Trong quá trình chuẩn bị, lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XII của Đảng, có quan điểm cho rằng, “Đảng không lãnh đạo kinh tế”. Đây là một quan điểm sai, trái với lý luận khoa học và cách mạng về Đảng lãnh đạo và cầm quyền, xuyên tạc thực tế lịch sử; đồng thời, bộc lộ những mưu toan thâm độc, tinh vi hòng làm chệch hướng xã hội chủ nghĩa, tạo ra những thẩm thấu tiêu cực và sai lầm trong đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Vì vậy, phải phê phán và bác bỏ quan điểm sai trái này cả về mặt lý luận và thực tiễn để củng cố sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong Đảng cũng như trong xã hội.

Thực tiễn cho thấy, kể từ khi Đảng ta trở thành Đảng cầm quyền, lãnh đạo nhà nước và xã hội, trong đó có 30 năm Đảng lãnh đạo và tổ chức thực hiện đường lối đổi mới, chưa bao giờ Đảng xem nhẹ, buông lỏng vấn đề lãnh đạo kinh tế. Trái lại, nhờ chú trọng lãnh đạo kinh tế, bảo đảm sự đúng đắn và nhất quán về quan điểm chính trị trong lãnh đạo kinh tế mà Đảng ta đã giải quyết thành công nhiều nhiệm vụ xây dựng và phát triển kinh tế quan trọng ở tầm chiến lược, vĩ mô, tạo ra những đột phá trong đổi mới, mở cửa và hội nhập, đưa đất nước phát triển với thế và lực như hiện nay. Hơn nữa, từ những trải nghiệm thực tiễn trong lãnh đạo kinh tế và quản lý kinh tế, Đảng đã từng bước trưởng thành về năng lực, không ngừng đổi mới phương thức và phương pháp lãnh đạo; tổng kết thực tiễn để bổ sung, phát triển lý luận, đường lối lãnh đạo kinh tế - một lĩnh vực trọng yếu, huyết mạch của lãnh đạo xã hội.

Đối với Đảng cầm quyền, lại là Đảng duy nhất cầm quyền ở Việt Nam như Đảng ta, thì mọi vấn đề về cuộc sống của nhân dân, về sự ổn định và phát triển đất nước, về độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, cũng như tương lai, triển vọng của dân tộc theo lý tưởng, mục tiêu: độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội,… tóm lại, cả đối nội và đối ngoại đều thuộc về nội dung, thẩm quyền và trách nhiệm lãnh đạo của Đảng. Đây là những lĩnh vực của tồn tại và phát triển con người và xã hội, đất nước và dân tộc, trong hiện tại và tương lai, trong xây dựng chủ nghĩa xã hội gắn liền với bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa mà Đảng phải thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện. Đó là trọng trách lịch sử của Đảng, do dân tộc và nhân dân ủy thác. Điều này được thể chế hóa, hiến định trong Điều 4, Hiến pháp năm 2013, Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, Đảng chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình.

Như vậy, lãnh đạo kinh tế không chỉ thể hiện nội dung, mà còn là trách nhiệm và thẩm quyền của Đảng, là một tất yếu cần thiết đối với Đảng trên tư cách Đảng chính trị cầm quyền. Tất yếu cần thiết này còn xuất phát từ chính đòi hỏi của cuộc sống người dân với những lợi ích và nhu cầu thường nhật của họ. Nhân dân - lực lượng, động lực to lớn của cách mạng - luôn tin tưởng, đi theo Đảng, đòi hỏi Đảng phải có đường lối, phương pháp cách mạng đúng đắn, lãnh đạo đất nước phát triển, mang lại cuộc sống mới cho nhân dân. Đây cũng chính là mục đích của Đảng. Bởi vậy, mọi hoạt động của Đảng, qua các chặng đường lịch sử, tranh đấu, hy sinh đều chỉ vì độc lập của Tổ quốc, tự do cho dân tộc và hạnh phúc của nhân dân. Đảng lãnh đạo kinh tế, chăm lo phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội chỉ nhằm mục đích duy nhất là phục vụ nhân dân; làm cho dân giàu, nước mạnh, mọi người dân có cơm ăn, áo mặc, có nhà ở, được học hành, được chăm sóc sức khỏe,… như mong nguyện của Bác Hồ.

