Ngay sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công, để chỉ huy, điều hành lực lượng vũ trang cả nước, ngày 07/9/1945 tại Bắc Bộ Phủ (nay là Nhà khách Chính Phủ - Số 10 Ngô Quyền, Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiệm vụ thành lập cơ quan tham mưu quân đội cho đồng chí Hoàng Văn Thái, cùng dự có đồng chí Võ Nguyên Giáp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “... Bộ Tổng Tham mưu là cơ quan quân sự cơ mật của Đoàn thể, là cơ quan quan trọng của quân đội, có nhiệm vụ: Tổ chức, huấn luyện quân đội cho giỏi; tổ chức nắm địch, nắm ta rõ ràng; bày mưu kế khôn khéo; tổ chức chỉ huy thông suốt, bí mật, nhanh chóng, kịp thời, chính xác để đánh thắng mọi kẻ thù, bảo vệ cách mạng”¹.

Thực hiện lời huấn thị của Người, từ ngày thành lập đến nay, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, trực tiếp là Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu đã lập nhiều chiến công xuất sắc trong chiến tranh giải phóng dân tộc cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xứng đáng là cơ quan chỉ huy tham mưu cao nhất của Quân đội nhân dân và Dân quân tự vệ Việt Nam. Trong công cuộc đấu tranh giành độc lập cho dân tộc, Bộ Tổng Tham mưu thực hiện tốt chức năng tham mưu giúp Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng hoạch định đường lối, chiến lược quân sự, quốc phòng; tổ chức xây dựng Quân đội nhân dân và lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh; kề vai, sát cánh cùng toàn quân và toàn dân vượt qua mọi khó khăn, thử thách, đánh bại những kẻ thù hùng mạnh nhất của chủ nghĩa thực dân, đế quốc. Chiến thắng của quân và dân ta là thành công về nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh nhân dân của Đảng, sự vận dụng sáng tạo nghệ thuật quân sự Việt Nam “lấy nhỏ thắng lớn, lấy ít địch nhiều”; thể hiện bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh; đồng thời, khẳng định Bộ Tổng Tham mưu là cơ quan tham mưu chiến lược nhạy bén và trung thành.

Quán triệt quan điểm chiến tranh nhân dân, đường lối kháng chiến “toàn dân, toàn diện” của Đảng, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Bộ Tổng Tham mưu vừa chỉ đạo chuyển mệnh lệnh chiến đấu đến các lực lượng vũ trang cả nước, đánh bại chiến lược “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp (1945 - 1947), vừa chỉ đạo, chỉ huy phát triển chiến tranh du kích, từng bước đẩy mạnh du kích chiến, kết hợp với tác chiến tập trung hiệp đồng binh chủng; coi trọng xây dựng lực lượng vũ trang ba thứ quân rộng khắp. Đồng thời, từng bước củng cố bộ máy cơ quan đủ sức tham mưu, chỉ đạo và giành thắng lợi trong các chiến dịch, đợt hoạt động tác chiến, tạo bước ngoặt quyết định trên các hướng chiến lược và chiến trường cả nước, mà đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ giành thắng lợi, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Bộ Tổng Tham mưu tham mưu cho Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng và trực tiếp chỉ huy, chỉ đạo xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang ba thứ quân, chuẩn bị động viên chiến tranh, chỉ đạo tác chiến chiến lược, chiến dịch, phát triển nghệ thuật quân sự, v.v. Chỉ huy lực lượng vũ trang ba thứ quân lần lượt đánh bại các chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ, làm nên những thắng lợi to lớn, làm thay đổi cục diện chiến tranh, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris về “chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam” (27/01/1973). Nắm chắc thời cơ chiến lược, Bộ Tổng Tham mưu đề xuất chọn Tây Nguyên làm hướng tiến công chủ yếu, Buôn Ma Thuột làm trận then chốt chiến dịch; đánh trúng, đánh hiểm, làm cho quân địch thất bại, tan rã từng mảng, chuyển hóa thế trận có lợi cho ta; kịp thời kiến nghị chuyển từ tiến công chiến lược sang Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng miền Nam, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Bộ Tổng Tham mưu từng bước tiếp cận làm chủ khoa học - công nghệ hiện đại, tham mưu, chỉ đạo, chỉ huy lực lượng vũ trang đánh thắng cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam và cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc; ngăn chặn âm mưu, hành động xâm phạm chủ quyền biên giới, biển, đảo của Tổ quốc và làm tròn nhiệm vụ quốc tế. Đề xuất nhiều giải pháp nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, gắn với xây dựng chính quy, chấp hành pháp luật, kỷ luật trong toàn quân; thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về quốc phòng, xây dựng nền quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân; thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân ngày càng vững chắc; xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, trong đó xây dựng một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại. Đồng thời, tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xây dựng một số chiến lược: Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chiến lược quốc phòng, Chiến lược quân sự, Chiến lược bảo vệ biên giới quốc gia, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng,… và nhiều chính sách liên quan đến quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Cùng với đó, Bộ Tổng Tham mưu luôn coi trọng chỉ đạo xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu, lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp; triển khai lực lượng cứu hộ, cứu nạn cùng nhân dân phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh; phối hợp chặt chẽ với Công an thực hiện tốt Nghị định số 03/2019/NĐ-CP của Chính phủ về thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm; chỉ đạo việc thực hiện chủ trương kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế, tạo tiềm lực và sức mạnh tổng hợp để bảo vệ Tổ quốc. Tích cực, chủ động tham gia nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Cộng hòa Trung phi và Nam Sudan, được dư luận trong nước và quốc tế ghi nhận đánh giá cao, góp phần nâng cao vị thế đất nước và Quân đội trên trường quốc tế, làm tỏa sáng hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc(nay là Chủ tịch nước) gắn Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất lên Quân kỳ Quyết thắng của Bộ Tổng Tham mưu (tháng 9/2020). Ảnh: qdnd.vn

