Tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc là nhiệm vụ quan trọng của cả nước nói chung, Quân đội nói riêng - bước hiện thực hóa đường lối hội nhập quốc tế và đối ngoại về quốc phòng của Đảng, Nhà nước ta. Qua đó, khẳng định vai trò, trách nhiệm, uy tín, vị thế của Việt Nam trong việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định của khu vực và trên thế giới để các quốc gia cùng hợp tác, phát triển.

Trên cơ sở dự báo chính xác xu thế hội nhập quốc tế và để tạo tiền đề, động lực cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới, Việt Nam đã chủ trương tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Đây là kết quả của cả quá trình nghiên cứu, chuẩn bị hết sức chủ động, công phu, lâu dài. Năm 1993, Việt Nam bắt đầu tham gia đóng góp kinh phí cho hoạt động này. Năm 2005, chúng ta cử các đoàn công tác liên ngành đi tham quan, nghiên cứu, tham gia các khóa tập huấn quốc tế về gìn giữ hòa bình để chuẩn bị triển khai lực lượng. Dấu mốc đặc biệt quan trọng là, năm 2013, Bộ Chính trị đã thông qua “Đề án tổng thể về việc Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc”. Trên cơ sở đó, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã xây dựng và trình Chính phủ phê duyệt “Đề án Quân đội nhân dân Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc giai đoạn 2014 - 2020 và những năm tiếp theo”. Đồng thời, thành lập Ban Chỉ đạo Bộ Quốc phòng về tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (gọi tắt là Ban Chỉ đạo), Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam và cử 02 sĩ quan quân đội đầu tiên làm nhiệm vụ sĩ quan liên lạc tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc ở Nam Xu-đăng (tháng 5-2014). Việc Việt Nam cử lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc là quyết định có tính đột phá về hội nhập quốc tế trong công cuộc đổi mới đất nước của Đảng, Nhà nước ta; thể hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ đối ngoại; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế; là đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh trao Quyết định của Chủ tịch nước cử Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 1 Việt Nam đi làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên Hợp quốc tại Nam Xu-đăng. Ảnh: Hồ Đăng

Qua hơn 04 năm tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại một số phái bộ, Quân đội đã hoàn thành tốt trọng trách được giao. Chúng ta đã chuẩn bị đầy đủ, chu đáo mọi mặt từ pháp lý, con người, cơ sở vật chất,… có lộ trình cụ thể. Đối với hình thức cá nhân, đến nay, chúng ta đã cử hơn 30 lượt cán bộ, sĩ quan tham gia các nhiệm vụ (sĩ quan liên lạc, tham mưu trang bị, phân tích thông tin, quan sát viên quân sự,…) tại 02 phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc ở Nam Xu-đăng và Cộng hòa Trung Phi, hoàn thành tốt nhiệm vụ, được Liên hợp quốc và cộng đồng quốc tế ghi nhận, đánh giá cao. Đối với hình thức đơn vị, đầu tháng 10-2018, chúng ta đã triển khai thành công Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 01 với 63 cán bộ, nhân viên tới Ben-tiu, Nam Xu-đăng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, bảo đảm an toàn và bước đầu hoạt động thuận lợi.

Trong quá trình tham gia hoạt động này, chúng ta luôn thực hiện tôn chỉ, mục đích của Hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế và pháp luật Việt Nam. Theo đó, ta chỉ tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình khi có Nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, tại các khu vực đã có thỏa thuận hòa bình giữa các bên liên quan, các hoạt động vì mục đích hòa bình, nhân đạo, tái thiết; không tham gia các nhiệm vụ cưỡng chế và hoạt động tác chiến. Chỉ sử dụng vũ lực vì mục đích tự vệ chính đáng, trong trường hợp không còn biện pháp nào khác; mọi quyết định khi tham gia phải đảm bảo nguyên tắc độc lập, tự chủ, phù hợp với lợi ích quốc gia, dân tộc, điều kiện và khả năng của Việt Nam, tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và không can thiệp công việc nội bộ của các quốc gia khác. Trong quá trình tham gia, lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Quân đội nhân dân Việt Nam đều bám sát phương châm: bất kỳ ở cương vị, hoàn cảnh, lĩnh vực công tác nào đều có trách nhiệm, sáng tạo, chủ động khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ được giao. Nhờ thực hiện nghiêm nguyên tắc và sự nỗ lực, cố gắng toàn diện, lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Quân đội nhân dân Việt Nam đã khẳng định được bản lĩnh, trí tuệ, trách nhiệm, năng lực chuyên môn; tạo được lòng tin, sự đồng tình, ủng hộ của Liên hợp quốc và cộng đồng quốc tế, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam, của Quân đội nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế.

