Chủ động “giữ nước ngay từ thời bình” là phải luôn chăm lo “giữ cho trong ấm, ngoài êm”, thực thi các kế sách phát triển sức mạnh toàn diện của đất nước, tăng cường lực lượng và thế trận quốc phòng toàn dân gắn với lực lượng và thế trận an ninh nhân dân vững mạnh, nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, tích cực ngăn chặn, đẩy lùi và triệt tiêu các yếu tố bất lợi có thể dẫn đến chiến tranh.

Trong lịch sử thế giới cũng như đương đại, hiểm họa mất nước đều bắt nguồn từ sự suy yếu ở bên trong và sự can thiệp từ bên ngoài, trước hết và chủ yếu là sự mất ổn định và lâm vào khủng khoảng của đất nước. Nguy hại nhất là tình trạng: ở bên trên, lực lượng lãnh đạo bị tha hóa và phân hóa; ở bên dưới, lòng dân không yên. Điều này có thể thấy rõ trong những trang lịch sử đau buồn của dân tộc ta. Khi bị nhà Triệu xâm lược, Âu Lạc là một quốc gia mạnh, nhưng cuộc sống đế vương làm cho Thục Phán ngày càng xa dân, không tin dùng hiền tài, nội bộ bất hòa, mắc mưu “giảng hòa” và kế “ly gián” hiểm độc của kẻ thù, dẫn đến dân tộc ta bị mất nước, phải kiên cường đấu tranh hơn một nghìn năm mới giành lại được độc lập, chủ quyền. Thời nhà Hồ, tuy có một số cải cách kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, xây dựng thành lũy kiên cố, tổ chức quân đội thường trực hàng trăm vạn, trang bị vũ khí mạnh; nhưng do vua quan nhà Hồ “chỉ vụ ích kỷ phì gia, chẳng nghĩ khổ dân hại nước”, có nhiều chính sách xa dân, sách nhiễu dân và mất lòng dân nên cuộc kháng chiến bị thất bại, đất nước rơi vào ách đô hộ của nhà Minh. Thế kỷ XIX, chế độ phong kiến Việt Nam bước vào thời kỳ suy tàn, trở thành lực cản tiến bộ xã hội. Triều Nguyễn đại biểu cho đặc quyền của tầng lớp phong kiến phản động, đối lập với lợi ích của nhân dân, đầu hàng quân xâm lược và đàn áp phong trào yêu nước, đất nước rơi vào ách thống trị của thực dân Pháp.

Sự sụp đổ, tan rã của Liên Xô và các nước XHCN ở Đông Âu; sự mất ổn định và lâm vào khủng hoảng của một số nước trong những thập kỷ cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, làn sóng “Mùa xuân Ả-Rập” thời gian gần đây… cũng cho thấy tính chất đặc biệt nguy hại của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đây thực sự là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới mất độc lập, chủ quyền và sự sụp đổ của chế độ xã hội ngay trong thời bình. Vì thế, không phải ngẫu nhiên, Đại hội lần thứ XI của Đảng ta đã nhấn mạnh: “Kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Chủ động phòng ngừa, đấu tranh, phê phán những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta”¹. Nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta có xu hướng gia tăng, phức tạp và nghiêm trọng hơn, trở thành một hiểm họa lớn đối với độc lập dân tộc và CNXH ở nước ta. Đáng chú ý là: “Tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và tình trạng tham nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn xã hội chưa được ngăn chặn, đẩy lùi mà còn tiếp tục diễn biến phức tạp, cùng với sự phân hóa giầu nghèo và sự yếu kém trong quản lý, điều hành của nhiều cấp, nhiều ngành làm giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, đe dọa sự ổn định, phát triển của đất nước”².

Về thực chất, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là sự thay đổi theo chiều hướng tiêu cực ngay bên trong mỗi cá nhân và tổ chức, trong hệ thống chính trị và trong xã hội; diễn ra từ những thay đổi dần dần các quan niệm giá trị, từng bước xa rời chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Những biểu hiện “tự diễn biến” này nếu không được kịp thời phát hiện và kiên quyết ngăn chặn sẽ dẫn đến “tự chuyển hóa” - sự thay đổi bản chất, rời bỏ định hướng XHCN và những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, ngả theo quỹ đạo của CNTB.

