Vừa qua, bất chấp những nỗ lực của Việt Nam được đông đảo quốc gia và các tổ chức quốc tế công nhận, Báo cáo tình hình nhân quyền thế giới năm 2021 của Bộ Ngoại giao Mỹ lại một lần nữa đưa ra nhận định sai lệch về tình hình nhân quyền của Việt Nam. Đây là sự quy chụp thiếu khách quan, chỉ dựa trên thông tin sai lệch, không kiểm chứng thực tế, can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam, đi ngược lại xu thế quan hệ giữa Việt Nam với Mỹ, cần đấu tranh bác bỏ (!)

Những nhận định thiên kiến, sai lệch

Việc Bộ Ngoại giao Mỹ công bố Báo cáo về tình hình nhân quyền hằng năm không còn là điều xa lạ đối với nhiều nước và dư luận quốc tế. Cũng như mọi năm, Báo cáo năm 2021 (công bố tháng 4/2022) đánh giá việc thực thi quyền con người của 198 nước trên thế giới. Riêng phần về Việt Nam, Báo cáo ghi nhận một cách “khiêm tốn” những mặt tích cực của Việt Nam trong năm 2021 về nỗ lực của Chính phủ trong công nhận số người không quốc tịch và quốc tịch (theo thống kê của Cao ủy Nhân quyền Liên hợp quốc - UNHCR năm 2020, 32.890 người đã được công nhận so với 11.000 người năm 2016); về thành lập các tổ chức cho người khuyết tật; xây dựng Chương trình giảm nghèo quốc gia, Luật Dạy nghề và các chính sách giáo dục, v.v. Tuy nhiên, vẫn với giọng điệu cũ, Báo cáo năm 2021 tiếp tục đưa ra hàng loạt thông tin chỉ trích, phê phán Việt Nam, như: chính quyền can thiệp vào đời sống riêng tư của người dân; hạn chế quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do internet; kiểm duyệt, bắt giữ và truy tố tùy tiện những người chỉ trích chính quyền; người dân không thể thay đổi chính phủ thông qua các cuộc bầu cử tự do, v.v.

Những nhận định trên đã thể hiện rõ sự định kiến, thiên lệch khi vẽ lên một bức tranh xám xịt, tràn ngập những gam màu tiêu cực. Nó không chỉ phủ nhận, xuyên tạc những nỗ lực bảo đảm và thúc đẩy quyền con người đã và đang được Đảng và Nhà nước Việt Nam quan tâm thực hiện với những bước tiến được cộng đồng quốc tế ghi nhận, mà còn dễ đưa những người nước ngoài chưa đến Việt Nam và chưa chứng kiến thực tế đất nước Việt Nam có những nhận thức lệch lạc về tình hình nhân quyền ở Việt Nam.

Thành tựu bảo đảm quyền con người ở Việt Nam bác bỏ mọi xuyên tạc

Chính sách nhất quán của Việt Nam là tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy các quyền của người dân. Các nỗ lực và thành tựu của Việt Nam trong lĩnh vực này thời gian qua đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận và đánh giá cao. Trước hết, Báo cáo đưa thông tin “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước độc tài do một đảng cầm quyền là Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo,... Bầu cử Quốc hội vào ngày 23/5/2021 là không tự do, không công bằng; có rất ít sự cạnh tranh giữa các ứng cử viên do Đảng Cộng sản kiểm duyệt”. Đây là thông tin mang tính chủ quan, trái ngược hoàn toàn với thực tiễn những gì đã diễn ra ở Việt Nam và rõ ràng, sự đánh giá sai lệch, thiếu thiện chí về thể chế chính trị của một quốc gia khác là khó có thể chấp nhập được. Bởi, việc lựa chọn mô hình, thể chế chính trị xã hội chủ nghĩa hay tư bản chủ nghĩa là quyền tự quyết của mỗi dân tộc. Điều này được quy định trong Tuyên ngôn thế giới về quyền con người năm 1948 cũng như Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966. Không thể đứng trên quan điểm của một nước tư bản chủ nghĩa để phán xét một mô hình chính trị không giống với mình. Đó là sự phiến diện và định kiến. Không thể coi chủ nghĩa tư bản là duy nhất, là tuyệt đối và đa đảng là tốt hơn một đảng. Do vậy, không thể chấp nhận việc Mỹ phán xét cuộc bầu cử Quốc hội của Việt Nam là “không tự do”, “không công bằng” khi cuộc bầu cử được thực hiện theo đúng quy định của Hiến pháp, pháp luật Việt Nam.

