Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Thương binh, bệnh binh, gia đình quân nhân và gia đình liệt sĩ là những người có công với Tổ quốc, với nhân dân. Cho nên bổn phận chúng ta là phải biết ơn, phải thương yêu và giúp đỡ họ”[1]. Tâm nguyện ấy của Người thấm đẫm đạo lý, truyền thống dân tộc, còn nguyên giá trị định hướng cho công tác chính sách hậu phương quân đội và thương binh, liệt sĩ của Đảng, Nhà nước ta hiện nay.

Thiếu tướng Trần Văn Minh, thừa ủy quyền của Thủ trưởng Bộ Quốc phòng tặng quà Đoàn đại biểu Mẹ Việt Nam anh hùng huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam đến thăm Bộ Quốc phòng, tháng 9-2014 (Ảnh: mod.gov.vn)

Xuất phát từ mục tiêu của cách mạng là vì con người và trải nghiệm thực tiễn, nên trong bản Di chúc lịch sử để lại cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, Người căn dặn: "Đầu tiên là công việc với con người. Đối với những người đã dũng cảm hy sinh một phần xương máu của mình (cán bộ, binh sĩ, dân quân, du kích, thanh niên xung phong...), Đảng, Chính phủ và đồng bào phải tìm mọi cách làm cho họ có nơi ăn chốn ở yên ổn, đồng thời phải mở những lớp dạy nghề thích hợp đối với mỗi người để họ có thể dần dần "tự lực cánh sinh". Đối với các liệt sĩ, mỗi địa phương (thành phố, làng xã) cần xây dựng vườn hoa và bia kỷ niệm ghi sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ, để đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta. Đối với cha mẹ, vợ con (của thương binh và liệt sĩ), người có công với nước mà thiếu sức lao động và túng thiếu, thì chính quyền địa phương (nếu ở nông thôn thì chính quyền xã cùng hợp tác xã nông nghiệp) phải giúp đỡ họ có công ăn việc làm thích hợp, quyết không để họ bị đói rét"[2]. Bốn mươi lăm năm đã qua đi, nhưng những lời dặn của Người vẫn “Thấm từng tiếng, ấm vào lòng mong ước”[3] của mỗi người dân đất Việt. Nó thấm đẫm đạo lý, truyền thống dân tộc và tư tưởng nhân văn, bác ái, tình yêu thương vô bờ bến đối với con người, nhất là đối với những người đã không tiếc xương máu của mình hy sinh vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Việc chăm lo chu đáo cho thương binh, liệt sĩ (TB,LS) và gia đình họ thể hiện sâu sắc đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây” của dân tộc, và đây cũng là điều mong muốn của Người trước lúc đi xa. Thấm nhuần sâu sắc di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân ta luôn coi trọng thực hiện tốt chính sách hậu phương quân đội và TBLS; coi đó là bổn phận, trách nhiệm, tình cảm đối với những người có công với cách mạng và là việc làm thiết thực nhất để thể hiện lòng kính trọng đối với Bác Hồ kính yêu.

Với tinh thần đó, những năm qua, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trong toàn quân phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành Trung ương và địa phương chủ động nghiên cứu, đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành, sửa đổi, bổ sung đồng bộ chế độ, chính sách, triển khai thực hiện có hiệu quả công tác chính sách đối với quân đội và hậu phương quân đội; chăm lo thương binh, gia đình liệt sĩ và người có công với cách mạng. Nổi bật là: Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng; Pháp lệnh Danh hiệu vinh dự Nhà nước Bà mẹ Việt Nam anh hùng; Đề án tìm kiếm quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo; chế độ, chính sách với đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế; giải quyết chính sách TBLS đối với những trường hợp không còn lưu giữ được giấy tờ theo quy định, v.v. Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất với Đảng, Nhà nước tiếp tục bổ sung, hoàn thiện chế độ, chính sách đối với gia đình hạ sĩ quan, binh sĩ tại ngũ, quân nhân thôi phục vụ tại ngũ, sĩ quan tại ngũ hy sinh, từ trần, chuyển sang quân nhân chuyên nghiệp hoặc công chức quốc phòng; các chế độ, chính sách đặc thù quân sự, động viên, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao và với các lực lượng làm nhiệm vụ ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, biển, đảo; đề xuất chính sách, chế độ và từng bước làm tốt công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho quân nhân xuất ngũ; quan tâm chăm sóc cán bộ quân đội nghỉ hưu... Các địa phương đã đẩy mạnh hoạt động “đền ơn đáp nghĩa”, xây dựng Nhà tình nghĩa, Nhà đồng đội; nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ; giải quyết việc làm cho con đẻ thương binh, bệnh binh (TBBB) nặng; thăm hỏi, tặng quà, hỗ trợ trang thiết bị y tế, phương tiện vận chuyển TBBB tặng các trung tâm điều dưỡng TBBB nặng do ngành Lao động - Thương binh và Xã hội quản lý; hỗ trợ kinh phí giúp Hội Cựu chiến binh Việt Nam xây nhà tặng các hội viên cựu chiến binh có khó khăn về nhà ở... Quan tâm, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, các ngành chức năng chăm lo đời sống vật chất, tinh thần đối với các lực lượng làm nhiệm vụ trên biển, hoạt động ở những địa bàn khó khăn, gian khổ, thực hiện nhiệm vụ mới, nhiệm vụ có tính chất nguy hiểm, phức tạp, v.v. Những chủ trương được cụ thể hóa trong thực tiễn, đạt kết quả quan trọng, góp phần thiết thực bảo đảm an sinh xã hội, củng cố vững chắc lòng tin của nhân dân vào Đảng và chế độ, tăng cường sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng nhân tố chính trị, tinh thần, động viên cán bộ, chiến sĩ và các tầng lớp nhân dân vượt qua khó khăn, thử thách, tích cực tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.  