Đặc biệt, thông qua môi trường hoạt động thực tiễn, trình độ ngoại ngữ, kiến thức, kinh nghiệm chuyên môn về lĩnh vực gìn giữ hòa bình của cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Quân đội ta đã có bước tiến bộ vượt bậc. Hiện nay, chúng ta không chỉ tự huấn luyện cho cá nhân và đơn vị của mình tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, mà còn có đủ uy tín, năng lực để tổ chức các khóa huấn luyện theo tiêu chuẩn quốc tế¹. Trong quá trình làm nhiệm vụ, lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Quân đội nhân dân Việt Nam còn lan tỏa mạnh mẽ phẩm chất cao đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ” tới các đồng nghiệp quốc tế, nhân dân bản địa, nhất là lực lượng quân đội các quốc gia, làm cho họ hiểu thêm về đất nước, quân đội, truyền thống, văn hóa, quan điểm, phương châm hoạt động, bản lĩnh, trí tuệ con người Việt Nam; từ đó, họ thực sự yêu quý, tôn trọng và ủng hộ chúng ta.

Thời gian tới, tình hình quốc tế, khu vực vẫn diễn biến hết sức phức tạp, các vấn đề mâu thuẫn nội bộ, dân tộc, sắc tộc, ly khai, khủng bố, xung đột vũ trang cục bộ tiếp tục diễn ra ở nhiều nơi, nhất là việc tranh chấp lãnh thổ, tài nguyên và cạnh tranh ảnh hưởng trên từng khu vực, đe dọa nền hòa bình, an ninh thế giới. Do vậy, bên cạnh sự nỗ lực kiềm chế, tìm kiếm giải pháp hòa bình của mỗi quốc gia, sự tham gia giải quyết của tổ chức trọng tài quốc tế (Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc), trực tiếp là lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc giữ vai trò đặc biệt quan trọng, cần thiết, trong đó có trách nhiệm tham gia của Quân đội nhân dân Việt Nam. Để hoàn thành trọng trách cao cả này, chúng ta cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:

1. Các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, trực tiếp là lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc cần nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ. Đây là công việc quan trọng mà quốc gia giao cho Quân đội trực tiếp thực hiện. Do vậy, toàn quân, nhất là cán bộ, nhân viên, chiến sĩ làm nhiệm vụ gìn giữ hòa bình cần quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối hội nhập quốc tế và đối ngoại về quốc phòng của Đảng, Nhà nước cũng như chủ trương mở rộng hợp tác quốc phòng theo Nghị quyết 806-NQ/QUTW, ngày 31-12-2013 của Quân ủy Trung ương. Đồng thời, nắm chắc mục tiêu, yêu cầu, phương hướng, lộ trình cụ thể trong Đề án Quân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc giai đoạn 2014 - 2020,… để triển khai thực hiện; coi đây là nhiệm vụ quan trọng của Quân đội và là nhiệm vụ trọng yếu, xuyên suốt của lực lượng gìn giữ hòa bình Việt Nam. Để thực hiện được điều đó, lực lượng này cần quán triệt sâu sắc, vận dụng linh hoạt, hiệu quả các nguyên tắc, điều ước, thỏa thuận quốc tế về tổ chức lực lượng, hoạt động gìn giữ hòa bình giữa Việt Nam với Liên hợp quốc và các đối tác nước ngoài. Trên cơ sở nhận thức đúng, nêu cao tinh thần trách nhiệm, tích cực nghiên cứu các biện pháp hoạt động, bảo đảm phù hợp với chế độ chính trị, đặc điểm văn hóa, tâm tư, nguyện vọng của nhân dân; tình hình diễn biến an ninh, quốc phòng của quốc gia bản địa và mục tiêu, yêu cầu đặt ra của Liên hợp quốc để hoàn thành tốt nhiệm vụ.