Với Việt Nam, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội là nguyện vọng thiết tha của toàn thể dân tộc Việt Nam, là sự lựa chọn của lịch sử. Đến nay, những thành tựu của Việt Nam trên tất cả các mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội,... đã cho thấy đây là con đường đúng đắn, hướng đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Nền kinh tế Việt Nam với sự phát triển vượt bậc từ một nước nghèo trở thành một quốc gia nằm trong nhóm các quốc gia có thu nhập trung bình với GDP đạt khoảng 343 tỉ USD và GDP bình quân đầu người/ năm đạt 3.521 USD. Trong bối cảnh mà toàn thế giới đang chịu những tác động nặng nề bởi đại dịch Covid-19 thì Việt Nam cùng với công tác phòng, chống dịch hiệu quả được quốc tế ghi nhận¹, Chính phủ còn thực hiện tốt các chính sách an sinh, hỗ trợ đột xuất với hơn 55 triệu lượt người, đều là người nghèo, đối tượng yếu thế. Việt Nam hội nhập sâu vào kinh tế toàn cầu và đang tìm cách vươn lên trong một thế giới với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư đang phát triển mạnh mẽ. Hiện nay, quan hệ ngoại giao nhà nước Việt Nam “phủ sóng” tới 189 trong tổng số 200 quốc gia trên toàn thế giới; trong đó, có 13 đối tác toàn diện, 17 đối tác chiến lược và có quan hệ quốc phòng với tất cả 05 nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Tất cả những điều trên tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam tiếp tục phát triển kinh tế, chính trị và xã hội, bảo đảm và thúc đẩy quyền con người, được Liên hợp quốc ghi nhận: người Việt Nam ngày càng hạnh phúc hơn, dựa trên đánh giá tổng hợp GDP trên đầu người, tuổi thọ, quyền tự do và phúc lợi xã hội. Trong Báo cáo Hạnh phúc Thế giới năm 2021, do Mạng lưới giải pháp phát triển bền vững của Liên hợp quốc công bố, Việt Nam đã tăng 04 bậc so với năm 2020, từ vị trí thứ 83 lên thứ 79. Kết quả đó là do Việt Nam kiên trì thực hiện mục tiêu đã lựa chọn với quan điểm cho con người, vì con người, đặt con người ở vị trí trung tâm của mọi chính sách phát triển.

Về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Hiện nay, Việt Nam có 43 tổ chức thuộc 16 tôn giáo được công nhận và cấp đăng ký hoạt động với hơn 27 triệu tín đồ, gần 60.000 chức sắc, gần 150.000 chức việc và gần 30.000 cơ sở thờ tự². Các tổ chức tôn giáo được công nhận đã xây dựng và thực hiện đường hướng hành đạo đậm chất nhân văn tôn giáo và gắn bó, đồng hành với dân tộc. Chức sắc, chức việc, nhà tu hành các tôn giáo hướng dẫn tín đồ tu tập và thực hiện tốt chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, đáp ứng ngày một tốt hơn nhu cầu tôn giáo của tín đồ. Nhiều hoạt động tôn giáo được tổ chức với quy mô lớn, trang trọng, như: Phật giáo 3 lần đăng cai tổ chức thành công Đại lễ Vesak Liên hợp quốc; Công giáo tổ chức thành công Năm Thánh 2010, Hội nghị toàn thể Liên Hội đồng Giám mục Á châu lần thứ X; Tin lành tổ chức Đại lễ Kỷ niệm 100 năm Tin lành truyền đến Việt Nam, 500 năm cải chánh Tin lành,… thu hút không chỉ chức sắc, nhà tu hành trong và ngoài nước mà còn các học giả, chính khách các nước tham gia. Đó là minh chứng bác bỏ những nhận định xuyên tạc, phủ nhận thành tựu của Việt Nam trong tôn trọng, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.

