Lịch sử cách mạng Việt Nam mãi khắc ghi những chiến công quả cảm, anh dũng của các thế hệ thanh niên xung phong. Trong đó, lực lượng thanh niên xung phong Trường Sơn là biểu tượng sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng của thanh niên Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh, với tinh thần yêu nước, vượt mọi khó khăn, gian khổ, hy sinh, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Tinh thần ấy, khí thế ấy cần tiếp tục được tiếp nối và tỏa sáng trong phong trào thanh niên tình nguyện hiện nay.

Thanh niên xung phong san lấp hố bom đảm bảo giao thông tại trọng điểm Truông Bồn. Ảnh tư liệu

Thanh niên xung phong Trường Sơn - thế hệ “thanh niên anh hùng của dân tộc anh hùng”

Cách đây 60 năm, thực hiện Nghị quyết 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa II) về cách mạng miền Nam, ngày 19-5-1959, Thường trực Tổng Quân ủy Trung ương giao nhiệm vụ cho “Đoàn công tác quân sự đặc biệt” - Đoàn 559 do Thượng tá Võ Bẩm làm Đoàn trưởng, có nhiệm vụ mở đường Trường Sơn, chi viện cho chiến trường miền Nam. Ngày 21-6-1965, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị 71/TTg-CN về tổ chức các “Đội thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước”, giao cho Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam tổ chức các “Đội thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước” làm nhiệm vụ bảo đảm các công việc về giao thông vận tải trên các tuyến đường trọng yếu. Từ đó, việc tuyển chọn thanh niên xung phong để bổ sung lực lượng cho các binh đoàn, binh trạm trên đường Trường Sơn ngày càng được tăng cường¹. Thực hiện quyết tâm chiến lược giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Đoàn 559 vừa thực hiện nhiệm vụ chi viện chiến lược, vừa xây dựng và phát triển lực lượng. Ngày 03-4-1965, Đoàn 559 trở thành Bộ Tư lệnh 559, đến ngày 29-7-1970, phát triển thành Binh đoàn Trường Sơn. Giai đoạn 1973 - 1975, Binh đoàn Trường Sơn có lực lượng rất hùng hậu, gồm 09 sư đoàn, 21 trung đoàn, với hơn 10 vạn cán bộ, chiến sĩ và gần 01 vạn thanh niên xung phong, có nhiệm vụ đảm bảo giao thông trên các tuyến đường thuộc binh trạm của Đoàn 559 quản lý; vận chuyển hàng hóa, vũ khí vào chiến trường B, C; xây dựng, bảo vệ kho tàng, v.v. Do đó, “Thanh niên xung phong Trường Sơn” là cách gọi để chỉ lực lượng thanh niên xung phong thuộc Đoàn 559, hoạt động theo hình thức tổ chức thành đội thanh niên xung phong các binh trạm và là một bộ phận quan trọng của lực lượng thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước.

Nhận thức đúng vai trò, nhiệm vụ được giao, với lý tưởng sẵn sàng hy sinh, cống hiến tuổi trẻ cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cán bộ, đội viên thanh niên xung phong Trường Sơn đã vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ, đương đầu với bom đạn ác liệt² và chịu đựng thời tiết khắc nghiệt của núi rừng Trường Sơn. Với các nữ thanh niên xung phong thì khó khăn ấy lại nhân lên gấp bội. Có đơn vị thanh niên xung phong vận tải bằng xe thồ; có đơn vị vận tải bằng đường thủy qua sông, suối; có đơn vị phải đục đá trong hang sâu để xây dựng kho tàng hoặc ngày đêm chăm sóc thương binh, phục vụ các đơn vị bộ đội chiến đấu. Hình ảnh các cô gái thanh niên xung phong làm cọc tiêu cho xe qua ngầm, qua suối, qua trọng điểm trên đường Trường Sơn hoặc những nam, nữ thanh niên xung phong mới 18 - 20 tuổi đều theo một cung đường định sẵn, mỗi trạm đi và về là 08 giờ liên tiếp trong ngày, phải gùi, thồ tới 40 - 50 kg hàng hóa,... thật anh dũng, hào hùng, đậm chất huyền thoại và trở thành biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Các anh, các chị không chỉ để lại máu xương của mình, mà còn gửi lại cả một thời thanh niên anh dũng, tuổi thanh xuân đẹp nhất cho các cung đường Trường Sơn và sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà. Các thế hệ thanh niên xung phong Trường Sơn đã thực hiện đúng lời căn dặn của Bác Hồ trong thư khen thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước: “...Bác mong các cháu đoàn kết chặt chẽ, dũng cảm lao động và chiến đấu, giữ gìn sức khỏe, cố gắng học tập, lập nhiều thành tích chống Mỹ, cứu nước, để xứng đáng là thanh niên anh hùng của dân tộc anh hùng”³.