Những năm tới, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố có thể gây bất ổn, nhất là vấn đề chủ quyền trên biển Đông; các thế lực thù địch tăng cường thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình” thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” và “phi chính trị hóa” Quân đội, hòng chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhân dân ta. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc đang đặt ra yêu cầu mới ngày càng cao, đòi hỏi phải dự báo chính xác âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch; tham mưu, đề xuất các đối sách hợp lý để giải quyết tốt các vấn đề phức tạp, nhạy cảm liên quan trực tiếp đến quốc phòng, an ninh của đất nước, không để bị động, bất ngờ về chiến lược trong mọi tình huống. Để hoàn thành trọng trách nặng nề nhưng rất vẻ vang đó, Bộ Tổng Tham mưu phải thực sự là cơ quan tham mưu chiến lược vững mạnh toàn diện; trong đó, tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, thường xuyên quán triệt sâu sắc chủ trương, đường lối của Đảng, nghị quyết của Quân ủy Trung ương, chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, làm cơ sở để giữ vững và nâng tầm chức năng tham mưu chiến lược. Đường lối, quan điểm về xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc được thể hiện trong Cương lĩnh, các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và ngày càng phát triển, hoàn thiện qua các kỳ đại hội. Quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc là nhiệm vụ hàng đầu, xuyên suốt và là yếu tố bảo đảm sự lãnh đạo vững chắc của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đối với Bộ Tổng Tham mưu. Theo đó, Bộ Tổng Tham mưu cần nắm vững và triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết Đại hội XI Đảng bộ Quân đội, các nghị quyết của Quân ủy Trung ương, chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; trên cơ sở đó, thường xuyên nắm vững, nghiên cứu, dự báo chính xác chiến lược về tình hình thế giới, khu vực, nhất là xu hướng vận động, chiến lược của các nước lớn, các nước trong khu vực; xác định rõ đối tượng, đối tác và sự chuyển hóa của nó. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ, ngành Trung ương kịp thời tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng kiến nghị với Đảng, Nhà nước đề ra đối sách xử lý linh hoạt, có hiệu quả các tình huống, không để bị động, bất ngờ về chiến lược. Tập trung xây dựng, bổ sung chủ trương chiến lược và các phương án, kế hoạch phòng thủ đất nước; điều chỉnh thế bố trí chiến lược phù hợp; nâng cao chất lượng xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân; xây dựng các tuyến phòng thủ, khu vực phòng thủ các cấp và phòng thủ quân khu, đáp ứng yêu cầu khi chuyển đất nước sang thời chiến. Thực hiện tốt nhiệm vụ nghiên cứu, tổng kết thực tiễn hoạt động quân sự, quốc phòng làm căn cứ xác định, bổ sung, phát triển đường lối và nghệ thuật quân sự; tham mưu cho Đảng, Nhà nước định ra các thể chế và hoạch định chính sách đối với lực lượng vũ trang và những vấn đề liên quan đến quốc phòng.