Tuy nhiên, các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật. Cũng như các nước khác, Việt Nam không chấp nhận việc lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để phá hoại hòa bình, độc lập, thống nhất đất nước hay kích động bạo lực, chia rẽ nhân dân, chia rẽ các dân tộc, tôn giáo, gây rối trật tự công cộng, xâm hại đến tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự và tài sản của người khác, cản trở việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân, v.v. Điều này hoàn toàn phù hợp với Khoản 3 Điều 18 Công ước Quốc tế về các quyền dân sự và chính trị: “Quyền tự do bày tỏ tôn giáo hoặc tín ngưỡng chỉ có thể bị giới hạn bởi pháp luật và khi sự giới hạn đó là cần thiết để bảo vệ an ninh, trật tự công cộng, sức khỏe hoặc đạo đức xã hội, hoặc để bảo vệ các quyền và tự do cơ bản của người khác”. 

Vấn đề quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do internet. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước luôn tôn trọng và bảo đảm các quyền con người, trong đó có quyền tự do ngôn luận của công dân. Tự do ngôn luận được xem là quyền hiến định ngay trong bản Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013: “Công dân có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cận thông tin, hội họp, lập hội, biểu tình. Việc thực hiện các quyền này do pháp luật quy định” (Điều 25). Bên cạnh đó, Việt Nam còn có Luật Báo chí năm 2016, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016. Khung pháp lý của Việt Nam về quyền tự do ngôn luận cơ bản đầy đủ, đồng bộ, tương thích với luật pháp quốc tế về quyền con người. Chính vì được tạo điều kiện thuận lợi nên ở Việt Nam hiện nay có gần 800 cơ quan báo chí đang hoạt động; có hơn 70,3% dân số sử dụng internet, mạng xã hội, chiếm tỉ lệ cao trong khu vực và thế giới.

Cũng giống như các quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam có những quy định để hạn chế và ngăn chặn những hành vi lợi dụng tự do ngôn luận, xâm hại tới lợi ích quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân. Không và không thể có tự do ngôn luận tuyệt đối, các quốc gia đều xử lý nghiêm khắc hành vi lợi dụng tự do ngôn luận; đề cao tự do ngôn luận phải vì lợi ích chung, không phải là sự tuyệt đối hóa tự do cá nhân, không thể lợi dụng tự do ngôn luận để viết, nói, xuyên tạc với ý đồ xấu, bất chấp luân lý và luật pháp. Đơn cử, trong khi Nhà nước Việt Nam nỗ lực ngăn chặn, kiểm soát và đẩy lùi dịch bệnh Covid-19, có những kẻ lợi dụng tình hình dịch bệnh để tuyên truyền thông tin sai trái, xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước gây hoang mang dư luận xã hội. Bên cạnh đó, rất nhiều đối tượng còn cố tình tung tin sai sự thật về tình hình dịch bệnh nhằm trục lợi bất chính. Đó là những thông tin tiêu cực khiến người dân lo sợ, đổ xô đi mua khẩu trang, lương thực tích trữ, dẫn đến tình trạng “găm” hàng, “thổi” giá, v.v. Những hành vi như thế không thể dùng “tự do ngôn luận” để biện hộ, mà phải bị xử lý theo quy định của pháp luật.

