.Cách mạng Tháng Mười Nga đã để lại bài học kinh nghiệm quý báu về công tác xây dựng Đảng. Bài học đó đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng sáng tạo vào quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

 

Tượng V.I. Lê-nin ở Hà Nội

 

Nghiên cứu cuộc Cách mạng Vô sản đầu tiên – Công xã Pa-ri (1871), C. Mác và V.I. Lê-nin đã chỉ rõ nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến sự thất bại là do Giai cấp Công nhân Pháp chưa có một tổ chức đảng cách mạng chân chính. Vì thế, sau Đại hội thành lập Đảng Công nhân dân chủ - xã hội Nga (mùa xuân năm 1898), V.I. Lê-nin đã tích cực chuẩn bị đầy đủ cả về lý luận, tư tưởng và Cương lĩnh của Đảng tiến tới Đại hội Đảng lần thứ II (năm 1903). Trong các tác phẩm: Làm gì? (02-1902), Một bước tiến hai bước lùi (5-1904) và Hai sách lược của Đảng Dân chủ - xã hội trong cách mạng dân chủ (7-1905), Người đã trình bày toàn diện, hoàn chỉnh về nguyên lý xây dựng một Đảng cách mạng kiểu mới.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng Công nhân dân chủ - xã hội Nga do V.I. Lê-nin đứng đầu, Giai cấp Công nhân Nga đã không ngừng trưởng thành về mọi mặt, cùng với nông dân liên minh chiến đấu chống lại Sa Hoàng và CNTB, thúc đẩy phong trào cách mạng phát triển. Cuộc Cách mạng tháng 02-1917 đã lật đổ chế độ chuyên chế Nga Hoàng, làm xuất hiện những điều kiện căn bản để đánh đổ sự thống trị của CNTB; thực hiện các quyền dân chủ, dân sinh, bãi bỏ bộ máy hành chính của Nga Hoàng. Song, do sự thỏa hiệp và phản bội của những người Men-sê-vích mà Xô-viết Pê-tơ-rô-grát đã nhường chính quyền cho Chính phủ Lâm thời Tư sản, để chính phủ này tiếp tục thực hiện chính sách phản động của chế độ Nga Hoàng trước đó.

Ngày 31-3-1917, V.I. Lê-nin rời Xtốc-khôn (Thụy Điển) qua Phần Lan và về đến Pê-tơ-rô-grát (Nga) vào tối ngày 03-4, Người đã soạn bản Luận cương tháng Tư; trong đó, xác định rõ đường lối của những người Bôn-sê-vích là thúc đẩy sự phát triển của cách mạng, trọng tâm là chuyển Cách mạng Dân chủ Tư sản (cách mạng tháng Hai) lên cách mạng XHCN, với mục tiêu: tất cả chính quyền về tay các Xô-viết, chấm dứt tình trạng hai chính quyền cùng song song tồn tại.

Ngày 08-10-1917, trong Ý kiến của người vắng mặt giữa các đồng chí trong Đảng, V.I. Lê-nin khẳng định phải chuyển toàn bộ chính quyền về tay các Xô-viết và nêu rõ: “khởi nghĩa vũ trang là một hình thức đặc biệt của đấu tranh chính trị, phục tùng những quy luật đặc biệt, mà chúng ta cần phải chú tâm suy nghĩ. Các Mác đã diễn đạt chân lý đó một cách hết sức nổi bật, khi ông viết rằng “cũng như chiến tranh, khởi nghĩa” vũ trang “là một nghệ thuật”¹. Không bao giờ được đùa với khởi nghĩa và phải hành động đến cùng. Phải lựa chọn những điểm quyết định. Phải chủ động tiến công, phòng ngự là con đường chết của khởi nghĩa vũ trang.

