Lịch sử cách mạng của dân tộc đã ghi dấu ấn về một thế hệ Thanh niên xung phong luôn nêu cao tinh thần yêu nước, không ngại gian khổ, hy sinh, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp giải phóng dân tộc. Tiếp bước truyền thống đó, trong thời đại ngày nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, thanh niên Việt Nam đã nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng, xả thân cống hiến, xung kích, tình nguyện trong công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế với nhiều phong trào hành động cách mạng sôi nổi.

Thực hiện Chỉ thị của Bác Hồ, ngày 15-7-1950, Đảng đoàn Thanh vận Trung ương và Ban Thường vụ Trung ương Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam đã thành lập Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương để phục vụ kháng chiến. Từ đó đến nay, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Bác Hồ, Đảng và Nhà nước, lực lượng Thanh niên xung phong đã không ngừng rèn luyện, trưởng thành, với gần 50 vạn đội viên phục vụ chiến đấu, trực tiếp chiến đấu, lao động sáng tạo bằng tinh thần dũng cảm, hy sinh, vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Đại hội thanh niên xung phong chống Mỹ, cứu nước, ngày 12-01-1967. (Ảnh tư liệu)

Trong kháng chiến chống Pháp, lực lượng Thanh niên xung phong đã phát huy sức mạnh dời non lấp biển, là trường học lớn đào tạo, rèn luyện thế hệ trẻ, góp phần bảo vệ an toàn các cơ quan Trung ương, xây dựng các tuyến đường huyết mạch phục vụ chiến đấu. Đặc biệt, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, trên 16.000 Thanh niên xung phong luôn sát cánh cùng lực lượng vũ trang, đảm bảo giao thông thông suốt ở các tọa độ lửa, như: đèo Pha Đin, đèo Lũng Lô, ngã ba Cò Nòi, cầu Tà Vai, v.v. Ngày 20-3-1951, khi thăm Liên phân đội Thanh niên xung phong 312 làm nhiệm vụ tại cầu Nà Cù (Bắc Kạn), Bác Hồ đã tặng Thanh niên xung phong và tuổi trẻ Việt Nam bốn câu thơ: Không có việc gì khó, Chỉ sợ lòng không bền, Đào núi và lấp biển, Quyết chí ắt làm nên. Lời huấn thị của Người trở thành phương châm hành động của tuổi trẻ, động viên họ nỗ lực cùng toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta giành thắng lợi trong Chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử, kết thúc cuộc kháng chiến chống Pháp trường kỳ, vẻ vang của dân tộc.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, hưởng ứng phong trào “Ba sẵn sàng”, “Năm xung phong” của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (gọi tắt là Đoàn), lực lượng Thanh niên xung phong đã không ngại khó khăn, gian khổ, cống hiến, hy sinh, lập nhiều chiến công xuất sắc, góp phần xứng đáng vào hoàn thành vẻ vang sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, đỉnh cao là Đại thắng Mùa xuân 1975 giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Những chiến công đó là biểu tượng rực rỡ của chủ nghĩa Anh hùng cách mạng, viết tiếp trang sử vẻ vang của Đoàn và tuổi trẻ Việt Nam, mãi là tấm gương để các thế hệ thanh niên noi theo. Từ phong trào cách mạng đã sản sinh những tập thể, cá nhân anh hùng đi vào lịch sử¹, tiêu biểu của một thế hệ thanh niên anh hùng của một dân tộc Anh hùng.

Đất nước thống nhất, Thanh niên xung phong lại có mặt ở những nơi khó khăn, gian khổ nhất, lao động quên mình để khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc², v.v. Khắc ghi những chiến công và gương hy sinh của lực lượng Thanh niên xung phong đã không tiếc tuổi xuân hiến dâng cho độc lập tự do của Tổ quốc, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa VII) tặng bức trướng mang dòng chữ: “Thanh niên xung phong - Chiến đấu dũng cảm - Lao động sáng tạo - Lập công xuất sắc”.