Như vậy, thanh niên xung phong Trường Sơn ra đời gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đầy gian khổ, hy sinh, nhưng vô cùng oanh liệt của dân tộc ta. Đó là thế hệ thanh niên với ý chí quyết tâm rực lửa: “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước / Mà lòng phơi phới dậy tương lai”. Nhắc tới “Thanh niên xung phong Trường Sơn”, “Bộ đội Trường Sơn”, “Đường Hồ Chí Minh” là nhắc đến những minh chứng sống động của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, với tinh thần “Ba sẵn sàng”, “Năm xung phong” và trở thành ký ức không thể nào quên trong dòng chảy lịch sử của dân tộc và mỗi người dân Việt Nam.

Tỏa sáng tinh thần thanh niên xung phong Trường Sơn trong phong trào tình nguyện của thanh niên hiện nay

Đoàn đại biểu thanh niên tình nguyện do đồng chí Lê Quốc Phong làm Trưởng đoàn dâng hương tưởng niệm tại khu mộ của 13 liệt sĩ thanh niên xung phong ở Truông Bồn (huyện Đô Lương, Nghệ An). Ảnh: tienphong.vn

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất, nhiệm vụ của thế hệ thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước đã hoàn thành, nhưng lực lượng thanh niên xung phong vẫn tiếp tục cống hiến, phát huy vai trò xung kích trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới của Tổ quốc, khôi phục kinh tế đất nước sau chiến tranh và tham gia phát triển kinh tế - xã hội trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế, với nhiều phong trào hành động cách mạng sôi nổi. Cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã khẳng định: thanh niên xung phong là những người trẻ tuổi đi đầu, sẵn sàng vượt qua mọi gian khổ, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc. Không phải chỉ có sự gan dạ, tinh thần lao động bền bỉ mà còn phải nói đến những sáng kiến, những suy nghĩ táo bạo và lòng trung thành vô hạn đối với Tổ quốc đã giúp cho thanh niên xung phong lập nên những kỳ tích, xứng đáng là lực lượng mũi nhọn trên các trận tuyến khó khăn nhất của đất nước.

Hiện nay, cả nước có 22 tỉnh, thành phố và một số doanh nghiệp nhà nước có tổ chức thanh niên xung phong với gần 10 vạn lao động thanh niên. Tiếp bước và phát huy truyền thống anh hùng của các thế hệ cha anh, trong thời kỳ đổi mới, xây dựng đất nước; trước những việc mới, việc khó, đòi hỏi sự hy sinh, gian khổ, thanh niên Việt Nam nói chung, thanh niên xung phong nói riêng vẫn luôn là lực lượng xung kích, đi đầu, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao. Thông qua các phong trào đã phát động, như: “Hành quân theo bước chân những người anh hùng” (năm 1983); “Sản xuất, kinh doanh giỏi” (năm 1987); “Thanh niên lập nghiệp” và phong trào “Tuổi trẻ giữ nước” (năm 1992); “Thi đua, tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (năm 2002); “5 xung kích phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” (năm 2007), “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc” (năm 2012),... tinh thần tình nguyện, xung kích đảm nhận việc khó, việc mới của thanh niên tiếp tục được phát huy mạnh mẽ. Khí thế của tuổi trẻ, hành động của thanh niên khiến cho phong trào thanh niên tình nguyện được hình thành một cách tự nhiên, lan tỏa ngày càng sâu rộng trong thanh niên và toàn xã hội. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh lần thứ XI, phong trào thanh niên tình nguyện chính thức trở thành một trong các phong trào hành động cách mạng của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2017 - 2022.