Các đơn vị Quân đội đã chủ động, tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương và là lực lượng nòng cốt tổ chức thực hiện có hiệu quả phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”. Đến nay, phong trào này đã phát triển cả về chiều rộng và bề sâu, mang lại hiệu quả thiết thực, với nhiều hình thức phong phú, thu hút mọi tầng lớp nhân dân tham gia. Đây là hành động thể hiện sâu sắc trách nhiệm chính trị, nghĩa tình đồng chí, đồng đội, nét đẹp và giá trị văn hóa dân tộc của “Bộ đội Cụ Hồ”. Từ năm 2012 đến nay, cán bộ, chiến sĩ toàn quân đã vận động, tham gia đóng góp 152 tỷ đồng, xây mới 2.273 Nhà tình nghĩa; sửa chữa, nâng cấp 1.700 nhà cho các đối tượng chính sách; chăm sóc, phụng dưỡng 354 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; giải quyết việc làm cho 203 con đẻ TBBB nặng. Đồng thời, tổ chức khám bệnh, cấp thuốc miễn phí, thăm hỏi, tặng quà các đối tượng chính sách vào dịp các ngày lễ, Tết với tổng trị giá 293,7 tỷ đồng; huy động lực lượng, hỗ trợ kinh phí giúp các địa phương sửa chữa, tôn tạo, nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ trị giá hàng chục tỷ đồng, v.v. Để thiết thực kỷ niệm 45 năm thực hiện Di chúc của Bác Hồ, 70 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, 25 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân, toàn quân đã và đang đẩy mạnh Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” bằng những hoạt động cụ thể đầy nghĩa tình, điển hình như: Hành trình “Quân đội chung tay vì sức khỏe cộng đồng” được triển khai tại 70 địa điểm trên 63 tỉnh, thành phố; hỗ trợ kinh phí xây dựng một số công trình tặng đồng bào các dân tộc huyện Nguyên Bình (Cao Bằng); phối hợp với các bộ, ngành huy động kinh phí, tạo nguồn vốn giúp đồng bào các vùng biên giới, hải đảo, khu căn cứ kháng chiến trước đây phát triển kinh tế - xã hội,… Thực tế cho thấy, phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” do các đơn vị Quân đội tổ chức luôn có sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội, thu hút mọi tầng lớp nhân dân tham gia, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Đến nay, các TBBB, gia đình liệt sĩ, người có công với cách mạng đều có mức sống trung bình trở lên; hàng nghìn hộ đồng bào dân tộc thiểu số, đồng bào nghèo trên khắp cả nước đã vươn lên thoát nghèo, có việc làm, nhà ở ổn định. Nhiều công trình dân sinh, như: cầu, đường, trường học, bệnh xá quân-dân y,… được triển khai thực hiện và đưa vào sử dụng hiệu quả đã trực tiếp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Qua đó, góp phần đẩy nhanh mục tiêu xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân nói chung và các đối tượng chính sách nói riêng. Đặc biệt, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, nhất là hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện, chuyên gia quân sự Việt Nam hy sinh trong khi làm nhiệm vụ ở Lào và Cam-pu-chia được đẩy mạnh và đạt được nhiều kết quả thiết thực. 