Hai là, tham mưu, chỉ đạo, tổ chức xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”; xây dựng lực lượng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp”, lực lượng dự bị động viên hùng hậu. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định: “Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại. Đến năm 2025, cơ bản xây dựng Quân đội, Công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ.”². Quán triệt tinh thần đó, Bộ Tổng Tham mưu chủ động tham mưu, chỉ đạo, tổ chức xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”; tham mưu về tổ chức, biên chế, mua sắm vũ khí, trang bị, xây dựng một số quân chủng, binh chủng tiến thẳng lên hiện đại, làm cơ sở để đến năm 2030, xây dựng Quân đội hiện đại. Đồng thời, làm tốt công tác tham mưu, tổ chức xây dựng lực lượng dự bị động viên “hùng hậu”, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ “vững mạnh, rộng khắp”, coi trọng xây dựng chốt dân quân thường trực biên giới đất liền, hải đội dân quân thường trực tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới. Tham mưu, đề xuất đổi mới nội dung, chương trình đào tạo trong các học viện, nhà trường Quân đội, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để nâng cao chất lượng dạy - học và nghiên cứu khoa học, đào tạo đội ngũ cán bộ chỉ huy tham mưu binh chủng hợp thành, chuyên môn kỹ thuật có chất lượng ngày càng cao, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong giai đoạn mới.

Tiếp tục chỉ đạo toàn quân đổi mới công tác huấn luyện, đào tạo, diễn tập nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Tập trung nghiên cứu, đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp huấn luyện cho từng đối tượng, phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng cơ quan, đơn vị; tổ chức diễn tập sát với môi trường tác chiến và các tình huống phức tạp. Triển khai các cuộc diễn tập chiến lược, chiến dịch, diễn tập khu vực phòng thủ; nâng cao trình độ, khả năng phối hợp, hiệp đồng tác chiến giữa các đơn vị chủ lực với lực lượng vũ trang địa phương trong khu vực phòng thủ; gắn diễn tập với luyện tập các phương án, kế hoạch tác chiến trên các hướng chiến trường, địa bàn chiến lược, góp phần nâng cao sức mạnh của Quân đội trong thực hiện nhiệm vụ củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

