Ra đời cách đây 175 năm (tháng 02/1848) và trải qua nhiều thăng trầm, biến đổi của hoàn cảnh, nhưng những nguyên lý trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản vẫn là cơ sở khoa học, phương pháp luận cho việc luận giải các vấn đề cơ bản của thời đại chúng ta; vẫn là kim chỉ nam, ngọn cờ dẫn dắt giai cấp công nhân, nhân dân lao động toàn thế giới và nhân dân ta trên con đường đi tới xã hội chủ nghĩa.

1. Chủ nghĩa Mác được hình thành với sự ra đời Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản. Tháng 02/1848, C.Mác và Ph.Ăngghen chính thức công bố Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản do các ông soạn thảo bởi sự ủy nhiệm của Đồng minh những người cộng sản - một tổ chức công nhân quốc tế; công khai “trình bày trước toàn thế giới những quan điểm, ý đồ” của những người cộng sản, đập lại “câu chuyện hoang đường về bóng ma cộng sản” ở châu Âu mà các thế lực chống đối rêu rao.

Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự hình thành về cơ bản lý luận chủ nghĩa Mác với sự hoàn bị của ba bộ phận hợp thành: triết học, kinh tế chính trị học và chủ nghĩa cộng sản khoa học; trở thành cương lĩnh chính trị đầu tiên, kim chỉ nam cho hành động của phong trào cộng sản và công nhân thế giới. Làm sáng tỏ sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và con đường, biện pháp thực hiện sứ mệnh lịch sử ấy là phát kiến vĩ đại và công lao to lớn của chủ nghĩa Mác.

Trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, C.Mác và Ph.Ăngghen đã phân tích sâu sắc địa vị kinh tế - xã hội của giai cấp công nhân và chỉ rõ, chỉ có giai cấp công nhân là giai cấp thực sự cách mạng; khẳng định: “Sự sụp đổ của giai cấp tư sản và sự thắng lợi của giai cấp vô sản đều là tất yếu như nhau”¹. Những phạm trù, những nguyên lý cơ bản, then chốt của chủ nghĩa Mác được trình bày và luận chứng một cách khoa học, rõ ràng và có hệ thống. Đó là các vấn đề: quy luật phát triển của lịch sử xã hội; giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người thoát khỏi mọi áp bức, bóc lột, đưa con người đến cuộc sống tự do, hạnh phúc; cách mạng xã hội chủ nghĩa, đấu tranh giai cấp giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản; Đảng Cộng sản và liên minh giai cấp; các vấn đề dân tộc, tôn giáo, dân chủ, gia đình, văn hóa mới,... là những vấn đề rất cơ bản về thế giới quan, phương pháp luận khoa học, lập trường cách mạng, con đường, biện pháp và điều kiện để giai cấp công nhân thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.

Những phạm trù, những nguyên lý cơ bản trong Tuyên ngôn mang tính chất phổ biến cả về lý luận và thực tiễn; thực sự là kim chỉ nam, ngọn cờ dẫn dắt giai cấp công nhân và nhân dân lao động trên toàn thế giới trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng con người, xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản; trở thành “cuốn sách gối đầu giường” cho tất cả những người cộng sản và công nhân giác ngộ. V.I.Lênin từng đánh giá: “Cuốn sách nhỏ ấy có giá trị bằng hàng ngàn bộ sách, tinh thần của nó đến bây giờ vẫn cổ vũ và thúc đẩy toàn thế giới giai cấp vô sản có tổ chức và đang chiến đấu của thế giới văn minh”².