Những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” diễn ra trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, trước hết và nguy hiểm nhất là về chính trị, tư tưởng. Một số cán bộ, đảng viên và nhân dân ảo tưởng có thể dựa vào phương Tây để làm cho dân giầu, nước mạnh, thậm chí ngộ nhận và ra sức tán dương tư tưởng và thể chế chính trị, cơ cấu kinh tế và nền văn hóa TBCN. Đã và đang xuất hiện lực lượng chống đối quyết liệt nền tảng tư tưởng và quan điểm, đường lối của Đảng ta, trong đó một số người từng là cán bộ, đảng viên có công với đất nước. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt các cấp bị cuốn hút vào vòng xoáy của chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng. Đáng chú ý là sự chuyển hóa từ cơ hội thực dụng về kinh tế sang cơ hội, thực dụng về chính trị; từ tha hóa về đạo đức, lối sống sang tha hóa về chính trị, tư tưởng. Không thể chủ quan khi ngay trong Đảng tồn tại các ý kiến khác nhau về một số vấn đề chiến lược liên quan đến định hướng phát triển của đất nước, ảnh hưởng đến sự thống nhất trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội. “Thực tế đã có bộ phận suy thoái nghiêm trọng về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Có người công khai bày tỏ ý kiến trái với Cương lĩnh, Điều lệ Đảng, làm trái nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng, thậm chí có người "sám hối", "trở cờ"; tình trạng tham nhũng, quan liêu, xa dân, tổ chức không chặt chẽ, nhiều nguyên tắc của Đảng bị vi phạm. Đây là điều đáng lo ngại nhất và cũng là nguy cơ lớn nhất đối với một đảng cầm quyền”³. “Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta còn có thể tạo điều kiện, thời cơ cho các thế lực thù địch tạo dựng lực lượng và ngọn cờ lãnh đạo của phe đối lập ở trong nước, lôi kéo và kích động quần chúng để tiến hành “cách mạng màu”, đồng thời tạo cớ can thiệp về chính trị và quân sự nhằm xóa bỏ chế độ XHCN, thiết lập chính quyền thân phương Tây, đưa Việt Nam vào quỹ đạo của CNTB do chúng điều khiển và thao túng. 

Nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có những nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó nổi lên là: đấu tranh giai cấp và dân tộc diễn ra rất phức tạp, tác động mạnh mẽ và trực tiếp đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là khi các thế lực thù địch có sự điều chỉnh chiến lược, đẩy mạnh thực hiện “diễn biến hòa bình” với những âm mưu, thủ đoạn rất quyết liệt và thâm độc, tập trung thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ ta. Trong quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN, đẩy mạnh hội nhập quốc tế, bên cạnh mặt tích cực cũng có những tác động tiêu cực đến con người và xã hội ta. Đáng chú ý là sự tiêm nhiễm, lây lan của triết lý sống tư sản, mà cốt lõi là chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng, nhất là đối với những cán bộ, đảng viên và quần chúng thiếu bản lĩnh chính trị, dao động trước những tác động của các yếu tố bên ngoài, không nghiêm túc tu dưỡng, rèn luyện, lại bị chi phối bởi lợi ích cá nhân và gia tộc. Một bộ phận không nhỏ trong hệ thống chính trị và cán bộ chủ chốt các cấp còn mắc bệnh “kiêu ngạo cộng sản”, chưa huy động cao độ bản lĩnh và trí tuệ, trách nhiệm và tâm huyết để lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt và sâu sắc đối với cuộc đấu tranh phòng, chống chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch và nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ.

Từ thực tiễn cuộc sống, chúng ta cảm nhận ngày càng sâu sắc vấn đề có tính quy luật: phải chủ động giữ nước ngay từ thời bình, trước hết và chủ yếu là kiên quyết đấu tranh làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, tích cực phòng, chống nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta. Do vậy, chúng ta cần tập trung thực hiện có hiệu quả các vấn đề sau:

Một là, giáo dục sâu rộng trong hệ thống chính trị và toàn xã hội tư duy về chiến lược bảo vệ Tổ quốc, trước hết và trực tiếp gắn với tư duy quốc phòng toàn dân, chủ động “giữ nước ngay từ thời bình”, sớm phát hiện và triệt tiêu những yếu tố bất lợi có thể dẫn đến xung đột vũ trang và chiến tranh, đúng với bản chất của quốc phòng Việt Nam là hoà bình và tự vệ. Khắc phục nếp nghĩ của không ít cán bộ, đảng viên và nhân dân thường gắn vấn đề bảo vệ Tổ quốc với chiến tranh và chỉ lo đối phó với chiến tranh, “thiếu cảnh giác trước âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch và “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”⁴. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, chủ động định hướng giá trị đúng đắn, tích cực bồi dưỡng bản lĩnh chính trị của cán bộ, đảng viên và nhân dân ta, tạo sức tự đề kháng trước những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường và quá trình đất nước đẩy mạnh hội nhập quốc tế.