Ba là, thực hiện tốt công tác đối ngoại quốc phòng, góp phần nâng cao vị thế của Quân đội, đất nước, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Trước những diễn biến phức tạp liên quan đến an ninh quốc gia, Bộ Tổng Tham mưu cần tiếp tục quán triệt và thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 22-NQ/TW của Bộ Chính trị về Hội nhập quốc tế, Nghị quyết số 806-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về Hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo; bám sát tình hình thực tiễn, phân tích, dự báo chính xác, kịp thời mọi biến động của tình hình, mục tiêu, lợi ích, ý đồ chiến lược của các nước, nhất là các nước lớn và xu thế quan hệ quốc tế, khu vực, v.v. Chủ động phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan đối ngoại quốc phòng với các ban, bộ, ngành Trung ương để tham mưu giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đề xuất với Đảng và Nhà nước những chủ trương, đối sách phù hợp và những vấn đề về quan hệ quốc phòng, góp phần xử lý có hiệu quả các tình huống phức tạp nảy sinh. Đẩy mạnh hợp tác quốc phòng song phương, đa phương, xây dựng lòng tin, duy trì kênh quan hệ quốc phòng hữu nghị với các nước. Ưu tiên quan hệ, hợp tác với các nước láng giềng, các nước lớn, các nước trong khu vực ASEAN và các nước bạn bè truyền thống, nhằm tăng cường lòng tin, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước. Chủ động, tích cực tham gia có trách nhiệm vào các hoạt động đối ngoại quốc phòng đa phương, song phương, các diễn đàn quốc phòng quốc tế, tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, nhất là các hoạt động nhân đạo làm cho các nước hiểu rõ hơn tính chính nghĩa, hòa bình, tự vệ của chính sách quốc phòng Việt Nam. Đồng thời, củng cố vị thế của Quân đội, đất nước trên trường quốc tế, góp phần giữ vững an ninh chính trị, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Bốn là, tập trung xây dựng Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu - Cơ quan Bộ Quốc phòng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ có bản lĩnh chính trị vững vàng, trí tuệ, mưu lược, trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Để xây dựng Đảng bộ Bộ Tổng Tham mưu - Cơ quan Bộ Quốc phòng trong sạch, vững mạnh, trước hết cần tập trung xây dựng các cấp ủy, tổ chức đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Thường xuyên làm tốt công tác quán triệt, giáo dục cho cán bộ, đảng viên nắm chắc quan điểm, đường lối của Đảng, nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng. Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với thực hiện Chỉ thị số  05-CT/TW của Bộ Chính trị, Chỉ thị số 87-CT/QUTW của Thường vụ Quân ủy Trung ương về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; coi trọng rà soát, nâng cao chất lượng chính trị nội bộ, tích cực, chủ động đấu tranh ngăn chặn, không để suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, phòng, chống các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Để hoàn thành trọng trách của cơ quan tham mưu chiến lược, Bộ Tổng Tham mưu cần tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ chủ trì, chuyên gia liên quan trực tiếp đến việc tham mưu giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tổ chức lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành Quân đội và lực lượng dân quân tự vệ. Cần tiếp tục quán triệt sâu sắc Nghị quyết số 769-NQ/QUTW, ngày 21/12/2012, của Quân ủy Trung ương, về “Xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội giai đoạn 2013 - 2020 và những năm tiếp theo” và các nghị quyết, quy định của Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương về sử dụng, quy hoạch, đào tạo, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; có phẩm chất đạo đức trong sáng, ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm; trí tuệ, mưu lược, giỏi chỉ huy tham mưu hiệp đồng tác chiến, nhất là trong điều kiện chiến tranh hiện đại. Chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ tham mưu giàu tâm huyết, có năng lực tư duy toàn diện cả về quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học, kỹ thuật, công nghệ, năng lực hoạt động thực tiễn ở tầm chiến lược, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Tăng cường nghiên cứu, tham mưu xây dựng và thực hiện có hiệu quả các đề án theo Kết luận số 16-KL/TW, ngày 07/7/2017 của Bộ Chính trị (khóa XII). Tiếp tục xây dựng Bộ Tổng Tham mưu vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, lấy xây dựng về chính trị làm cơ sở; coi trọng tổng kết kinh nghiệm công tác tham mưu, phát triển lý luận nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Kỷ niệm 76 năm Ngày thành lập, cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức quốc phòng Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam tự hào với những đóng góp, hy sinh của các thế hệ đi trước, không ngừng nỗ lực phấn đấu khắc phục khó khăn, vượt qua thách thức, nêu cao ý thức tự lực, tự cường, xứng đáng với truyền thống “Trung thành - mưu lược, tận tụy - sáng tạo, đoàn kết - hiệp đồng; quyết chiến - quyết thắng”, quyết tâm xây dựng Bộ Tổng Tham mưu ngày càng vững mạnh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, Nhân dân và Quân đội giao phó.

Thượng tướng NGUYỄN TÂN CƯƠNG, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng
Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
Thứ trưởng Bộ Quốc phòng
____________________

1 - QĐNDVN, BTTM – Lịch sử BTTM trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), Nxb QĐND, H. 2015, tr. 10.

2 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 157 - 158.