Công xã Pari 1871 là cuộc cách mạng đầu tiên của giai cấp công nhân và nhân dân lao động lật đổ chính quyền tư sản, tuy chỉ tồn tại 72 ngày (18/3/1871 - 28/5/1871), nhưng đã để lại nhiều bài học sâu sắc đối với giai cấp cần lao và phong trào công nhân, phong trào cộng sản quốc tế.

Dù đã qua 150 năm, song bài học của Công xã Pari về giành và giữ chính quyền cần được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng sáng tạo, phù hợp trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay. Thực tiễn Công xã Pari cho thấy, hai nội dung đặc biệt quan trọng cả về lý luận và thực tiễn trong vấn đề cơ bản của cách mạng, là việc giành chính quyền về tay giai cấp công nhân và nhân dân lao động; bảo vệ, củng cố chính quyền để xây dựng xã hội mới, mà thực chất là việc thiết lập và thực hành chuyên chính vô sản. Hai nội dung cơ bản này quan hệ chặt chẽ với nhau trong tiến trình cách mạng, giành chính quyền là nội dung cơ bản đầu tiên, song vấn đề khó khăn và phức tạp hơn đối với giai cấp công nhân là giữ chính quyền và tổ chức xây dựng xã hội mới.

Về giành chính quyền, công nhân và nhân dân lao động Pari tận dụng mọi điều kiện khách quan và chủ quan, khi chính phủ tư sản tỏ ra bất lực, phản bội và đầu hàng ngoại xâm, nhanh chóng chớp thời cơ vùng lên giành chính quyền về tay mình, thiết lập nhà nước mới. Tổng kết Công xã Pari, C.Mác khẳng định: Công xã là một nhà nước kiểu mới của giai cấp công nhân, là hình thức chính trị của sự giải phóng xã hội mà giai cấp công nhân và nhân dân lao động tạo ra. Việc tự vũ trang và tổ chức bố phòng thành phố chống quân đội Phổ; sự căm phẫn trước thái độ đầu hàng, phản bội của Chính phủ Chie; vùng dậy khởi nghĩa, đánh đuổi các phần tử tư sản; thành lập chính quyền mới - Công xã Pari, gồm những đại biểu công nhân, tiểu tư sản và trí thức tiến bộ,… là những hành động mà công nhân và lao động Pari đã thực hiện trong tiến trình giành chính quyền. Điều đó được thực hiện với ý chí cách mạng tiến công và tinh thần anh dũng của một lực lượng xã hội mới quyết đứng lên gánh vác trọng trách lịch sử trước giai cấp và dân tộc, đánh dấu bước phát triển mới của phong trào công nhân quốc tế. Về giữ chính quyền, giai cấp công nhân và nhân dân lao động Pari thực hiện việc giữ chính quyền ngay sau khi đã giành được chính quyền nhà nước, thể hiện cụ thể trên hai phương diện chủ yếu. Thứ nhất, đấu tranh chống lại sự phản kháng của giai cấp tư sản, phản động để bảo vệ chính quyền. Công xã đã tổ chức lực lượng bảo vệ, ban hành sắc lệnh thủ tiêu quân đội và cảnh sát thường trực của chế độ cũ, thành lập các đơn vị vệ quốc quân; tổ chức chiến đấu chống thù trong, giặc ngoài bảo vệ thủ đô, bảo vệ chính quyền. Thứ hai, tổ chức quản lý, xây dựng xã hội mới. Công xã đã củng cố chính quyền, bước đầu thực hiện tổ chức, xây dựng xã hội mới: tách hoạt động của nhà thờ khỏi chính quyền và giáo dục, tổ chức hệ thống giáo dục mới; chuyển quyền quản lý xí nghiệp vào tay công nhân; thi hành một số biện pháp cải thiện đời sống dân nghèo về lương bổng, nhà ở, hoãn trả nợ, hạ giá vé xem nghệ thuật, v.v. Các chiến sĩ Công xã đã chiến đấu với tinh thần quả cảm để giữ chính quyền cách mạng non trẻ, song do nhiều nguyên nhân, đến ngày 28/5/1871, Công xã hoàn toàn thất bại.