Chăm lo dân sinh, nâng cao dân trí, đảm bảo dân quyền để thực hiện dân chủ và phát huy quyền làm chủ thực chất của nhân dân là định hướng mục tiêu lãnh đạo của Đảng, trong đó có lãnh đạo kinh tế. Đó cũng là những điều kiện để xây dựng nền dân chủ ở nước ta, tất cả đều vì dân, hướng tới cuộc sống và quyền làm chủ của dân trong một xã hội dân chủ, một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Để đạt được điều đó, thì “phát triển kinh tế là trung tâm”. Vì vậy, lãnh đạo kinh tế của Đảng trở thành mắt xích chủ yếu, quan trọng, thiết thực và quyết định nhất trong toàn bộ đường lối lãnh đạo, trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng. Sự tất yếu quy định Đảng lãnh đạo kinh tế còn được ghi nhận có tính chính trị - pháp lý trong Hiến pháp của Nhà nước ta về chế độ chính trị (chính thể) và chế độ kinh tế. Đó là sự thừa nhận của nhân dân về vai trò lãnh đạo của Đảng, trong đó có lãnh đạo kinh tế.

Mặt khác, kinh tế và chính trị có mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại, quy định và chế ước lẫn nhau. Vì vậy, Đảng không thể tách rời lãnh đạo chính trị với lãnh đạo kinh tế. Sự lãnh đạo của Đảng được thể hiện ở cương lĩnh, chiến lược, đường lối, chủ trương, nghị quyết đại hội và các nghị quyết Trung ương, v.v. Trong đó, không chỉ là quan điểm, nguyên tắc chính trị mà còn là các quyết sách ở tầm chiến lược về xây dựng và phát triển kinh tế, kể cả kinh tế đối ngoại. Một cách tổng quát, có thể nói, lãnh đạo của Đảng là lãnh đạo chính trị, là đưa ra đường lối chính trị, dẫn dắt sự phát triển xã hội theo lý tưởng, mục tiêu đã lựa chọn. Đường lối chính trị của đảng cầm quyền là một chỉnh thể định hướng cho sự phát triển về mọi mặt của xã hội, trong đó nổi bật ở đường lối phát triển kinh tế, gắn liền với phát triển xã hội và quản lý xã hội. Do đó, lãnh đạo chính trị của Đảng một cách tất yếu, tự nhiên đã bao hàm lãnh đạo kinh tế. Chất lượng, hiệu quả lãnh đạo kinh tế theo mục tiêu đã xác định, phục vụ lợi ích của người dân và phát triển cộng đồng, tạo ra tiềm lực, năng lực kinh tế của quốc gia là tiêu chí, thước đo để đánh giá năng lực lãnh đạo của Đảng chính trị cầm quyền. Uy tín, ảnh hưởng của Đảng trong nhân dân và xã hội cũng được xác định từ đó, từ phát triển kinh tế, nâng cao mức sống và chất lượng cuộc sống dân cư, giải quyết hài hòa các quan hệ lợi ích, kết hợp tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội, vì lợi ích và quyền làm chủ của nhân dân. Đây là thực chất của vấn đề lãnh đạo chính trị của Đảng. Không thể chia cắt một cách siêu hình, dù chỉ trong tư duy, trong nhận thức lý luận giữa chính trị với kinh tế, giữa chính trị với xã hội và văn hóa. Cũng không thể giản lược lãnh đạo chính trị của Đảng chỉ ở trong lĩnh vực chính trị một cách thuần túy, trừu tượng và chủ quan, tư biện, mà thực chất là giả tạo. Không bao giờ tồn tại một thứ chính trị như thế trong thực tế cuộc sống cũng như trong đời sống chính trị, từ hoạt động tham chính của số đông đến hành vi chấp chính của chủ thể lãnh đạo, cầm quyền, của quản lý, điều hành trong các bộ máy công quyền; trong quản trị, từ quản trị doanh nghiệp đến quản trị xã hội đều gắn chính trị với kinh tế và ngược lại. Chính trị không chỉ biểu đạt và thực thi quyền lực, mà còn là hệ thống thể chế, thiết chế, bộ máy, nguồn lực và nhân lực đảm bảo cho quyền lực được thực hiện và bảo vệ. Do đó, chính trị là quan hệ, là một phức hợp các mối quan hệ xã hội, các lực lượng, các giai cấp, tầng lớp xoay quanh lợi ích và quyền lực, mà hạt nhân, cốt lõi của nó là lợi ích và quyền lực kinh tế.