2. Đẩy mạnh hợp tác quốc phòng trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình, nhằm nâng cao sức mạnh toàn diện của Quân đội. Trước xu thế hội nhập, phát triển đa chiều, đa sắc màu về chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh,… của thế giới, thì việc lựa chọn phương hướng, cách thức, con đường của mỗi quốc gia là yếu tố quan trọng, quyết định sự tồn vong của Đảng, chế độ, độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Do vậy, chúng ta phải thận trọng, tiếp tục kiên định đường lối hội nhập quốc tế và đối ngoại về quốc phòng, nhằm tạo ra nhiều thời cơ thuận lợi để phát triển đất nước nhanh, bền vững. Không ngừng củng cố, tăng cường tiềm lực quốc phòng - an ninh, nâng cao sức mạnh toàn diện của các lực lượng vũ trang; trọng tâm là xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong đó, có lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, là yêu cầu cấp thiết. Để làm được điều đó, chúng ta cần chú trọng mở rộng hợp tác quốc phòng toàn diện cả song phương và đa phương trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình với các nước, tập trung vào các nước lớn, tổ chức hòa bình khu vực, thế giới; từng bước đưa các hoạt động này đi vào chiều sâu và đạt hiệu quả thiết thực. Tận dụng quá trình thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình để tiếp tục vận động Liên hợp quốc, các đối tác tài trợ, giúp đỡ chúng ta về tài chính, đào tạo ngoại ngữ, v.v. Đồng thời, tranh thủ trao đổi kinh nghiệm, tiếp cận những thành tựu khoa học quân sự mới để vận dụng vào nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ của Quân đội trong điều kiện chiến tranh hiện đại, công nghệ cao, ứng phó các tình huống thảm họa thiên tai và các thách thức an ninh phi truyền thống. Trong quá trình hợp tác, chúng ta cần sáng suốt, tỉnh táo trong nhận diện đối tượng, đối tác và chú trọng nghiên cứu các giải pháp chiến lược nhằm thực hiện chủ trương “Thu hẹp đối tượng, mở rộng và tăng cường đối tác” của Đảng, góp phần tạo thế trận quốc phòng - an ninh vững chắc để thực hiện mục tiêu duy trì nền thái bình, thịnh vượng lâu dài cho đất nước.

3. Nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Quân đội nhân dân Việt Nam tại các phái bộ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và bảo đảm an toàn mọi mặt. Từ đặc điểm làm nhiệm vụ trong môi trường quốc tế, nên có sự đòi hỏi cao về trình độ chuyên môn gìn giữ hòa bình, ngoại ngữ, tiếng bản địa,… trong khi điều kiện sinh hoạt, cơ động khó khăn, nhất là tại các khu vực diễn biến phức tạp về quốc phòng, an ninh, thậm chí cả trong các vùng có chiến sự, nguy cơ ảnh hưởng đến tính mạng của lực lượng gìn giữ hòa bình. Do vậy, Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ với Cục Đối ngoại, Viện Quan hệ quốc tế về Quốc phòng và các lực lượng liên quan tiếp tục tổ chức tốt việc huấn luyện tiền triển khai. Chú trọng kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện, bồi dưỡng ngoại ngữ, trang bị những kỹ năng ứng xử quốc tế, kiến thức cơ bản về hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc với tổ chức truyền thụ kinh nghiệm, bổ sung những nội dung cần thiết còn hạn chế, còn thiếu rút ra từ thực tiễn hoạt động các nhiệm kỳ của cán bộ trực tiếp làm nhiệm vụ. Thông qua đó, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ, sĩ quan của chúng ta có thêm nhiều kiến thức, kinh nghiệm, nhất là kỹ năng xử lý tình huống độc lập cũng như hiệp đồng xử lý các tình huống theo thông lệ, quy tắc ứng xử quốc tế, nâng cao chất lượng, hiệu quả làm việc trong môi trường đa quốc gia. Đồng thời, tăng cường giáo dục xây dựng ý chí quyết tâm, tinh thần khắc phục khó khăn cho bộ đội; tổ chức giao nhiệm vụ chặt chẽ, quy định người phụ trách, chế độ báo cáo kết quả hoàn thành nhiêm vụ hằng tuần, tháng, cả nhiệm kỳ về Cục Gìn giữ hòa bình và Ban Chỉ đạo. Trong quá trình thực hiện, cần bảo đảm liên lạc thông suốt với Liên hợp quốc, các bộ phận của ta để phục vụ công tác chỉ huy, chỉ đạo, hiệp đồng; tổ chức rút kinh nghiệm, đánh giá kết quả hoàn thành nhiệm vụ cụ thể đến từng cá nhân, đơn vị, tập trung vào Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 01 mới triển khai, để có biện pháp chỉ đạo kịp thời, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Quân đội nhân dân Việt Nam.

4. Xây dựng Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam vững mạnh về mọi mặt, đủ sức tham mưu cho Ban Chỉ đạo Bộ Quốc phòng về lĩnh vực chuyên môn. Trước yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của nhiệm vụ đối ngoại, hợp tác quốc phòng nói chung, gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc nói riêng, với tư cách là cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo Bộ Quốc phòng về tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, Đảng ủy, chỉ huy Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam cần thực hiện nhiều giải pháp xây dựng đơn vị vững mạnh về mọi mặt, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Trước hết, cần chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ, chuyên gia gìn giữ hòa bình theo hướng vững về bản lĩnh chính trị, giỏi về trình độ ngoại ngữ, sắc sảo về chuyên môn gìn giữ hòa bình, có khả năng thích ứng nhanh, làm việc hiệu quả trong môi trường quốc tế. Đồng thời, nâng cao khả năng tham mưu trúng, đúng, hiệu quả cho Quân ủy Trung ương, trực tiếp là Ban Chỉ đạo Bộ Quốc phòng về lĩnh vực này, theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan điều chỉnh các văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm phù hợp với sự thay đổi của luật pháp quốc tế, pháp luật Việt Nam để chỉ đạo, triển khai thực hiện và quản lý nhà nước về lĩnh vực gìn giữ hòa bình; chuẩn bị mọi mặt để tiếp tục triển khai các bệnh viện dã chiến cấp 2 tiếp theo và lực lượng Công binh tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc theo lộ trình đã xác định. Tăng cường nghiên cứu, nắm, dự báo các động thái, xu hướng diễn biến an ninh, chính trị, biện pháp giải quyết mâu thuẫn, xung đột của các quốc gia và thế giới. Trên cơ sở đó, tham mưu cho Ban Chỉ đạo Bộ Quốc phòng, Quân ủy Trung ương chuẩn bị phương án, lộ trình, chiến lược để Quân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình giai đoạn sau năm 2020.

Thực hiện những nội dung trên, chính là cụ thể hóa, vận dụng phương thức “hội nhập mềm”, nhằm tăng cường sức mạnh tổng hợp, nâng cao trách nhiệm, vị thế, gia tăng ảnh hưởng của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa, bằng biện pháp hòa bình.

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng
______________

1 - Việt Nam đã chủ trì tổ chức thành công 02 khóa Sĩ quan Tham mưu (UNSOC), 01 khóa Sĩ quan Hậu cần (UNLOC) và 01 khóa Chuyên gia Quân sự Liên hợp quốc (UNMEOM).