Thực hiện kế hoạch đã được thông qua, V.I. Lê-nin và Trung ương Đảng quyết định khởi nghĩa vào đêm 24, rạng ngày 25-10 (theo lịch Nga) tức đêm ngày 06 rạng ngày 07-11-1917. V.I. Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích đã lãnh đạo thành công cuộc Cách mạng Tháng Mười vĩ đại, giải phóng giai cấp công nhân, nông dân, những người lao động khỏi ách áp bức, bóc lột tàn bạo của tư bản, thiết lập Nhà nước Cách mạng Công nông, mở đường cho nước Nga và các quốc gia, dân tộc trên thế giới đi theo con đường XHCN. Đồng thời, giải phóng các dân tộc thuộc địa của đế quốc Sa Hoàng, tạo điều kiện cho họ thực hiện quyền dân tộc tự quyết của mình và tự nguyện liên minh với nước Nga Xô-viết, trở thành Liên bang Xô-viết (Liên Xô) ngày 30-12-1922.

Cách mạng Tháng Mười Nga đã đặt nền móng giải quyết thành công nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn của Cách mạng XHCN. Đảng Bôn-sê-vích và V.I. Lê-nin đã lãnh đạo thành công chuyển biến cách mạng (từ Cách mạng Dân chủ Tư sản lên cách mạng XHCN), kết hợp các mục tiêu dân chủ, hòa bình, ruộng đất với chuẩn bị những điều kiện cho cách mạng XHCN; đồng thời, tổ chức xây dựng Nhà nước, quân đội cách mạng kiểu mới thật sự gắn bó với nhân dân, vì nhân dân. Những vấn đề, như: yếu tố quyết định thắng lợi của cách mạng, vấn đề khởi nghĩa vũ trang, lực lượng và thời cơ cách mạng, hình thức và tổ chức chính quyền Nhà nước; Đảng nắm và lãnh đạo lực lượng vũ trang để tiến tới thành lập Hồng quân Công nông; thực hiện dân chủ, nhất là ruộng đất cho nông dân,... đã được V.I. Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga lãnh đạo thực hiện tốt trong cuộc cách mạng này.

Bước vào thời kỳ xây dựng CNXH, với những chính sách phù hợp, Liên Xô tiếp tục giành được những thắng lợi to lớn và trở thành một trong những cường quốc hàng đầu thế giới, với nhịp độ phát triển kinh tế cao… Tuy nhiên, vào cuối những năm 70 của thế kỷ trước, tình hình kinh tế, xã hội ở Liên Xô xuất hiện nhiều khó khăn, phức tạp, nhất là những sai lầm căn bản của Đảng trong lãnh đạo cải tổ đã không tuân thủ nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê-nin, vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ trong hoạt động, dẫn đến sự sụp đổ của CNXH ở đó vào đầu những năm 90. Thực tế này cho thấy, sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng, là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với thành công của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.

Kế thừa những giá trị quý báu của Cách mạng Tháng Mười về vai trò lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng, từ khi thành lập đến nay, Đảng ta luôn quán triệt sâu sắc chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng và vận dụng sáng tạo vào điều kiện cụ thể của cách mạng Việt Nam, đề ra đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn, lãnh đạo nhân dân ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Trước những biến động bất lợi của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế và sự chống phá quyết liệt của kẻ thù, Đảng ta vẫn luôn giữ vững bản chất cách mạng của giai cấp công nhân; kiên định con đường độc lập dân tộc và CNXH, đề ra đường lối lãnh đạo đổi mới đất nước đạt những thành tựu to lớn, có ý nghĩa cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, quân sự, ngoại giao,… nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, Đảng ta vẫn còn những khuyết điểm, yếu kém cần tập trung khắc phục. Đó là: năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng có mặt chưa đáp ứng được tình hình; mối quan hệ giữa Đảng và dân có lúc, có nơi còn bị xói mòn; một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ chủ chốt các cấp yếu kém về phẩm chất, đạo đức, lối sống…. Trước thực tế đó, Hội nghị Trung ương 4 (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Nghị quyết nêu rõ, cần phải tiếp tục thực hiện tốt tám nhiệm vụ trong công tác xây dựng Đảng mà Đại hội XI của Đảng đã đề ra; đồng thời, tập trung thực hiện tốt ba vấn đề cấp bách: Kiên quyết đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin của đảng viên và của nhân dân đối với Đảng. Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp Trung ương, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH,HĐH và hội nhập quốc tế. Xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền trong mối quan hệ với tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị; tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng.

