hoạch mở rộng lực lượng DQTV trong các trạng thái sẵn sàng chiến đấu; hướng dẫn, rà soát, kiện toàn Ban CHQS các cấp; triển khai thực hiện các đề án về tổ chức, huấn luyện, hoạt động, thực hiện chế độ, chính sách đối với DQTV giai đoạn 2011 - 2015. Đồng thời, tham mưu giúp Bộ chỉ đạo các địa phương khảo sát, nghiên cứu xây dựng lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước, nhất là doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài; tiếp tục tổ chức đào tạo cán bộ quân sự Ban CHQS cấp xã trình độ cao đẳng, đại học và trung cấp chuyên nghiệp ngành quân sự cơ sở; chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập, khả năng chiến đấu cho lực lượng DQTV. Năm 2015, Cục sẽ chủ trì, phối hợp với các cơ quan chức năng Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiểm tra việc phối hợp hoạt động giữa DQTV với các lực lượng khác trong bảo vệ biên giới, biển, đảo và phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ cứu nạn, v.v.

Cùng với đó, Cục chỉ đạo và hướng dẫn tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV theo hướng “vững mạnh, rộng khắp”, thực sự là lực lượng trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Trong đó, tập trung kiểm tra việc tổ chức thực hiện công tác DQTV để tham mưu, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu những giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về DQTV. Trên cơ sở Luật DQTV, Cục tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương, cơ quan và tổ chức có liên quan thực hiện nghiêm túc chế độ đăng ký, quản lý lực lư­ợng DQTV; thường xuyên rà soát, kiện toàn tổ chức biên chế DQTV theo hướng gọn, mạnh, có tỷ lệ và cơ cấu hợp lý giữa lực lượng nòng cốt và rộng rãi, nâng cao tỷ lệ đảng viên và chất lượng chi bộ quân sự ở những nơi đã thành lập, đồng thời thành lập mới ở các cơ sở còn lại, bảo đảm phù hợp với đặc điểm từng vùng, từng địa phương. Trên cơ sở rà soát lại lực lượng DQTV hiện có, Cục sẽ chỉ đạo các quân khu, địa phương triển khai tổ chức, biên chế cụ thể từng loại lực lượng theo quy định của Luật DQTV, chú trọng làm điểm và nhân rộng lực lượng DQTV cơ động, thường trực, binh chủng, DQTV biển. Từ các mô hình “điểm” đó, kịp thời tổ chức rút kinh nghiệm để có biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo nhân rộng. Mặt khác, Cục tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm Chỉ thị 83/CT-BQP, ngày 25-6-2012 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về việc tổ chức xây dựng, huấn luyện, hoạt động của lực lượng tự vệ trong các doanh nghiệp quân đội.

Để đáp ứng yêu cầu bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới, thời gian tới, trên cơ sở định hướng của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Cục tập trung chỉ đạo xây dựng lực lượng DQTV biển vững mạnh, thường xuyên phối hợp với các lực lượng tham gia bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc. Trong đó, chú trọng đổi mới mô hình tổ chức và hoạt động của lực lượng DQTV biển cho phù hợp với các thành phần kinh tế, theo hướng tổ chức DQTV biển “rộng khắp” như­­ng phải “tập trung có trọng điểm”; trang bị phải kết hợp tư­­ơng đối hiện đại và hiện đại; huấn luyện toàn diện kết hợp với chuyên sâu, đặc biệt coi trọng huấn luyện, rèn luyện theo yêu cầu tác chiến bảo vệ chủ quyền an ninh, tác chiến trên biển, đảo trong mọi tình huống. Cùng với đó, Cục chỉ đạo lực lượng DQTV tích cực, chủ động tham gia công tác phòng thủ dân sự, giúp nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai, ổn định đời sống, khôi phục và phát triển sản xuất, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở những vùng, địa phương bị bão lũ tàn phá.

Cùng với việc xây dựng về tổ chức, lực lượng, Cục tăng cường chỉ đạo đổi mới nội dung, chương trình, tổ chức phương pháp huấn luyện, diễn tập của DQTV. Trong đó, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục chính trị, pháp luật, công tác vận động quần chúng với huấn luyện quân sự; chú trọng tập huấn, bồi dưỡng cán bộ và huấn luyện lực lượng DQTV thường trực, dân quân cơ động, DQTV phòng không, DQTV biển. Trên cơ sở tổng kết 10 năm đào tạo cán bộ quân sự Ban CHQS xã (phường, thị trấn), cấp ủy, chính quyền các địa phương tiếp tục làm tốt việc tuyển chọn, đào tạo gắn với quy hoạch bố trí sử dụng, phấn đấu đến năm 2020, có 100% chỉ huy trưởng, chỉ huy phó Ban CHQS cấp xã được đào tạo trình độ trung cấp chuyên nghiệp ngành quân sự cơ sở trở lên; trong đó, có từ 70% đến 80% trình độ cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở.

Các địa phương, đơn vị cần thực hiện nghiêm túc chế độ huấn luyện cho 100% cơ sở DQTV theo quy định; coi trọng cả giáo dục chính trị, pháp luật và huấn luyện quân sự; cả huấn luyện cán bộ với huấn luyện chiến sĩ và phân đội, trong đó huấn luyện cán bộ là then chốt. Trước khi bước vào huấn luyện, các địa phương, cơ sở cần thực hiện tốt công tác chuẩn bị cơ sở vật chất, thao trường, bãi tập, kinh phí bảo đảm và tiến hành tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhất là đối với các đơn vị binh chủng. Cơ quan quân sự các cấp cần tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền duy trì tốt nền nếp, chế độ kiểm tra hoạt động của các phân đội DQTV, thực hiện tốt công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, nâng cao chất lượng xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng DQTV ở từng địa phương, cơ sở. 

Bên cạnh đó, các địa phương, đơn vị cần quan tâm thực hiện tốt chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV. Thời gian tới, theo chủ trương, kế hoạch đã xác định, Bộ Quốc phòng sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để nghiên cứu, bổ sung, điều chỉnh chế độ, chính sách đối với lực lượng DQTV phù hợp với tình hình thực tiễn. Đồng thời, làm tốt công tác chính sách đối với những gia đình cán bộ, chiến sĩ DQTV có khó khăn, nhằm bảo đảm cho họ yên tâm công tác. Ngoài ra, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần đổi mới phương thức tổ chức, hoạt động thi đua khen thưởng trong lực lượng DQTV; tăng cư­ờng hiệu lực quản lý nhà n­ước đối với công tác DQTV; thường xuyên tổ chức thanh tra, kiểm tra, sơ kết, tổng kết về tổ chức xây dựng, huấn luyện, hoạt động của lực l­­ượng DQTV, đảm bảo xây dựng lực lượng DQTV có chất lượng ngày càng cao, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Phát huy truyền thống “Mưu lược - sáng tạo”, Cục DQTV tiếp tục tham mưu xây dựng lực lượng DQTV “vững mạnh, rộng khắp”, phát huy vai trò nòng cốt cho toàn dân trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng - an ninh ở cơ sở, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Thiếu tướng NGUYỄN DUY NGUYÊN, Cục trưởng Cục Dân quân tự vệ
_____________________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 158.