Bước vào thời kỳ đổi mới, tuổi trẻ cả nước với phong trào “Thanh niên tình nguyện”, luôn xung kích, đi đầu trong lập nghiệp và giữ nước với những công trình có hiệu quả. Đoàn viên, thanh niên khối nông thôn và đô thị đẩy mạnh thực hiện phong trào “Tuổi trẻ chung tay xây dựng nông thôn mới”, “Tuổi trẻ xung kích xây dựng văn minh đô thị”, đi đầu trong phát triển kinh tế và làm giàu chính đáng, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất; xây dựng các mô hình thanh niên làm kinh tế giỏi; xung kích tham gia hoàn thiện kết cấu hạ tầng, xây dựng đời sống văn hóa mới, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội. Đoàn viên, thanh niên công nhân, viên chức và khối sản xuất, kinh doanh, dịch vụ xung kích cải cách hành chính; thực hiện phong trào “3 trách nhiệm”, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm và năng suất lao động. Tuổi trẻ học đường tích cực “Rèn luyện, học tập vì ngày mai lập nghiệp”, đẩy mạnh phong trào “Khi tôi 18”, “Sinh viên 5 tốt”, v.v. Nhiều học sinh, sinh viên được trao tặng các giải thưởng: Sao tháng Giêng, Lý Tự Trọng, Nguyễn Thái Bình, Trần Văn Ơn, v.v. Tuổi trẻ lực lượng vũ trang xung kích sáng tạo trong làm chủ vũ khí, khí tài hiện đại, xây dựng nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật, nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu,... xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ”. Hằng năm, thanh niên tình nguyện đăng ký khám tuyển, lên đường nhập ngũ đạt 100% chỉ tiêu, phát huy vai trò của tuổi trẻ tham gia bảo vệ Tổ quốc.

Hình ảnh đẹp về lớp thanh niên giàu lòng yêu nước, không ngại khó khăn, gian khổ, xung kích, sáng tạo, tình nguyện tỏa về các địa bàn khó khăn đã chứng minh vai trò, trách nhiệm của tuổi trẻ cống hiến vì cộng đồng. Đó thực sự là trường học thực tiễn sinh động để tuổi trẻ rèn luyện, cống hiến, trưởng thành và mang lại kiến thức, vốn sống, kỹ năng thực hành xã hội phong phú cho đoàn viên, thanh niên. Qua thực tiễn hoạt động, lực lượng nòng cốt chính trị của phong trào thanh niên được tăng cường; mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên phát triển rộng rãi, khẳng định bước trưởng thành trong công tác chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn.

Thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội, đến nay, Đề án xây dựng làng Thanh niên lập nghiệp đã xây dựng được 31 làng Thanh niên xung phong tại các khu vực biên giới và xã đặc biệt khó khăn, mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần xóa các “điểm trắng” về dân cư nơi biên giới, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương, tạo tuyến phòng thủ vững chắc nơi biên giới của Tổ quốc, khẳng định hướng đi đúng đắn của mô hình phát triển kinh tế - xã hội do Đoàn thanh niên đảm nhận. Đề án xây dựng cầu nông thôn do Đoàn phát động đã cho ra đời 1.000 cầu nông thôn mới ở Đồng bằng sông Cửu Long (hiện đang xây dựng gần 350 cầu ở địa bàn đặc biệt khó khăn của 32 tỉnh), rút ngắn đoạn đường đến trường, đảm bảo an toàn cho hàng chục ngàn lượt học sinh miền núi, vùng sâu, vùng xa, góp phần thúc đẩy công cuộc xóa đói, giảm nghèo ở các xã đặc biệt khó khăn. Đề án xây dựng Đảo thanh niên được thực hiện từ năm 1998 tại đảo Bạch Long Vĩ (Hải Phòng) và Cồn Cỏ (Quảng Trị). Trong điều kiện rất khó khăn, Thanh niên xung phong đã xây dựng được hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, cảnh quan đẹp, kinh tế - xã hội phát triển, đời sống của quân và dân không ngừng được nâng cao, quốc phòng - an ninh được đảm bảo. Hiện nay, với nhiều hoạt động an sinh xã hội, xây dựng cột cờ chủ quyền tại các đảo thanh niên, đảo tiền tiêu của Tổ quốc,... Trung ương Đoàn tiếp tục phối hợp thực hiện có hiệu quả Đề án giai đoạn 2013 - 2020 tại các đảo: Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), Đảo Trần (Quảng Ninh), Cồn Cỏ (Quảng Trị), Cù Lao Xanh (Bình Định), Hòn Chuối (Cà Mau), Thổ Chu (Kiên Giang) và Đề án xây dựng thí điểm mô hình Đội tàu thanh niên liên kết khai thác hải sản tại ngư trường Trường Sa và Hoàng Sa.