2. Trong gần hai thế kỷ qua, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã ảnh hưởng rất sâu sắc đến nhận thức của nhân loại và tiến trình phát triển của lịch sử xã hội loài người. Nó là cơ sở, nền tảng tư tưởng cho sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế; sự ra đời của các đảng cộng sản; là kim chỉ nam cho đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp công nhân khỏi áp bức, bóc lột; hình thành nên các nước xã hội chủ nghĩa. Hiện nay, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế trải qua nhiều thử thách với những thay đổi to lớn và cả biến cố lớn lao, có nhiều vấn đề rất mới về lý‎ luận và thực tiễn đặt ra cần giải quyết, nhưng những nguyên lý cơ bản mà C.Mác và Ph.Ăngghen trình bày trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản vẫn tỏ rõ sức sống mãnh liệt, còn nguyên giá trị. Tuy sự phát triển của chủ nghĩa xã hội hiện thực - sản phẩm trực tiếp của những tư tưởng trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, của chủ nghĩa Mác – Lênin có những bước thăng trầm và cả tổn thất nặng nề; song hiện nay, một số nước vẫn vững vàng, tiếp tục hành trình, đạt thành tựu to lớn trên con đường xây dựng xã hội mới, tạo diện mạo mới đầy năng động và sáng tạo. Nhiều chính khách, học giả có uy tín lớn trên thế giới vẫn xem C.Mác là nhà tư tưởng, nhà khoa học xã hội, nhân văn lớn của nhân loại; vẫn khẳng định Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản là một tác phẩm bất hủ. Ngay ở nhiều nước tư bản phát triển, người ta vẫn thấy có những tiếng nói về những giá trị của Tuyên ngôn, của chủ nghĩa Mác, của học thuyết kinh tế Mác; trong những cuộc khủng hoảng, suy thoái kinh tế, ở nhiều nước tư bản phương Tây lại thấy xuất hiện phong trào “trở về với Mác”, tìm đọc Tuyên ngôn và các tác phẩm của C.Mác.

Hiện thực sinh động đó đã cho thấy giá trị to lớn cả về phương diện lý luận, thực tiễn và sức sống bất diệt của Tuyên ngôn, của chủ nghĩa Mác với tính cách là cương lĩnh chính trị, học thuyết cách mạng và khoa học của giai cấp công nhân. Dù cho trong thế kỷ này, tình hình có biến đổi như thế nào chăng nữa, nhưng những nguyên lý trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản vẫn là cơ sở khoa học, phương pháp luận cho việc luận giải các vấn đề cơ bản của thời đại chúng ta; vẫn là kim chỉ nam, ngọn cờ dẫn dắt giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới trên con đường đi tới tương lai xã hội chủ nghĩa.

3. Ở Việt Nam, trong quá trình lãnh đạo cách mạng hơn 90 năm qua, Đảng ta đã vận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác trong Tuyên ngôn; đồng thời, trực tiếp bảo vệ và phát triển những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung và trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản nói riêng. Trước mỗi bước ngoặt lịch sử của cách mạng, Đảng ta luôn vững vàng về bản lĩnh chính trị, kiên định, giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; kiên quyết đấu tranh ngăn ngừa, loại trừ mọi biểu hiện và ảnh hưởng của chủ nghĩa giáo điều, cơ hội, xét lại; tuyệt đối trung thành với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, với những nguyên lý cơ bản mà Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã chỉ ra. Những nguyên lý đó luôn là ngọn đuốc soi sáng con đường cách mạng Việt Nam.

Hơn chín thập kỷ qua d­ư­ới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện, cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thống nhất Tổ quốc, cả n­ư­ớc đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong sự nghiệp đổi mới, Đảng ta đã giải quyết một loạt vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra. Những vấn đề về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội được nhận thức ngày càng rõ hơn. Nhiều vấn đề lý luận, thực tiễn mới đã được Đảng ta ngày càng nhận thức đúng đắn qua các kỳ đại hội và vận dụng sáng tạo vào công cuộc đổi mới, thu được những thành tựu quan trọng, trở thành “xương sống” lý luận của sự nghiệp đổi mới.