Để thực hiện tốt hơn nữa công tác chính sách hậu phương quân đội và TBLS theo lời căn dặn của Bác Hồ trong Di chúc thiêng liêng, cấp ủy, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên các cơ quan, đơn vị và mỗi cán bộ, chiến sĩ toàn quân cần tiếp tục quán triệt, thực hiện tốt Chỉ thị 523-CT/QUTW, ngày 02-12-2011 của Quân ủy Trung ương về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác chính sách đối với quân đội và hậu phương quân đội giai đoạn 2011 - 2015. Đồng thời, tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho mọi cán bộ, chiến sĩ nhận thức rõ: thực hiện tốt công tác chính sách, hậu phương quân đội, TBLS và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” không chỉ là trách nhiệm, mà còn là đạo lý của mỗi người đối với sự hy sinh to lớn của thế hệ cha anh. Từ đó, tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tạo sức mạnh tổng hợp thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Trên cơ sở bám sát thực tiễn Quân đội, tình hình đất nước, các cấp cần tiếp tục chủ động nghiên cứu, đề xuất với Đảng, Nhà nước hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật, chính sách ưu đãi người có công; chính sách tiền lương, phụ cấp, trợ cấp, bảo hiểm xã hội phù hợp với tiến trình cải cách chính sách xã hội của Nhà nước và đặc điểm của Quân đội. Trong đó, chú trọng nghiên cứu, đề xuất ưu tiên, bổ sung chế độ, chính sách đối với các đối tượng làm nhiệm vụ đặc thù, nhiệm vụ mới, ở những địa bàn chiến lược, biên giới, biển, đảo; chính sách thu hút, khuyến khích người tài, nguồn nhân lực chất lượng cao vào phục vụ trong Quân đội. Làm tốt công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm công tác lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện một số chính sách thời gian qua; phổ biến, nhân rộng mô hình, điển hình tiên tiến, khắc phục những hạn chế, khuyết điểm; phát huy dân chủ, công bằng, công khai, minh bạch, tạo sự đồng thuận xã hội, khuyến khích sự tham gia của mọi tầng lớp nhân dân và cán bộ, chiến sĩ trong thực hiện các chế độ, chính sách. Các cấp cần triển khai đồng bộ các giải pháp để đưa phong trào "Đền ơn đáp nghĩa" phát triển sâu rộng hơn nữa trong toàn quân và các tầng lớp nhân dân. Trong quá trình tổ chức, cần thực hiện tốt phương châm “Nhà nước, nhân dân và những người được hưởng chính sách ưu đãi cùng phấn đấu”, toàn dân chăm sóc người có công với nước và làm cho mỗi TBBB, gia đình liệt sĩ, người có công thực sự “yên ổn về vật chất, vui vẻ về tinh thần và có dịp tham gia hoạt động ích lợi cho xã hội” như Bác Hồ đã căn dặn. Hết sức chú ý tạo điều kiện thuận lợi để TBBB, gia đình liệt sĩ, người có công tiếp tục phát huy ý chí tự lực tự cường, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, cống hiến trí tuệ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Để công tác chăm sóc thương binh, gia đình liệt sĩ, người có công với nước và phong trào "Đền ơn đáp nghĩa" ngày càng có hiệu quả, các đơn vị cần phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đóng quân lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện đúng, đủ, chu đáo, không để xảy ra tiêu cực trong thực hiện các chính sách. Đẩy mạnh công tác tu bổ, tôn tạo các nghĩa trang liệt sĩ, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ theo Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị (khóa XI) và Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo; chủ động phối hợp thực hiện có hiệu quả chủ trương xác định danh tính liệt sĩ theo đề án đã được Bộ Chính trị thông qua. Mặt khác, phải thường xuyên quan tâm công tác giáo dục đào tạo, dạy nghề, tạo việc làm cho người có công và con em của các đối tượng chính sách, giúp đỡ thiết thực và có hiệu quả các gia đình chính sách, trước hết là đối với những người, những gia đình còn nhiều khó khăn trong cuộc sống. Tiếp tục triển khai đồng bộ, có hiệu quả Chỉ thị 97/CT-BQP, ngày 18-7-2011 của Bộ Quốc phòng về giải quyết việc làm cho con đẻ TBBB nặng ở các trung tâm điều dưỡng TBBB trên cả nước. Thường xuyên chăm lo, động viên cả về vật chất và tinh thần đối với quân nhân, công nhân viên chức quốc phòng, lao động hợp đồng hy sinh, bị thương trong khi làm nhiệm vụ quốc phòng - an ninh; triển khai đồng bộ các biện pháp thực hiện có hiệu quả công tác chính sách hậu phương quân đội, TBLS và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” thiết thực kỷ niệm 45 năm thực hiện Di chúc của Bác Hồ, 70 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, 25 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân.

Thực hiện công tác chính sách hậu phương quân đội và TBLS là trách nhiệm chính trị, truyền thống, tình cảm và sự tri ân của cán bộ, chiến sĩ “Bộ đội Cụ Hồ” đối với những người đã hy sinh xương máu, cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Làm tốt công tác này là hành động thiết thực nhất để thực hiện tốt ý nguyện của Bác trong Di chúc thiêng liêng và lời dạy của Người: “Đối với những người con trung hiếu ấy, Chính phủ và đồng bào phải báo đáp cho xứng đáng”./.

Thiếu tướng, TS. TRẦN VĂN MINH

Cục trưởng Cục Chính sách