Hai là, tập trung xây dựng hệ thống chính trị, nhất là các tổ chức đảng và cơ quan quyền lực nhà nước từ Trung ương đến cơ sở trong sạch, vững mạnh, gắn bó mật thiết với nhân dân, lãnh đạo và quản lý điều hành xã hội có uy tín và hiệu quả, mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân và thúc đẩy tiến bộ xã hội. Đặc biệt coi trọng “phòng và chống những nguy cơ lớn: sai lầm về đường lối, bệnh quan liêu và sự thoái hóa, biến chất của cán bộ, đảng viên”⁵. Vấn đề then chốt là thực hiện tốt Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH, nhất là khi hệ thống chính trị nước ta tiếp tục diễn ra sự chuyển tiếp các thế hệ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Trong tổ chức, sắp xếp cán bộ, nhất là những vị trí chủ chốt, cần lựa chọn, bố trí đúng những người thực sự tiêu biểu về bản lĩnh chính trị, đạo đức và lối sống, năng lực, trí tuệ và hiệu quả tổ chức thực tiễn, gần gũi quần chúng và được tín nhiệm cao, bảo đảm sự vững vàng và tin cậy về chính trị. Kiên quyết loại bỏ, không sử dụng những người có biểu hiện tha hóa về chính trị, tư tưởng, về đạo đức và lối sống, cơ hội, thực dụng, xa dân và sách nhiễu dân.

Ba là, thực hiện tốt các đột phá chiến lược được xác định trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020, đặc biệt coi trọng phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao - yếu tố quyết định để tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ. Đồng thời, chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, bảo đảm an sinh xã hội, phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững. Chăm lo xây dựng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng đoàn Quốc hội, Ban cán sự đảng Chính phủ, Ban cán sự và Đảng ủy ở các bộ, ngành và cơ quan chiến lược, các tập đoàn kinh tế, các tổng công ty và tổ chức cơ sở đảng ở các doanh nghiệp... để nghiêm túc quán triệt, cụ thể hóa và tổ chức thực hiện hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng.

Bốn là, xây dựng và giải quyết tốt các vấn đề văn hóa, xã hội nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội, quy tụ và phát huy được sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cần có những đột phá mới trong giáo dục - đào tạo. Trên cơ sở mục tiêu toàn diện là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài, cần tập trung đột phá vào khâu “dạy làm người”, tạo cho được sự tiến bộ rõ nét, có chiều sâu và độ vững chắc trong giáo dục lý tưởng, đạo đức và lối sống, nhất là đối với thế hệ trẻ, bảo đảm cho sự phát triển bền vững của quốc gia, dân tộc.

Năm là, tăng cường xây dựng lực lượng và thế trận quốc phòng toàn dân gắn với lực lượng và thế trận an ninh nhân dân vững mạnh, nhất là chăm lo xây dựng “thế trận lòng dân’’ vững chắc, bồi dưỡng và phát huy tiềm lực và sức mạnh chính trị - tinh thần của dân tộc. Điều đặc biệt quan trọng là luôn kiên định nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt, Nhà nước quản lý điều hành tập trung thống nhất đối với lĩnh vực quốc phòng, an ninh và lực lượng vũ trang, nhất là đối với Quân đội và Công an, bảo đảm cho Quân đội nhân dân và Công an nhân dân luôn thực sự trung thành và tin cậy về chính trị, làm nòng cốt trong bảo vệ Tổ quốc XHCN.

Sáu là, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế với đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, góp phần phát triển thế và lực của đất nước, giữ vững môi trường hòa bình, thuận lợi để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Xử lý tốt mối quan hệ với các nước, nhất là với các nước lớn, các nước láng giềng và các nước trong khu vực, tạo được thế đan xen lợi ích giữa nước ta với các nước và các tổ chức quốc tế, tránh rơi vào thế đối đầu, bị cô lập hoặc lệ thuộc, không mắc sai lầm trong xử trí các tình huống để các thế lực thù địch lợi dụng tạo cớ can thiệp.

Hiện nay và những năm tới, chúng ta cần tăng cường đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, coi đó là nhiệm vụ trọng yếu thường xuyên và cấp thiết trong bảo vệ Tổ quốc; thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, kiên quyết khắc phục những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ta; giữ vững ổn định bên trong là chủ yếu, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc làm nền tảng, tích cực bảo vệ Tổ quốc từ xa và ngăn chặn mọi nguy cơ từ bên ngoài để chủ động giữ nước ngay từ thời bình.

Trung tướng, PGS, TS. NGUYỄN TIẾN BÌNH

1, 2 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 257, 173.

3 - Phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI), ngày 27-2-2012.

4, 5 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 170, 66.