Chỉ tính riêng năm 2018, đã có hơn 3 triệu lượt thanh niên tham gia các hoạt động tình nguyện do Đoàn, Hội tổ chức, như: chương trình: “Xuân tình nguyện”, “Xuân biên giới, Tết hải đảo”, “Tháng Thanh niên”; chiến dịch: “Thanh niên tình nguyện hè”, “Thanh niên tình nguyện mùa đông”,... đã thực hiện 422 công trình thanh niên cấp tỉnh, 4.151 cấp huyện và 75.986 công trình, phần việc cấp cơ sở, với tổng giá trị 786 tỷ 628 triệu đồng. Nổi bật là, Chương trình Tiếp sức mùa thi 2018, đã hỗ trợ hơn 925.000 thí sinh dự thi; tổ chức 1.462 đội hình hỗ trợ di chuyển với 12.878 tình nguyện viên tham gia; huy động tổng nguồn lực gần 13 tỷ đồng để hỗ trợ thí sinh và người nhà thí sinh. Chương trình Tiếp sức đến trường năm học 2017 - 2018, có 117.791 học sinh, sinh viên hoàn cảnh khó khăn được hỗ trợ với tổng giá trị hơn 47 tỷ đồng. Ngày hội Thầy thuốc trẻ làm theo lời Bác, tình nguyện vì sức khỏe cộng đồng đã thu hút 4.913 y sĩ, bác sĩ trẻ tham gia; thành lập 253 đội khám, chữa bệnh, phát thuốc miễn phí cho 81.456 lượt người. Chương trình Ngày Chủ nhật đỏ lần thứ X diễn ra tại 32 tỉnh, thành phố thu hút hàng chục vạn cán bộ, đoàn viên, thanh niên tham gia, tiếp nhận gần 48.000 đơn vị máu, đạt 136% kế hoạch, tăng 16.000 đơn vị so với 2017, v.v.

Đến nay, Trung ương Đoàn đã ban hành Đề án “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh chung tay xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2018 - 2022”; tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh xung kích bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2018 - 2022”; hỗ trợ thanh niên nông thôn các hợp tác xã xây dựng chuỗi giá trị trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, với 30 mô hình tại 30 xã thuộc 06 tỉnh trên địa bàn cả nước; triển khai Chương trình “Trí thức khoa học trẻ tình nguyện tham gia tái cơ cấu ngành nông nghiệp” tại 10 tỉnh, thành đoàn. Các cấp bộ đoàn tổ chức cho đoàn viên, thanh niên trồng và chăm sóc cây xanh; xung kích bảo vệ môi trường, tham gia ứng phó với biến đổi khí hậu; khắc phục hậu quả thiên tai; duy trì và xây dựng mới 7.177 tuyến đường “Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp - Văn minh - An toàn”, v.v. Qua các hoạt động trên, thanh niên lực lượng vũ trang tiếp tục là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong thực hiện các nội dung phong trào thanh niên tình nguyện.

Từ những kết quả đạt được trong phong trào thanh niên tình nguyện, năm 2019 - kỷ niệm 20 năm triển khai Chiến dịch thanh niên tình nguyện hè trên phạm vi cả nước, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh lựa chọn chủ đề công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi là: “Năm Thanh niên tình nguyện”. Để tiếp tục phát huy tinh thần thanh niên xung phong Trường Sơn trong phong trào thanh niên tình nguyện, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp cơ bản sau:

(1) Xác định đúng nội dung, phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ và khả năng hoạt động đa dạng của thanh niên. Đây là giải pháp quan trọng có ý nghĩa quyết định đến sự thành công của phong trào thanh niên tình nguyện. Theo đó, các tổ chức Đoàn phải bám sát nhiệm vụ chính trị của đất nước, ngành và địa phương; tham gia giải quyết những việc khó, vấn đề bức xúc, mới phát sinh trong xã hội, các hoạt động an sinh xã hội, tham gia phát triển cộng đồng, gia tăng những giá trị mới trong phong trào thanh niên tình nguyện, tạo sự đồng tình, ủng hộ cao của chính quyền địa phương các cấp, các ngành và các tầng lớp nhân dân, bảo đảm tính thiết thực của phong trào, thể hiện sự khác biệt của phong trào thanh niên tình nguyện. Nội dung tập trung vào: chung tay xây dựng nông thôn mới, tham gia xây dựng đô thị văn minh, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, tham gia đảm bảo trật tự, an toàn giao thông, đảm bảo an sinh xã hội; tiếp tục duy trì chương trình “Tiếp sức mùa thi”, các chiến dịch tình nguyện “Mùa hè xanh”, “Kỳ nghỉ hồng”, “Hành quân xanh”, “Hoa phượng đỏ”, “Tình nguyện mùa đông”, “Xuân tình nguyện”, v.v.

