Việt Nam là dân tộc đa tôn giáo, tín ngưỡng. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định chủ trương, chính sách nhất quán là tôn trọng, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của nhân dân. Các tôn giáo luôn đoàn kết, đồng hành cùng dân tộc, thực hiện phương châm sống “tốt đời, đẹp đạo”. Sự thật là như vậy, song vẫn còn những ý kiến trái chiều, phản ánh sai lệch tình hình tôn giáo ở Việt Nam

Trước những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, các thế lực thù địch càng hằn học, ra sức lợi dụng vấn đề “dân chủ”, “nhân quyền”, “dân tộc”, “tự do tôn giáo” như một thứ vũ khí nhằm thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình”, phá hoại công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Chúng không ngớt tung ra những luận điệu xuyên tạc, bóp méo sự thật về tình hình tôn giáo ở Việt Nam; rằng, “các địa phương vẫn tiếp tục đàn áp nhiều người Tin lành thiểu số”, “Việt Nam hiện có nhiều người bị giam giữ vì tôn giáo”, “bị cưỡng ép bỏ đạo”… Rất tiếc, nhiều năm qua, Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ, Tổ chức Ân xá Quốc tế cũng như Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ vẫn đưa ra những đánh giá thiếu thận trọng, khách quan, phản ánh sai lệch về tình hình tự do tín ngưỡng, tôn giáo (TN,TG) ở Việt Nam. Họ cáo buộc một cách trắng trợn và lặp đi lặp lại luận điệu rằng: “Nhà nước Việt Nam đàn áp, tấn công giáo dân”, “ở Việt Nam không có tự do TN,TG”; tự cho mình cái quyền đòi xếp Việt Nam trở lại danh sách “các nước đặc biệt quan tâm về tôn giáo”, khuyến nghị Tổng thống Mỹ ban hành các sắc lệnh trừng phạt Việt Nam về kinh tế, chính trị, ngoại giao…  Xâu chuỗi mọi vấn đề, có thể thấy rằng, trong lịch sử của dân tộc ta, việc lợi dụng vấn đề TN,TG để phục vụ cho mưu đồ xâm lược hoặc gây mất ổn định đất nước là việc làm không còn lạ lẫm gì. Núp dưới chiêu bài “tự do tôn giáo”, các thế lực thù địch cố tình phớt lờ những thành tựu của Việt Nam về công tác tôn giáo (CTTG); tìm mọi cách gây hiềm khích, chia rẽ giữa các nhóm, hệ phái tôn giáo ở trong nước; gây mâu thuẫn giữa những người có TN,TG và không có TN,TG, giữa đồng bào có đạo với Đảng, Nhà nước, Quân đội và Công an. Ngoài ra, họ còn ra sức tài trợ hoạt động truyền đạo trái pháp luật nhằm gây ra các “điểm nóng” về chính trị - xã hội, tạo cớ để các thế lực phản động bên ngoài can thiệp vào công việc nội bộ, phá hoại chính sách đại đoàn kết dân tộc.

Vậy sự thật về tự do TN,TG ở Việt Nam như thế nào?

Từ khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (9-1945) đến nay, Đảng, Nhà nước ta luôn xác định và nhất quán thực hiện chủ trương, chính sách tôn trọng và bảo đảm quyền tự do TN,TG của nhân dân; coi đây là vấn đề chiến lược của cách mạng và được cụ thể hóa bằng Hiến pháp, pháp luật. Ngày 14-6-1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 234/SL, nội dung nêu rõ: “Việc tự do tín ngưỡng, tự do thờ cúng là quyền lợi của nhân dân. Chính phủ luôn tôn trọng và giúp đỡ nhân dân thực hiện... Các tổ chức tôn giáo phải tuân theo pháp luật của Nhà nước như mọi tổ chức khác của nhân dân. Việc bảo vệ tự do tín ngưỡng bắt buộc phải trừng trị những kẻ đội lốt tôn giáo gây rối loạn”. Các Hiến pháp của nước ta đều ghi nhận quyền tự do TN,TG, theo hoặc không theo một tôn giáo nào của mọi công dân Việt Nam, cụ thể là: Điều 10 (Hiến pháp năm 1946); Điều 26 (Hiến pháp năm 1959); Điều 68 (Hiến pháp năm 1980); Điều 70 (Hiến pháp năm 1992)... Trong Chương 2 (Hiến pháp năm 2013) về “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân”, ở Điều 24 đã khẳng định: “1- Mọi người có quyền tự do TN,TG, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật. 2- Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do TN,TG. 3. Không ai được xâm phạm tự do TN,TG hoặc lợi dụng TN,TG để vi phạm pháp luật”.