Một chướng ngại vật do lực lượng cách mạng dựng lên trên đường phố Pari (ngày 18/3/1871). Ảnh: Tư liệu

Tuy thất bại, nhưng C.Mác đã nhận định: “Pari công nhân, với Công xã của nó sẽ mãi mãi được người đời ngưỡng mộ, coi là tiên khu quang vinh của một xã hội mới. Hình ảnh của những bậc tiên liệt thành viên của Công xã sẽ được đời đời in sâu vào trái tim vĩ đại của giai cấp công nhân”². Đồng thời, Công xã đã để lại nhiều bài học, như: thực hành chuyên chính vô sản, giành và giữ chính quyền; kết hợp giải quyết nhiệm vụ dân tộc và nhiệm vụ giai cấp; phải có đảng cách mạng chân chính lãnh đạo; sử dụng bạo lực cách mạng và tư tưởng cách mạng tiến công, kiên quyết trấn áp kẻ thù; đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế; thực hiện liên minh công nông,… là những bài học thật sự quý giá, đến nay vẫn nguyên giá trị, mặc dù trong một thế kỷ rưỡi qua tình hình đã có biết bao thay đổi. Những bài học đó thể hiện rõ ở hai nội dung trong vấn đề cơ bản của cách mạng: Thứ nhất, vấn đề chính quyền nhà nước, bao gồm cả giành và giữ chính quyền. Thứ hai, nói lên những nguyên nhân cơ bản đưa đến thắng lợi của Công xã; phản ánh rất sâu sắc về sự thiếu hụt, sự chưa đầy đủ, thực hiện chưa đến nơi các nội dung của những bài học - đó là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thất bại của Công xã. Điều đó phản ánh một cách khách quan và tổng thể về sự “chưa trưởng thành về chính trị” của giai cấp công nhân thời kỳ đó.

Bài học giành và giữ chính quyền của Công xã chỉ ra rằng: giành chính quyền đã khó, nhưng giữ chính quyền còn khó hơn. Giữ chính quyền đòi hỏi vừa phải không ngừng gia tăng sức mạnh toàn diện, tăng cường nội lực, sự trong sạch nội bộ, vừa phải thường xuyên nêu cao cảnh giác, ứng phó khôn khéo, chính xác với biến động của tình hình, sự chống phá cả bên trong và bên ngoài. Giữ chính quyền không thuần túy là chống mưu toan và hành động chống phá của thù trong, giặc ngoài, mà cần phải được mở rộng hơn, đó là việc xây dựng, củng cố và sử dụng chính quyền ấy để kiến tạo xã hội mới trong tiến trình cách mạng. Giữ chính quyền “còn khó hơn”, thì việc sử dụng chính quyền cách mạng để xây dựng và bảo vệ chế độ xã hội mới còn là vấn đề khó hơn nhiều. Vận dụng bài học này trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay, cần thực hiện tốt những vấn đề sau:

Một là, tiếp tục giáo dục, quán triệt cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân nắm vững bài học về giành và giữ chính quyền của Công xã, để gia tăng sức mạnh tổng hợp, nâng cao khả năng giữ vững chính quyền, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, nền văn hóa, bảo vệ Đảng, chế độ xã hội trong mọi tình huống. Thực hiện bài học của Công xã và lời dạy của V.I. Lênin: “Một cuộc cách mạng chỉ có giá trị khi nào nó biết tự vệ”³. Vì thế, Đảng, Nhà nước và Quân đội ta cần thực hiện tổng thể đồng bộ nhiều chủ trương, giải pháp trên tất cả các lĩnh vực để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Đặc biệt, thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, Chiến lược Bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Chiến lược Quốc phòng, Chiến lược Quân sự, Chiến lược Bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, Chiến lược An ninh quốc gia, v.v.