Trước những biến động phức tạp của tình hình thế giới, sự nghiệp đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa của nhân dân ta vẫn tiếp tục phát triển. Sau hơn 35 năm đổi mới, nhân dân ta đã đạt được những thành tựu quan trọng có ý nghĩa lịch sử, “thế và lực, sức mạnh tổng hợp quốc gia, uy tín quốc tế, niềm tin của nhân dân ngày càng được nâng cao, tạo ra những tiền đề quan trọng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”³. Thành tựu đó tạo ra thế và lực mới cả bên trong và bên ngoài, để nhân dân ta bước vào một thời kỳ phát triển mới với nhiều triển vọng. Điều đáng nói là, những thành tựu của sự nghiệp đổi mới đất nước mà nhân dân ta đạt được, suy đến cùng đều do sự dẫn dắt và soi sáng bởi chủ nghĩa Mác - Lênin, hay nói cách khác, đó là do Đảng ta luôn trung thành và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin trong thực tiễn cách mạng. Thực tiễn đó càng khẳng định giá trị lịch sử và ý nghĩa to lớn của Tuyên ngôn trong thời đại mới.

4. Thế giới đang trải qua những biến động to lớn, diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Đại hội XIII của Đảng nhận định về những vấn đề rất cơ bản: xu thế, cục diện thế giới; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn; toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế; kinh tế thế giới; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; chiến tranh và xung đột vũ trang; các thách thức an ninh phi truyền thống; và những vấn đề toàn cầu khác,… diễn biến phức tạp, khó dự báo trong thời gian tới. Sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân ta đứng trước nhiều khó khăn, thách thức đan xen; trong đó, “Sự chống phá của các thế lực thù địch, tổ chức phản động ngày càng tinh vi hơn; những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ và tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực,... còn diễn biến phức tạp”⁴.

Trong bối cảnh mới, những điều kiện chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, tư tưởng của đất nước và thế giới đương đại vừa đòi hỏi, vừa tạo điều kiện cho sự phát triển của lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin cùng những nguyên lý cơ bản trong Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản. Xuất phát từ thực tế khách quan, vận dụng sáng tạo và phát triển lý luận là yêu cầu quan trọng nhằm bảo đảm sức sống và phát huy vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin, của Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản trong thực tiễn. Thoát ly hiện thực, xa rời thực tế thì việc vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin sẽ kém chất lượng, những kết luận lý luận được rút ra sẽ trở nên trống rỗng, vô giá trị, thậm chí phản giá trị.

Chính C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin, trong cuộc đời hoạt động của mình, đã liên tục phát triển lý luận, bao gồm cả việc sửa chữa, hoàn thiện các luận điểm cũ và phát triển những luận điểm mới khi thực tiễn đã thay đổi. C.Mác, đặc biệt là Ph.Ăngghen, khi viết lời tựa cho những lần xuất bản sau, mặc dù vẫn giữ nguyên các quan điểm trong Tuyên ngôn, vì tôn trọng lịch sử, nhưng đã có sự phát triển, vì tình hình đã có nhiều thay đổi, vì “đại công nghiệp đã có bước tiến hết sức lớn”. Ph.Ăngghen nhấn mạnh: “Lý luận của chúng tôi là lý luận của sự phát triển, chứ không phải là một giáo điều mà người ta phải học thuộc lòng và lắp lại một cách máy móc”⁵. V.I.Lênin - người kế tục xuất sắc sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăngghen, đã chỉ rõ: “Chúng ta không hề coi lý luận của Mác như là một cái gì đã xong xuôi hẳn và bất khả xâm phạm; trái lại, chúng ta tin rằng lý luận đó chỉ đặt nền móng cho môn khoa học mà những người xã hội chủ nghĩa cần phải phát triển hơn nữa về mọi mặt, nếu họ không muốn trở thành lạc hậu đối với cuộc sống”⁶. Người cũng đã phát triển một loạt luận điểm lý luận mới của chủ nghĩa Mác, mà trước đó do hạn chế của lịch sử, C.Mác và Ph.Ăngghen, cũng như Tuyên ngôn chưa đề cập đến hoặc đề cập chưa đầy đủ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt vấn đề sự thay đổi của tình hình, thì đấu tranh giai cấp cũng sẽ thay đổi; khi chủ nghĩa tư bản phương Tây làm thay đổi phương Đông, thì đấu tranh giai cấp sẽ trở nên quyết liệt. Người yêu cầu vận dụng, nghiên cứu chủ nghĩa Mác phải trên cơ sở lịch sử, phải “củng cố nó bằng dân tộc học phương Đông”⁷. 