Trong thời kỳ đổi mới đất nước, Đảng ta đã xác định rõ những quan điểm, chủ trương về TN,TG và CTTG. Ngày 16-10-1990, Bộ Chính trị (khóa VI) đã ra Nghị quyết số 24-NQ/TW về “Tăng cường CTTG trong tình hình mới”; trong đó, khẳng định hai luận điểm có tính đột phá là: “TN,TG là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân” và “Tôn giáo có những giá trị văn hóa, đạo đức phù hợp với chế độ mới”. Tại Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX), Đảng ta đã thông qua Nghị quyết số 25-NQ/TW, ngày 12-3-2003 “Về CTTG”; trong đó, tiếp tục khẳng định: “TN,TG là nhu cầu của một bộ phận nhân dân, đang và sẽ tồn tại cùng dân tộc trong quá trình xây dựng CNXH ở nước ta”[1]. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng nêu rõ: “Tôn trọng và bảo đảm quyền tự do TN,TG và không TN,TG của nhân dân theo quy định của pháp luật”[2]; đồng thời, xác định chủ trương: “Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về TN,TG phù hợp với quan điểm của Đảng. Phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của các tôn giáo; động viên các tổ chức tôn giáo, chức sắc, tín đồ sống tốt đời, đẹp đạo, tham gia đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan tâm và tạo điều kiện cho các tổ chức tôn giáo sinh hoạt theo hiến chương, điều lệ đã được Nhà nước công nhận, đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh với những hành vi lợi dụng TN,TG để mê hoặc, chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc”[3]. Như vậy, quan điểm, chủ trương của Đảng ta về vấn đề này là không chỉ tôn trọng quyền tự do TN,TG, mà còn đánh giá cao vai trò của các tôn giáo đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đáp ứng quá trình hoàn thiện pháp chế XHCN, Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (khóa XI) đã ban hành “Pháp lệnh TN,TG” (số 21/2004/PL-UBTVQH 11), quy định rõ các quyền tự do TN,TG của công dân; quan hệ quốc tế của các tổ chức tôn giáo, chức sắc, tín đồ tôn giáo… Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành một số văn bản pháp luật, như: Nghị định số 22/2005/NĐ-CP, ngày 01-3-2005 hướng dẫn thi hành một số điều của “Pháp lệnh TN,TG”; Chỉ thị số 01/2005/CT-TTg, ngày 04-02-2005 “Về một số công tác đối với đạo Tin Lành”; Chỉ thị số 1940/CT-TTg, ngày 31-12-2008 “Về nhà, đất liên quan đến tôn giáo”; Nghị định số 92/2012/NĐ-CP, ngày 08-11-2012 “Quy định chi tiết và biện pháp thi hành Pháp lệnh TN,TG” thay thế Nghị định số 22/2005/NĐ-CP, ngày 01-3-2005 của Chính phủ. Bộ Nội vụ đã có Thông tư số 01/2013/TT-BNV, ngày 25-3-2013 “Ban hành và hướng dẫn sử dụng biểu mẫu và thủ tục hành chính trong lĩnh vực TN,TG”… Các bộ, ban, ngành liên quan cũng ban hành nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện TN,TG và CTTG, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động TN,TG của công dân.