Trong thời kỳ mới của cách mạng, để phát huy vai trò của tuổi trẻ, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tổ chức nhiều phong trào hành động cách mạng; trong đó, lấy phong trào Thanh niên tình nguyện là trọng tâm. Quá trình thực hiện đảm bảo tính: rộng khắp, định hướng, dẫn dắt, cụ thể, thiết thực, sáng tạo, bền vững trong các cấp bộ đoàn, ở tất cả các đối tượng thanh niên, mọi lĩnh vực, ngành nghề, vùng miền, phát triển các hoạt động tình nguyện quốc tế, nhằm huy động đông đảo đoàn viên, thanh niên tham gia, tạo được sự quan tâm, ủng hộ, hỗ trợ của nhân dân và cộng đồng xã hội. Đồng thời, chú trọng xây dựng, củng cố tổ chức Đoàn, Hội và đào tạo nguồn nhân lực trẻ; lấy nhiệm vụ đảm bảo an sinh xã hội làm trọng tâm, lấy xây dựng kinh tế có hiệu quả là mục tiêu quan trọng. Tăng cường vai trò tổ chức, chỉ đạo của Đoàn và sự phối hợp, giúp đỡ của các cấp, các ngành; phát huy tính năng động, sáng tạo của tuổi trẻ trong hoạt động thực tiễn; xây dựng các mô hình hoạt động thích ứng với yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo đó, cần đẩy mạnh thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau:

Trước hết, tiếp tục nâng cao nhận thức, nắm vững quan điểm của Đảng về phát huy vai trò của thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trên cơ sở đó, cấp ủy, chính quyền và các cấp bộ đoàn đề cao trách nhiệm xây dựng lớp thanh niên có lý tưởng cách mạng, giàu lòng yêu nước, có đạo đức, lối sống lành mạnh, tiên phong, gương mẫu, tuân thủ pháp luật; cổ vũ thanh niên thi đua học tập, khởi nghiệp, lao động sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ; phát huy tinh thần tình nguyện, xung kích trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Không ngừng đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng hoạt động của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; thu hút đông đảo thanh thiếu nhi tham gia các tổ chức do Đoàn làm nòng cốt và phụ trách. Đó chính là kế thừa và phát triển tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng ta về phát huy bản chất cách mạng, tính xung kích, sáng tạo của thanh niên. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ đảng, chính quyền các cấp đối với tổ chức Đoàn, xây dựng và phát triển các đơn vị Thanh niên xung phong; thực hiện tốt các nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về chăm lo đào tạo, bồi dưỡng và phát huy vai trò của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Thứ hai, tăng cường vai trò của các cấp bộ đoàn trong xây dựng, phát triển lực lượng Thanh niên xung phong. Theo đó, cần chủ động bám sát các chủ trương, nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội của địa phương để đề xuất phương án củng cố, phát triển đối với các đơn vị đã có Thanh niên xung phong và thành lập mới đối với đơn vị chưa có. Xây dựng các Ban chỉ huy, Tổng đội Thanh niên xung phong tại các địa phương, coi đó là điều kiện đảm bảo về lực lượng tổ chức thực hiện các chương trình, dự án đảm bảo bền vững và hiệu quả. Phát triển các Tổng đội Thanh niên xung phong trên cơ sở các Ban quản lý chương trình, dự án của Đoàn; tập trung vào các đội hình thanh niên phòng, chống thiên tai, bão lũ, cháy rừng, bảo vệ môi trường, giữ gìn an toàn giao thông, văn minh đô thị, v.v. Đầu tư nâng cấp các trung tâm, cơ sở giáo dục lao động xã hội của lực lượng Thanh niên xung phong; phát triển các loại hình doanh nghiệp Thanh niên xung phong sản xuất, kinh doanh và hoạt động công ích. Phát triển đội ngũ cán bộ, đội viên Thanh niên xung phong có phẩm chất chính trị vững vàng, nhiệt huyết, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, thu hút thanh niên tốt nghiệp các trường đại học, trung học chuyên nghiệp, dạy nghề tham gia các đội Thanh niên xung phong.