Về vấn đề này, V.I. Lê-nin đã từng chỉ dẫn, chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế, là kinh tế cô đọng lại. Kinh tế quyết định chính trị, chính trị phản ánh kinh tế nhưng chính trị không thụ động trước kinh tế mà có vai trò tác động trở lại với kinh tế hoặc tích cực, thúc đẩy kinh tế phát triển, nếu là chính trị đúng đắn, sáng suốt; hoặc tiêu cực, kìm hãm sự phát triển kinh tế và xã hội, nếu là chính trị sai lầm. Cũng theo V.I. Lê-nin, trong khi chịu tác động chi phối của kinh tế, chính trị không thể không giữ vị trí ưu tiên hàng đầu trong việc quyết định phương hướng phát triển kinh tế. Đây chính là vai trò lãnh đạo chính trị của chủ thể đối với phát triển kinh tế, phát triển xã hội theo nghĩa rộng nhất của khái niệm này. Vì vậy, Đảng lãnh đạo kinh tế là một trong những phương diện cấu thành hoạt động lãnh đạo, cầm quyền của Đảng theo đúng đặc trưng và đặc thù của chính trị, của lãnh đạo chính trị. Nói một cách khác, Đảng lãnh đạo kinh tế bằng cách tạo ra bảo đảm chính trị cho hoạt động kinh tế, xác định phương hướng chính trị cho hoạt động kinh tế đúng đắn (tôn trọng quy luật khách quan) và lành mạnh (hướng tới mục tiêu nhân văn, phục vụ con người và xã hội).

Cũng theo V.I. Lê-nin, đối với một Đảng cách mạng có trọng trách và sứ mệnh lãnh đạo xã hội, việc giữ vững nguyên tắc và phương hướng chính trị trong lãnh đạo có tầm quan trọng sống còn. Trong những thời điểm bước ngoặt của sự phát triển, nếu Đảng lãnh đạo rơi vào tình trạng mất phương hướng chính trị, dẫn tới sai lầm về đường lối thì coi như tự sát về chính trị, đưa cả phong trào và sự nghiệp cách mạng tới thất bại. Đồng thời, làm cho kinh tế rơi vào khủng hoảng, xã hội rối ren, đời sống của nhân dân khó khăn, thiếu thốn. Thực tiễn sự sụp đổ mô hình xã hội xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô, Đông Âu cách đây hơn hai thập kỷ đã cho thấy những bài học mãi mãi còn ý nghĩa cảnh báo đối với Đảng ta hiện nay.

Rõ ràng, việc phủ nhận vai trò lãnh đạo kinh tế của Đảng, cho rằng, Đảng không lãnh đạo kinh tế, Đảng chỉ lãnh đạo chính trị là luận điểm hết sức sai lầm. Giả định rằng, đây là trường hợp sai lầm trong nhận thức lý luận, do tư duy siêu hình, giản đơn, chủ quan, thoát ly thực tiễn chính trị gây ra ở những người chưa hiểu biết thành thục về lý luận hoặc chưa trải nghiệm sâu sắc thực tiễn chính trị - xã hội, thì cũng không thể chấp nhận, cần phải phê phán, đấu tranh để làm sáng tỏ vấn đề. Còn những luận điệu tuyên truyền với mưu đồ xuyên tạc, kích động, dẫn đến những tác động tiêu cực trong nhận thức tư tưởng, trong hành động, làm cho Đảng và nhân dân ta xa rời định hướng xã hội chủ nghĩa, xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, thì không còn là sai lầm về nhận thức, mà thực sự là quan điểm chính trị sai trái, chống đối có chủ ý, cần phải kiên quyết đấu tranh, bác bỏ.