Bức tranh chung về TN,TG và CTTG ở Việt Nam trong hơn 27 năm đổi mới đã chứng minh: Tình hình TN,TG về cơ bản ổn định; hệ thống quy phạm pháp luật về TN,TG được bổ sung, hoàn thiện; công tác vận động quần chúng và công tác quản lý nhà nước về TN,TG, về an ninh, trật tự ở cơ sở ngày càng được chú trọng, hướng hoạt động theo phương châm “tôn giáo đồng hành cùng dân tộc”. Theo thống kê, đến năm 2013, cả nước có 13 tôn giáo với 37 tổ chức tôn giáo được Nhà nước công nhận, cấp đăng ký hoạt động; có khoảng 24 triệu tín đồ tôn giáo (chiếm khoảng 27% dân số cả nước); khoảng 83 nghìn chức sắc và nhà tu hành, hơn 250 nghìn chức việc trông coi việc đạo ở khoảng 25 nghìn cơ sở thờ tự trên cả nước. Ngoài các tôn giáo lớn du nhập từ nước ngoài, như: Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Hồi giáo, Bà-la-môn,... còn có các tôn giáo nội sinh, như: Cao Đài, Phật giáo Hòa Hảo, Bửu Sơn Kỳ Hương, Tứ Ân Hiếu Nghĩa, Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam... Các tôn giáo ở nước ta, mặc dù độc lập về nghi lễ, nhưng gắn bó với nhau trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Bên cạnh đó, còn có nhiều tín ngưỡng dân gian với các nghi lễ đặc sắc, phong phú, được đông đảo người dân sùng kính, như: tín ngưỡng thờ Mẫu, thờ Vua Hùng, thờ Đức thánh Trần, Chúa Liễu Hạnh, v.v.

Việc mở trường đào tạo, bồi dưỡng chức sắc tôn giáo luôn được Nhà nước Việt Nam tạo điều kiện thuận lợi. Hằng năm, các tôn giáo đều cử tu sĩ đi học tập, hội thảo, trao đổi công việc liên quan đến tôn giáo với các nước. Một số tu sĩ đã bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ về tôn giáo ở nước ngoài. Các cơ sở thờ tự được pháp luật Việt Nam bảo hộ và các cấp chính quyền tạo điều kiện cho xây dựng, tu sửa khang trang. Đến nay, cả nước có 14.321 ngôi chùa, tịnh xá, tịnh thất, niệm Phật đường. Đạo Thiên chúa có hơn 6.000 nhà thờ, nhà nguyện; đạo Tin lành có gần 500 nhà thờ, nhà nguyện; đạo Cao Đài có 1.284 thánh thất; Phật giáo Hòa Hảo có 522 chùa, hội quán; Hồi giáo có 89 thánh đường, hàng vạn ngôi đình, đền, miếu, phủ... Ngoài ra, còn có nhiều cơ sở thờ tự của các tín ngưỡng dân gian trải dài khắp cả nước. Riêng đạo Tin lành ở các tỉnh Tây Nguyên, nếu như năm 1975 có hơn 50 ngàn tín đồ ở 200 buôn, đến nay tăng lên với gần 500 ngàn người ở hơn 18.000 buôn. Địa bàn Tây Nguyên và Tây Bắc hiện có gần 2.000 điểm nhóm đạo Tin lành đăng ký sinh hoạt tôn giáo với chính quyền địa phương. Các lễ trọng đại của các tôn giáo hằng năm và đại hội nhiệm kỳ của các tổ chức tôn giáo được tổ chức trọng thể, trang nghiêm, an toàn, với quy mô ngày càng lớn, thu hút đông đảo tín đồ tham dự và đều được đại diện cấp ủy, chính quyền, đoàn thể nhân dân ở địa phương đến chúc mừng. Nhiều lễ hội tôn giáo đã trở thành sinh hoạt văn hóa chung của cộng đồng, như: Lễ Phật đản của Phật giáo, Lễ Nô-en của Công giáo và Tin Lành... Một số sự kiện hoạt động tôn giáo quốc tế lớn được tổ chức trọng thể, thành công trên đất nước Việt Nam, điển hình như: Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc (VESAK) tại Hà Nội (5-2008)[4]; Hội nghị Nữ giới Phật giáo thế giới lần thứ XI (năm 2009 - 2010); Lễ Khai mạc Năm Thánh của Giáo hội Công giáo (năm 2009); Lễ Bế mạc Năm Thánh và Đại hội hành hương La Vang lần thứ 29 (năm 2010); Giáo hội Phật giáo Việt Nam tổ chức Đại lễ kỷ niệm 30 năm thành lập giáo hội (năm 2011); các hệ phái Tin lành tổ chức kỷ niệm 100 năm ngày Tin lành đến Việt Nam (năm 2011); Hội nghị Liên Hội đồng Giám mục Á châu lần thứ X (12-2012)… Các tôn giáo của Việt Nam đã mở rộng quan hệ với nhiều tổ chức tôn giáo các nước trong khu vực Đông Nam Á, Tây Âu, Mỹ, Ca-na-đa… Đặc biệt, quan hệ Việt Nam với Tòa thánh Va-ti-can ngày càng được đẩy mạnh. Hiện nay, Tòa thánh Va-ti-can đã bổ nhiệm Đặc phái viên không thường trú tại Việt Nam.