Hai là, nâng cao sức mạnh tổng hợp đất nước, “Gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó: phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội; bảo đảm quốc phòng và an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên”⁴. Thực hiện cho bằng được: “kinh tế phải vững, quốc phòng phải mạnh, thực lực phải cường, lòng dân phải yên, chính trị - xã hội ổn định, cả dân tộc là một khối đoàn kết thống nhất”⁵. Theo đó, tập trung xây dựng Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức và tổ chức, ngang tầm với nhiệm vụ; xây dựng Nhà nước vững mạnh; kiên định mục tiêu, lý tưởng và những nguyên tắc của chủ nghĩa xã hội trong quá trình phát triển; củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường đồng thuận xã hội; đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân; xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, gia tăng sức mạnh quốc phòng, an ninh và vị thế đất nước.

Ba là, tiếp tục xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, ưu tiên hiện đại hóa một số quân chủng, binh chủng, lực lượng, lấy xây dựng vững mạnh về chính trị làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, có đủ sức mạnh và trình độ giữ vững chính quyền, môi trường hòa bình, ổn định, bảo vệ Đảng, chế độ, Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới. Xây dựng “Đảng bộ Quân đội trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; đề cao tính tiền phong, gương mẫu của người đứng đầu cấp ủy và chỉ huy đơn vị. Chú trọng làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, giáo dục sâu sắc nhiệm vụ, bồi dưỡng tình cảm, đạo đức cách mạng, tình thương yêu đồng chí, đồng đội cho cán bộ, chiến sĩ, bảo đảm cho Quân đội luôn là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, là chỗ dựa vững chắc, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ trong mọi tình huống”⁶.

Bốn là, phát huy sức mạnh tổng hợp, sức mạnh của chế độ, nội lực đất nước, kết hợp với sức mạnh thời đại, sức mạnh bên ngoài; kết hợp bảo vệ với xây dựng, lấy xây dựng để bảo vệ; kết hợp kinh tế với quốc phòng, an ninh và đối ngoại, giữ cho “trong ấm, ngoài êm”; thực hiện nội dung và phương thức đấu tranh phù hợp, hiệu quả. Nắm chắc tình hình mọi mặt, xu hướng vận động, phát triển của đời sống thế giới, xử lý chính xác các mối quan hệ đối tác và đối tượng. Khắc phục biểu hiện mơ hồ, mất cảnh giác hoặc cứng nhắc trong nhận thức, chủ trương và xử lý các tình huống cụ thể; “đề phòng sự thỏa hiệp có hại” cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là trong quan hệ với các nước lớn. Thực hiện tốt “kế sách ngăn ngừa, loại bỏ các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa”⁷, giữ nước từ khi nước chưa nguy. Đề cao cảnh giác, tích cực, chủ động chuẩn bị lực lượng đủ mạnh và kế hoạch, phương án tác chiến cụ thể, khoa học, sẵn sàng bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh của Tổ quốc trong mọi tình huống.

Năm là, vấn đề quyết định của việc giữ chính quyền, bảo vệ chế độ hiện nay là trong bất cứ hoàn cảnh nào đều phải giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với xã hội và sự nghiệp đổi mới, đối với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, nhất là trong điều kiện Cách mạng công nghiệp 4.0. Kiên định và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội. Kiên quyết, kiên trì triển khai, thực hiện hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đó là những lời giải cơ bản của bài học giữ chính quyền, giữ vững sự lãnh đạo của Đảng, bảo vệ Tổ quốc hiện nay, chúng ta cần thực hiện hiệu quả hơn nữa trong thời gian tới.

PGS, TS. NGUYỄN MẠNH HƯỞNG - TS. NGUYỄN MINH CƯỜNG*
________________    

* - Trường Sĩ quan Chính trị.

2 - C. Mác và Ph. Ăngghen, Tập 2, Nxb CTQG, H. 1995, tr. 482.

3 - V.I. Lênin – Toàn tập, Tập 37, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1977, tr. 145.

4 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 64.

5 - ĐCSVN – Văn kiện Hội nghị lần thứ Tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2013, tr. 169.

6 - Phát biểu của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Quân chính toàn quân năm 2020, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ, ngày 07/12/2020.

7 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 149.