Còn đối với những người được gắn mác “các nhà hoạt động chính trị”, “nhà bảo vệ nhân quyền” mà Báo cáo nêu tên, như: Mai Phan Lợi, Đặng Đình Bách, Lê Văn Dũng (Dũng Vova), Trịnh Bá Phương, Trịnh Bá Tư, Cấn Thị Thêu,... thực chất là những đối tượng vi phạm pháp luật, bị bắt giữ, xét xử và tuyên án theo đúng quy định của pháp luật Việt Nam, không thể coi đó là những dẫn chứng để xuyên tạc Việt Nam vi phạm nhân quyền. Đây là sự can thiệp vào công việc của một quốc gia có chủ quyền và không thể chấp nhận được.

Việt Nam sẵn sàng đối thoại những quan điểm khác biệt

Thế giới là một tổng thể của sự đa dạng của các quốc gia. Không có mô hình nào là tuyệt đối và cũng không có một quốc gia nào khẳng định đã hoàn hảo trong vấn đề nhân quyền. Việt Nam cũng vẫn còn những vấn đề cần cải thiện và thực tế Đảng, Nhà nước Việt Nam đã và đang đổi mới trên tất cả các mặt, khắc phục những hạn chế, sai sót nhằm bảo đảm tốt hơn các quyền con người cho người dân. Đó là quá trình tất yếu mỗi quốc gia, không riêng gì Việt Nam sẽ phải trải qua để tự hoàn thiện và phát triển. Và, Việt Nam đã công bố Báo cáo giữa nhiệm kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị mà Việt Nam chấp thuận theo Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR chu kỳ 3), trong đó phản ánh toàn diện, đầy đủ về tình hình nhân quyền Việt Nam.

Song thật nực cười, khi Hoa Kỳ vẫn tự cho mình cái quyền nhận xét về tình hình nhân quyền của các nước nhưng lại không chỉ ra những vấn đề nhân quyền đang tồn tại ở ngay chính nước Mỹ? Thực tế, tình hình nhân quyền Mỹ vẫn còn nhiều vấn đề, như: phân biệt chủng tộc, khoảng cách giàu nghèo, bạo lực, các vụ xả súng giết chết nhiều người, sự lạm dụng vũ lực của cảnh sát và ngay cả bầu cử của Mỹ cũng còn gây nhiều tranh cãi, v.v. Vậy, những điều này liệu có khiến các giá trị “dân chủ”, “nhân quyền” mà Mỹ có thể tự hào?

Việt Nam luôn nêu cao quan điểm sẵn sàng trao đổi với Mỹ về những vấn đề còn khác biệt trên tinh thần xây dựng, thẳng thắn, cởi mở và tôn trọng lẫn nhau nhằm tăng cường hiểu biết. Thực tế, thông qua các cuộc tiếp xúc, cơ chế đối thoại nhân quyền thường niên, Việt Nam luôn chủ động cung cấp thông tin, giải đáp những vấn đề Mỹ quan tâm. Trong các cuộc gặp với Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris năm 2021 hay tiếp Đại sứ Mỹ Marc Knapper mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính luôn đề nghị nước Mỹ thúc đẩy quan hệ trên cơ sở “tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, thể chế chính trị và sự khác biệt của nhau”.

Rất tiếc, Báo cáo nhân quyền năm 2021 của Bộ Ngoại giao Mỹ vẫn không hề thay đổi khi tiếp tục đưa thông tin sai lệch, quy kết một chiều, đi ngược lại mối quan hệ đối tác toàn diện đang phát triển tốt đẹp giữa hai nước. Vì thế, những nhận xét thiên kiến, sai lệch về tình hình nhân quyền của Việt Nam trong bản Báo cáo nhân quyền năm 2021 của Bộ Ngoại giao Mỹ cần phải phê phán, bác bỏ.

ThS. PHAN VĂN SƠN, Trường Quân sự Quân khu 7
_________________

1 - Việt Nam nằm trong tốp 10 nước có tỉ lệ tiêm chủng cao nhất thế giới; là một trong số ít nền kinh tế trên toàn cầu có tốc độ tăng trưởng kinh tế tích cực trong đại dịch.

2 - Ban Tôn giáo Chính phủ (2021) - Công tác tôn giáo 2021, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.