Các tổ chức tôn giáo duy trì tốt những hoạt động phong chức, phong phẩm, bổ nhiệm, thuyên chuyển địa bàn hoạt động các chức sắc, chức việc. Chính quyền các cấp luôn tạo điều kiện thuận lợi cho các tôn giáo in ấn kinh sách và những ấn phẩm liên quan đến tôn giáo. Những năm gần đây, trung bình mỗi năm Nhà xuất bản Tôn giáo cấp phép xuất bản hơn một nghìn ấn phẩm liên quan đến tôn giáo, với hơn hai triệu bản in. Đặc biệt, Nhà nước Việt Nam đã quan tâm hỗ trợ hoàn thành in ấn, xuất bản 30.000 cuốn Kinh thánh bằng các tiếng: Ba-na, Ê-đê, Gia-rai; Kinh, sách Phật giáo Nam tông Khơ-me; Kinh thánh Tin lành bằng tiếng Mông hệ chữ cái La-tinh và làm thủ tục xuất bản Kinh Cô-ran song ngữ Việt Nam - Ả rập. Kinh sách của Phật giáo cũng đã được đưa vào kế hoạch in ấn bằng tiếng Khơ-me… Bên cạnh đó, Nhà nước ta còn tiếp tục triển khai nhiều chương trình, mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, tập trung giải quyết vấn đề an sinh xã hội, phát triển văn hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh hoạt TN,TG của mọi công dân. Từ những thành tựu chủ yếu về quyền tự do TN,TG, thêm một lần chúng ta khẳng định: Ở Việt Nam, các hoạt động thuần TN,TG ngày càng ổn định theo đúng hiến chương, điều lệ tổ chức, bảo đảm tuân thủ pháp luật Việt Nam và phù hợp với luật pháp quốc tế. Chính quyền các cấp luôn tạo điều kiện cho đồng bào các tôn giáo “đồng hành cùng dân tộc”, thực hiện đúng phương châm: “Đạo pháp, dân tộc và CNXH”, “sống phúc âm trong lòng dân tộc”, “nước vinh, đạo sáng”, với tấm lòng “kính chúa, yêu nước”; vừa hoàn thành trách nhiệm, nghĩa vụ của “con Lạc, cháu Hồng” đối với Tổ quốc, vừa làm tròn bổn phận của tín đồ đối với tôn giáo; hăng hái tham gia các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng - an ninh, góp phần đẩy mạnh sự nghiệp CNH,HĐH đất nước.