Để thực hiện tốt những nội dung cơ bản về công tác xây dựng Đảng nêu trên, tổ chức đảng các cấp và mỗi cán bộ, đảng viên cần quán triệt sâu sắc Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI); đồng thời, coi trọng vận dụng bài học kinh nghiệm về xây dựng Đảng trong Cách mạng Tháng Mười, nâng cao nhận thức và hành động, thực hiện có hiệu quả những nội dung chủ yếu sau:

Một là, chú trọng bổ sung, phát triển Cương lĩnh, đường lối đổi mới của Đảng; cụ thể hóa, thể chế hóa đường lối của Đảng thành chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đây là nội dung cơ bản để xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị. Thấm nhuần bài học của Cách mạng Tháng Mười, Cương lĩnh, đường lối của Đảng phải dựa trên sự kiên định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, vận dụng sáng tạo và phát triển phù hợp với thực tiễn Việt Nam, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH; kiên định đường lối đổi mới, chống giáo điều, chủ quan, nóng vội, đổi mới vô nguyên tắc. Đồng thời, coi trọng rèn luyện, nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ trí tuệ của toàn Đảng, cũng như của mỗi cán bộ, đảng viên; kịp thời ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên.

Sự suy thoái về tư tưởng chính trị cần được nhận diện rõ để có biện pháp khắc phục có hiệu quả. Tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về xây dựng Đảng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Sự suy thoái về tư tưởng chính trị thể hiện ở chỗ: Phai nhạt lý tưởng cách mạng, không kiên định con đường XHCN, dao động, thiếu niềm tin, sa sút ý chí chiến đấu, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh, phụ họa theo những nhận thức sai, quan điểm lệch lạc; không còn ý thức hết lòng vì nước, vì dân, không làm tròn bổn phận, chức trách được giao; không thực hiện đúng nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt Đảng”². Đó là những biểu hiện chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, thực dụng, cơ hội, vụ lợi, hám danh, tham nhũng, lãng phí, bè phái, cục bộ, gây mất đoàn kết; quan liêu, xa dân, vô cảm trước những khó khăn trong cuộc sống và vi phạm lợi ích chính đáng của nhân dân, ăn chơi, hưởng lạc... Những biểu hiện suy thoái đó nếu không được ngăn chặn, đẩy lùi sẽ là môi trường để các thế lực thù địch đẩy mạnh thủ đoạn “diễn biến hòa bình” và thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, phá hoại, chia rẽ nội bộ Đảng. Để thực hiện tốt nội dung này, toàn Đảng cần gắn kết chặt chẽ và đồng bộ giữa các nhiệm vụ; lấy phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, như Nghị quyết Đại hội XI của Đảng đã xác định.

Hai là, Đảng phải được trang bị lý luận tiên phong, không ngừng nâng cao trình độ lý luận, chất lượng và hiệu quả của công tác tư tưởng, lý luận. Đảng Cộng sản Việt Nam lấy chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hành động. Vì vậy, phải tiếp tục nghiên cứu, học tập, nắm vững những giá trị phổ biến, bền vững của chủ nghĩa Mác - Lê-nin để phát triển, vận dụng sáng tạo trong điều kiện Việt Nam. Theo đó, công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn cần được tăng cường và sớm làm sáng tỏ một số vấn đề về đảng cầm quyền, về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam. Phát triển lý luận về Nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam và hoàn thiện hệ thống chính trị; phát triển văn hóa và con người Việt Nam; những vần đề lý luận về quốc phòng, an ninh và bảo vệ Tổ quốc XHCN; về thời đại, thế giới đương đại trong xu thế toàn cầu hóa. Cùng với đó, Đảng cần chú trọng đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý luận chính trị, bảo đảm nâng cao tính chiến đấu, tính thuyết phục và hiệu quả công tác tư tưởng; kết hợp chặt chẽ giữa tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh với giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng của dân tộc Việt Nam.