Thứ ba, tiếp tục tìm tòi, đổi mới phương thức hoạt động của Đoàn tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Đề án tuyển chọn trí thức trẻ tình nguyện về các xã tham gia phát triển nông thôn, miền núi giai đoạn 2013 - 2020; Dự án tăng cường trí thức trẻ tình nguyện đến công tác tại các khu kinh tế - quốc phòng giai đoạn 2010 - 2020. Triển khai thực hiện Đề án xây dựng thí điểm mô hình Đội tàu thanh niên tại ngư trường Trường Sa và Hoàng Sa; tổ chức nhiều hoạt động an sinh xã hội, xây dựng cột cờ chủ quyền tại các đảo thanh niên, đảo tiền tiêu, v.v. Phát triển lực lượng thanh niên tình nguyện tại chỗ thường xuyên; đẩy mạnh các đội hình tình nguyện tập trung, chuyên sâu theo lĩnh vực, ngành nghề, giúp cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ tư, đẩy mạnh phong trào thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội của tổ chức Đoàn và các dự án liên quan. Trong quá trình thực hiện, tổ chức Đoàn thường xuyên huy động trí thức trẻ, thanh niên tình nguyện vào hoạt động tại địa bàn dự án, giúp đỡ nhân dân và thanh niên lập nghiệp. Đồng thời, tổ chức các hoạt động chuyển giao khoa học kỹ thuật, hỗ trợ phát triển kinh tế gia đình bền vững; xây dựng các mô hình kinh tế nông nghiệp, nông thôn để thanh niên và nhân dân các địa bàn xung quanh đến học tập; xây dựng nông thôn mới, “xóa đói giảm nghèo”, “xóa mù chữ”, v.v. Chú trọng tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân; bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh - quốc phòng trong vùng dự án.

Thứ năm, tăng cường vai trò quản lý nhà nước đối với hoạt động của Đoàn tham gia phát triển kinh tế - xã hội. Các tỉnh (thành) Đoàn cần chủ động và kiên trì tham mưu với cấp ủy, chính quyền, các cơ quan quản lý nhà nước về cơ chế, chính sách phát huy vai trò của thanh niên. Đề xuất ủy ban nhân dân cấp tỉnh (thành phố) tạo điều kiện, hỗ trợ, giao nhiệm vụ cho Đoàn thanh niên đảm nhận các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn, giải quyết những vấn đề đặt ra tại cộng đồng, bảo vệ môi trường, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, đảm bảo trật tự an ninh - văn minh nơi công cộng,… lồng ghép các chương trình, dự án và các nguồn lực để hỗ trợ các hoạt động phong trào của Đoàn.

Thanh niên xung phong là biểu tượng sáng ngời của thế hệ trẻ Việt Nam. Xung kích, sáng tạo, tình nguyện là phẩm chất tốt đẹp của Thanh niên Việt Nam và là điểm tựa vững chắc cho tuổi trẻ hôm nay phát huy truyền thống cha anh, cùng toàn Đảng, toàn dân tộc quyết tâm thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

LÊ QUỐC PHONG, Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh
_____________

1 - Tiêu biểu là: Đội Thanh niên xung phong trên đường 20 Quyết Thắng, 10 nữ Thanh niên xung phong ngã ba Đồng Lộc, 13 chiến sĩ Thanh niên xung phong “tiểu đội thép” Truông Bồn, Tổng đội Thanh niên xung phong giải phóng miền Nam, Đoàn vận tải Thanh niên xung phong H50, Liên đội I trên đường 1C huyền thoại, v.v. Đó là Anh hùng Trịnh Tố Tâm nhiều lần được tặng danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”, Anh hùng Lê Mã Lương với câu nói nổi tiếng “Cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến diệt quân thù”, Anh hùng liệt sĩ Bùi Ngọc Dương, Anh hùng liệt sĩ Vũ Xuân Thiều, Anh hùng liệt sĩ Đặng Thùy Trâm và nhiều tấm gương anh hùng khác.

2 - Nông trường Phạm Văn Hai, Lê Minh Xuân, con đường Hạnh phúc, v.v.