Tuy nhiên, tình hình TN,TG ở nước ta cũng còn những vấn đề phức tạp, dễ bị những phần tử xấu lợi dụng để kích động, gây rối, hậu thuẫn cho các thế lực thù địch phá hoại sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Đó là tình trạng mở rộng cơ sở thờ tự, nhà nguyện trái pháp luật; việc dựng tượng Thánh, tượng Chúa, tượng Phật trên đất công vẫn diễn ra ở một số nơi. Tình trạng chức sắc “phong chui”, “tự nhận” vẫn tiếp diễn; hiện tượng giảng đạo, truyền đạo trái pháp luật vẫn xảy ra ở một số địa phương, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng biên giới. Việc lưu hành kinh sách, ấn phẩm tôn giáo trái phép nhập từ nước ngoài chưa được ngăn chặn triệt để. Đáng chú ý, có một số nhóm, hệ phái tôn giáo mâu thuẫn với nhau, dẫn đến hiện tượng tranh giành tín đồ, gây ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về tôn giáo. Đặc biệt, các thế lực thù địch còn lợi dụng tôn giáo để tập hợp lực lượng, tuyên truyền, kích động nhân dân gây rối, bạo loạn, vi phạm pháp luật và các quy định của địa phương. Các hiện tượng tín ngưỡng, tôn giáo mới, đạo lạ, tà đạo có biểu hiện gia tăng trong những năm gần đây. Một số tổ chức phản động cũng núp dưới danh nghĩa tôn giáo để tập hợp lực lượng, như “Hội đồng Công luật công án Bia Sơn”, “Cây Thập giá Chúa Giê-su Cờ-rít”, v.v. 

Mặc dù còn thực trạng đó, song, bức tranh về thành tựu tự do TN,TG ở Việt Nam hiện nay là những minh chứng sống động, đầy sức thuyết phục, được đồng bào các dân tộc ở trong nước thừa nhận, được dư luận thế giới ca ngợi. Ngay Thượng nghị sĩ Mỹ Jim Webb - Chủ tịch Tiểu ban Đông Á - châu Á - Thái Bình Dương thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, trong buổi gặp gỡ Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, đã thừa nhận: Cho dù vẫn còn những quan điểm cá nhân về một vài vụ việc cụ thể liên quan đến tự do tôn giáo tại Việt Nam, nhưng không thể phủ nhận những tiến bộ về tự do tôn giáo tại Việt Nam, nhất là từ năm 1991 đến nay[5]. Đó là những cơ sở để chúng ta kiên quyết đấu tranh, bác bỏ mọi luận điệu xuyên tạc, cố tình phủ nhận quan điểm, chủ trương, chính sách tôn giáo của Đảng, Nhà nước Việt Nam và những thành tựu về TN,TG ở nước ta trong công cuộc đổi mới. Đồng thời, là cơ sở để chúng ta kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, làm vô hiệu hóa các “đạo lạ”, “tạp giáo”, “tà giáo”; lợi dụng tự do TN,TG để vi phạm pháp luật, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phá hoại sự nghiệp đổi mới đất nước vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

Tôn giáo vẫn luôn đồng hành cùng dân tộc và vì dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Mọi mưu đồ xuyên tạc sự thật về tình hình tự do TN,TG ở Việt Nam để thực hiện mục đích phá hoại sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta đều phải lên án, bác bỏ./.

Đại tá, ThS. NGUYỄN ĐỨC THẮNG

Viện Khoa học Xã hội Nhân văn Quân sự BQP

____________

[1] - ĐCSVN, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy BCHTƯ (khóa IX), Nxb CTQG, H. 2003, tr. 48.

[2]- ĐCSVN, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 81.

[3]- Sđd, tr. 245

[4[- Tại đây, có sự tham dự của hơn 4.000 tăng ni, phật tử, trong đó có khoảng 2.000 chức sắc, tín đồ đến từ 74 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới

[5]- Xem:http://chuyentrang.tuoitre.vn/Vieclam/Index.aspx?ArticleID=332626&ChannelID=3