Ba là, xây dựng, kiện toàn tổ chức đảng các cấp vững mạnh, nâng cao chất lượng đảng viên, đổi mới công tác cán bộ. Thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, thực hành dân chủ rộng rãi trong Đảng và trên cơ sở dân chủ để thực hiện quyết định tập trung đúng đắn. Thực hành tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI), nhằm phát huy ưu điểm, khắc phục có hiệu quả những khuyết điểm, yếu kém, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về công tác xây dựng Đảng, tăng cường sự đoàn kết, thống nhất, không để kẻ thù lợi dụng phá hoại và chia rẽ nội bộ Đảng. Mỗi cán bộ, đảng viên phải tự phê bình thẳng thắn, dân chủ, nghiêm túc, chân thành gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, thực hiện tốt những điều đảng viên không được làm. Để công tác xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới, cần có sự đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ ở các cấp; bắt đầu từ việc đánh giá, phát hiện, quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và trọng dụng những người có đức, có tài từ cơ sở đến Trung ương. Đồng thời, chú trọng xây dựng hệ thống tổ chức đảng vững mạnh, bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội nhân dân và Công an nhân dân; việc bổ nhiệm cán bộ cần được tiến hành chặt chẽ, đúng quy trình công tác cán bộ, nhất là quy chế thôi chức, miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; kịp thời thay thế cán bộ yếu kém về phẩm chất, năng lực, cơ hội chủ nghĩa, không hoàn thành nhiệm vụ, làm giảm sút uy tín của Đảng trước nhân dân.

Bốn là, không ngừng đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Thực hiện tốt nội dung này, sự lãnh đạo của Đảng sẽ không ngừng được củng cố, tăng cường; nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách và thẩm quyền trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền sẽ được phát huy đầy đủ. Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, trước hết từ quy trình ra nghị quyết, quyết định, bảo đảm đúng nguyên tắc, nội dung lãnh đạo phải sát hợp với tình hình thực tiễn, mang lại hiệu quả thiết thực. Chú trọng nâng cao chất lượng công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để kịp thời sửa đổi, bổ sung chủ trương, chính sách cho phù hợp với yêu cầu đòi hỏi của nhiệm vụ; bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và các tổ chức trong hệ thống chính trị, không buông lỏng, hoặc bao biện, làm thay. Cán bộ, đảng viên, nhất là người lãnh đạo, quản lý, phải nêu cao tính tiền phong, gương mẫu, khắc phục bệnh quan liêu, mệnh lệnh, áp đặt. Khi tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể hay cán bộ, đảng viên có khuyết điểm thì công khai nhận lỗi trước dân, chân thành cùng với nhân dân sửa chữa. Những chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước cần tranh thủ ý kiến đóng góp của nhân dân trước khi quyết định.

Thực hiện tốt những nội dung trên đây sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác xây dựng Đảng, làm cho vai trò lãnh đạo của Đảng ngày càng được củng cố vững chắc, bảo đảm cho đất nước phát triển mạnh mẽ theo con đường mà Cách mạng Tháng Mười đã vạch ra.

PGS, TS. NGUYỄN TRỌNG PHÚC

Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng

1 - V.I. Lê-nin - Toàn tập, Tập 34, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1976, tr. 502.

2 - Xem: Tạp chí Quốc phòng toàn dân số 3-2012, tr. 8.