Tính chất nguy hiểm và tinh vi của quan điểm sai trái: “Đảng không lãnh đạo kinh tế” là ở chỗ, làm lẫn lộn hiện tượng với bản chất, tạo ra ranh giới giả tạo giữa kinh tế và chính trị, gieo rắc sự mù mờ trong nhận thức về chính trị, coi Đảng chỉ nên tự khuôn mình trong phạm vi “chính trị”, còn kinh tế, nhất là đi vào kinh tế thị trường, đó là địa hạt của giới kinh doanh, sản xuất, của doanh nghiệp, doanh nhân theo quy luật, mệnh lệnh của thị trường, Đảng không nên can dự vào. Họ còn cho rằng, trong lĩnh vực kinh tế, đã có Nhà nước ban hành thể chế, luật pháp, đã có Chính phủ điều hành, quản lý, đã có các chủ thể sản xuất, kinh doanh tự do, tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo pháp luật,… không cần Đảng lãnh đạo. Trong lập luận này, từ lô-gíc hình thức bề ngoài của nó, không ít người cảm thấy dường như có lý và tán đồng, mà không thấy rằng, ở đây đã ẩn chứa sự mưu toan thay thế hiện tượng đích thực phản ánh bản chất bằng những giả tượng xuyên tạc bản chất. Những người tuyên truyền cho quan điểm “Đảng không lãnh đạo kinh tế” còn vin vào những sự kiện thực tế, như: lạm phát, giảm phát, sự suy giảm tốc độ tăng trưởng, thất nghiệp, tham nhũng và các tiêu cực, tệ nạn xã hội để quy cho Đảng lãnh đạo kinh tế với đường lối sai lầm, cố bám vào những lý luận đã lỗi thời, cản trở phát triển. Theo họ, Đảng có kinh nghiệm và sở trường lãnh đạo chính trị thì nên phát huy vai trò ấy, còn kinh tế cần đến “tri thức” khoa học hiện đại, cần các tài năng kinh doanh, nên để cho các nhà quản lý, quản trị nhà nước và doanh nghiệp đảm trách. Dường như đó là phương cách để vượt qua “điểm nghẽn” của phát triển. Dụng ý lắt léo, tinh vi của quan điểm sai trái này là ở đây. Đã không thể bác bỏ trực tiếp, công khai vai trò lãnh đạo của Đảng từ phương diện ý thức hệ, từ chính trị thì những thế lực chống đối tìm cách bác bỏ Đảng ta một cách gián tiếp, nhấn vào vấn đề kinh tế, đối lập, tách rời kinh tế với chính trị, tưởng rằng có thể tạo ra ấn tượng về chỗ yếu của Đảng, như cái “gót chân Asin”, Đảng không thể vượt qua, nhằm lung lạc quần chúng, gieo rắc những nhận thức mơ hồ với không ít người. Đó là sự xuyên tạc cả lý luận và thực tiễn trong luận điệu, quan điểm sai trái này.

Vì vậy, như đã nói, về lý luận, không thể tách rời, đối lập kinh tế với chính trị, giữa lãnh đạo chính trị với lãnh đạo kinh tế. Về thực tiễn, với những thành tựu nổi bật về đổi mới, phát triển kinh tế, giải quyết khủng hoảng, kiềm chế lạm phát, đưa nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao đời sống nhân dân, tạo ra thế và lực mới của Việt Nam như hiện nay là minh chứng khẳng định, Đảng ta hoàn toàn có năng lực, kinh nghiệm và bản lĩnh lãnh đạo Nhà nước và trên mọi lĩnh vực của xã hội. Đó là điều không ai có thể phủ nhận.

Tổng kết thực tiễn 30 năm đổi mới, Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XII của Đảng với những kiến giải lý luận mới về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, những tìm tòi mới về chính sách, cơ chế, sẽ tạo động lực thúc đẩy công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước dưới sự lãnh đạo của Đảng đi tới thành công, “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

GS, TS. HOÀNG CHÍ BẢO, Hội đồng Lý luận Trung ương