(2) Tiếp tục tìm tòi, đổi mới, đa dạng hóa phương thức hoạt động để phong trào thanh niên tình nguyện hoạt động đồng bộ, liên tục và có đỉnh cao. Theo đó, các cấp bộ Đoàn coi trọng tổ chức hoạt động tình nguyện thường xuyên, tại chỗ, tình nguyện theo khối đối tượng, tình nguyện gắn với chuyên ngành học tập của sinh viên, lĩnh vực công tác của cán bộ, công chức, viên chức trẻ; thực hiện các công trình, phần việc cụ thể, hiệu quả, đảm bảo tính rộng khắp, thiết thực và bền vững. Đồng thời, phát triển quy mô, đa dạng hóa và nâng cao chất lượng các hoạt động tình nguyện; mở rộng hoạt động tình nguyện quốc tế với các nước láng giềng; tăng cường kết nối, dẫn dắt, định hướng và hỗ trợ cho các câu lạc bộ, đội, nhóm tình nguyện, tiến tới xây dựng “xã hội tình nguyện” (cộng đồng tình nguyện), trong đó thanh niên giữ vai trò nòng cốt; vận động đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia hoạt động tình nguyện.

(3) Tăng cường vai trò quản lý nhà nước, huy động các nguồn lực trong thanh niên và xã hội, tạo sức mạnh tổng hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động của phong trào thanh niên tình nguyện. Các tổ chức Đoàn cần chủ động, sáng tạo và kiên trì tham mưu với cấp ủy, chính quyền, các cơ quan quản lý nhà nước về cơ chế, chính sách phát huy vai trò của thanh niên trong hoạt động tình nguyện. Đề xuất với các cấp, các ngành nội dung, giải pháp, thời gian thực hiện; tạo điều kiện, hỗ trợ, giao nhiệm vụ cho thanh niên đảm nhận các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn, giải quyết những vấn đề đặt ra tại cộng đồng, bảo vệ môi trường, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, đảm bảo trật tự, an ninh, văn minh nơi công cộng. Xác lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với các ngành và chính quyền địa phương trong tổ chức thực hiện các chương trình, công trình của phong trào thanh niên tình nguyện, vận động các tầng lớp nhân dân tham gia hoạt động tình nguyện; lồng ghép các chương trình, dự án và các nguồn lực để hỗ trợ các hoạt động phong trào thanh niên tình nguyện. Cùng với đó, cần nâng cao hiệu quả hoạt động của Trung tâm thông tin nguồn lực tình nguyện Việt Nam trong tiếp nhận thông tin, nhu cầu, điều tiết nguồn lực tình nguyện.

Thanh niên xung phong Trường Sơn là biểu tượng sáng ngời của thế hệ trẻ Việt Nam. Xung kích, sáng tạo, tình nguyện là phẩm chất tốt đẹp của thanh niên Việt Nam và là điểm tựa vững chắc cho tuổi trẻ hôm nay phát huy truyền thống, tỏa sáng trong phong trào thanh niên tình nguyện, xung kích thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới đất nước, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

LÊ QUỐC PHONG, Ủy viên Dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn, Chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam

_____________

1 - Tính đến ngày 12-4-1966, có 49.833 cán bộ, đội viên thanh niên xung phong; trong đó, có 5% đảng viên, hơn 02 vạn đoàn viên, 50% là nữ (riêng phục vụ Đoàn 559 là 6.430 cán bộ, đội viên).

2 - Nhằm ngăn chặn tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn, đế quốc Mỹ đã thực hiện 733.000 trận oanh kích bằng đủ loại máy bay, trút xuống Trường Sơn hơn 04 triệu tấn bom đạn các loại - bằng tổng số bom đạn sử dụng trong cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai và chiếm 50% tổng số bom đạn mà Mỹ đã sử dụng trên lãnh thổ Việt Nam.

3 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 15, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 164.