Phương pháp luận khoa học đó chỉ ra rằng: việc trung thành, vận dụng sáng tạo và phát triển những nguyên lý cơ bản trong Tuyên ngôn và của chủ nghĩa Mác - Lênin, chúng ta không thể chỉ trích dẫn nguyên xi những nhận định, những luận điểm của các nhà kinh điển để làm luận chứng duy nhất (tuy là cần thiết), mà điều quan trọng là phải nắm bắt tinh thần cách mạng, bản chất khoa học, linh hồn sống, phương pháp luận khoa học mà các nhà kinh điển, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã cung cấp, đặt nó trên “mảnh đất hiện thực” đương đại, bổ sung cho nó những “cơ sở lịch sử”, những hiện thực tươi mới. Đảng ta chỉ rõ, chúng ta phải “Kiên định, vững vàng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời không ngừng bổ sung, phát triển sáng tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam”⁸.

5. Trong tình hình mới, Đại hội XIII của Đảng xác định rõ chiến lược phát triển đất nước với những khát vọng mạnh mẽ; nêu cao tinh thần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện và đồng bộ; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, xác định tầm nhìn đến năm 2045 Việt Nam trở thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa Mác - Lênin nói chung, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản nói riêng, vẫn là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam, ngọn cờ dẫn dắt nhân dân ta đi đến thắng lợi khát vọng phát triển ấy.

Bản chất Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, của chủ nghĩa Mác - Lênin là cách mạng và khoa học; đòi hỏi chúng ta khi vận dụng, phát triển vừa phải đứng vững trên lập trường cách mạng của giai cấp công nhân, vừa phải thực hiện với tinh thần và phương pháp khoa học nghiêm túc, đúng đắn. Dù cho trong thế kỷ này sẽ có những biến động bất trắc, khó l­ư­ờng, nhưng chủ nghĩa Mác - Lênin, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, vẫn tiếp tục soi sáng những vấn đề cơ bản của thời đại và sự nghiệp đổi mới của nhân dân ta, vẫn là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng và Nhân dân ta; độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội vẫn là giá trị cơ bản của nhân loại, là con đường, mục tiêu lý tưởng mà Đảng và Nhân dân ta phấn đấu. Chỉ có đi theo con đường cách mạng dưới ánh sáng của chủ nghĩa Mác - Lênin, của Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, thì dân tộc Việt Nam mới có thể ngẩng cao đầu, vững bước tiến lên. Vì thế, chúng ta phải luôn cảnh giác, kiên quyết đấu tranh bác bỏ mọi xuyên tạc hòng hạ thấp, phủ nhận chủ nghĩa Mác – Lênin, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản của các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị.

PGS, TS. NGUYỄN MẠNH HƯỞNG
_____________

1 - C.Mác và Ph.Ăngghen - Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG, H. 1995, tr. 613.

2 - V.I.Lênin - Toàn tập, Tập 26, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va. 1978, tr. 10.

3 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQG, H. 2021, tr. 107.

4 - Sđd, Tập II, tr. 184.

5 - C.Mác và Ph.Ăngghen - Toàn tập, Tập 36, Nxb CTQG, H. 1999, tr .796.

6 - V.I.Lênin - Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG, H. 2005, tr. 232.

7 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 56.

8 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQG, H. 2021, tr. 40 - 41.