Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy và các tổ chức quần chúng trong toàn quân. Nhận thức rõ điều đó, những năm qua, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân luôn thực hiện tốt công tác này bằng nhiều nội dung, hình thức, biện pháp phong phú, thiết thực, tạo tiền đề quan trọng để nâng cao ý thức pháp luật của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân; làm giảm thiểu các vụ vi phạm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội, nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội ta.

Để thực hiện tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, cấp ủy, tổ chức đảng, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng và cán bộ, đảng viên cùng tham gia thực hiện; trong đó, đội ngũ cán bộ chính trị, cán bộ của các cơ quan Tư pháp, Thanh tra, Pháp chế, cơ quan Thi hành pháp luật đóng vai trò nòng cốt. Nội dung phổ biến, tuyên truyền phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, đặc thù của từng cơ quan, đơn vị và đối tượng quản lý; hình thức đa dạng, phong phú, luôn được đổi mới, cập nhật tình hình thực tiễn nên có tính giáo dục, thuyết phục cao. Nền nếp, chế độ, quy định công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nhất là Ngày Pháp luật, Ngày Chính trị và văn hóa tinh thần,... được thực hiện khoa học, thống nhất trong toàn quân. Đội ngũ cán bộ, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật, giáo viên giảng dạy pháp luật, phóng viên, biên tập viên pháp luật,... không ngừng được củng cố, tăng cường về số lượng, nâng cao chất lượng, có trình độ hiểu biết về pháp luật, kỷ luật và phương pháp sư phạm. Các nguồn lực bảo đảm, đặc biệt là việc xã hội hóa công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật được thực hiện ngày càng tốt hơn. Thông qua công tác dân vận, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đóng quân làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân gắn với thực hiện các phong trào: Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc,…; lồng ghép vào các buổi sinh hoạt của các tổ chức, đoàn thể. Các cơ quan báo chí trong Quân đội duy trì thường xuyên chuyên trang, chuyên mục tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, cập nhật văn bản quy phạm pháp luật, kịp thời phản ánh hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong toàn quân.

Công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho bộ đội về Đại hội Đảng các cấp. Ảnh: baoquankhu4.com.vn

Qua thực tiễn tiến hành, xuất hiện nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả, như: tuyên truyền, phổ biến qua mạng internet, mạng Misten trong Quân đội, cổng thông tin điện tử; giới thiệu bằng trình chiếu kết hợp hình ảnh, phim tư liệu; sân khấu hóa, lồng ghép với biểu diễn văn hóa - văn nghệ; “Tổ tư vấn tâm lý, pháp lý quân nhân”; “Mỗi tuần một điều luật”, “Mỗi ngày một câu hỏi pháp luật”, Tủ sách pháp luật,... đã phát huy tác dụng ở nhiều đơn vị. Các cơ quan, đơn vị đã gắn công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật với giáo dục chính trị tư tưởng, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật và mọi hoạt động của đơn vị, đặc biệt là đã gắn với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo 5 chuẩn mực “Bộ đội Cụ Hồ” và các cuộc vận động, các phong trào thi đua nên có sức lan tỏa mạnh mẽ, tác động trực tiếp đến ý thức, văn hóa pháp luật của bộ đội và nhân dân. Qua đó, ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội của cán bộ, chiến sĩ có nhiều chuyển biến tiến bộ; các vụ việc, số người vi phạm năm sau giảm hơn năm trước, tình hình tư tưởng toàn quân ổn định, góp phần nâng cao sức mạnh của Quân đội, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn cả nước.

Tuy nhiên, so với yêu cầu đề ra, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong toàn quân còn một số hạn chế. Nổi lên là, công tác giáo dục, quán triệt vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật có bộ phận triển khai chưa thường xuyên, chưa sâu, nên nhận thức của một số cơ quan, đơn vị, cán bộ, chiến sĩ về công tác này chưa cao. Việc thể chế hóa các chủ trương, chính sách về công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thành nghị quyết lãnh đạo, quy định, kế hoạch, chương trình thực hiện ở một số nơi còn chậm. Sự phối hợp giữa cơ quan chức năng với Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật có lúc chưa chặt chẽ, dẫn đến chồng chéo trong chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra. Việc đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp chưa thường xuyên, đôi lúc còn rập khuôn, cứng nhắc; chưa phát huy hết vai trò của các tổ chức quần chúng và hội đồng quân nhân; nguồn nhân lực, kinh phí, xã hội hóa còn hạn hẹp, v.v.

Những năm tới, tình hình an ninh chính trị thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó dự báo. Trong nước, các thế lực thù địch không ngừng chống phá ta về mọi mặt; đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo còn diễn ra gay gắt, chứa đựng nhiều yếu tố dễ gây mất ổn định. Tình hình vi phạm, tội phạm và mặt trái của xã hội tiếp tục tác động xấu đến tâm tư, tình cảm và nhận thức của cán bộ, chiến sĩ. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thực hiện trong bối cảnh công nghệ thông tin, mạng xã hội phát triển mạnh mẽ; hệ thống pháp luật nói chung, pháp luật về quân sự, quốc phòng nói riêng đang trong quá trình xây dựng, hoàn thiện. Trong khi đó, nhiệm vụ xây dựng Quân đội đặt ra yêu cầu ngày càng cao; đến năm 2025 cơ bản hoàn thành việc điều chỉnh tổ chức biên chế theo hướng tinh, gọn, mạnh; đến năm 2030 xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng hiện đại; phấn đấu từ năm 2030 xây dựng Quân đội hiện đại. Để đạt mục tiêu trên, cần thực hiện đồng bộ các nội dung, biện pháp, trong đó đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân là một trong những biện pháp hết sức quan trọng với một số nội dung, giải pháp cơ bản sau:

Trước hết, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò và định hướng hoạt động công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. Cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị các đơn vị tiếp tục nghiên cứu, quán triệt, thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, nhất là Kết luận số 80-KL/TW, ngày 20/6/2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW, ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân và Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012, v.v. Trên cơ sở đó, làm cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhận thức đúng vị trí, vai trò của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đối với việc hình thành ý thức, văn hóa pháp luật của quân nhân và nhân dân; sự cần thiết phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành và cán bộ, đảng viên đối với công tác quan trọng này. Từ nhận thức đúng, làm chuyển biến về hành động, tính tự giác trong chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội, hạn chế các vụ việc vi phạm, nhất là các vụ việc nghiêm trọng. Cấp ủy các cấp phải gắn công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật với giáo dục chính trị, định hướng tư tưởng và các biện pháp hành chính, xây dựng môi trường văn hóa quân sự, tạo điều kiện thuận lợi cho bộ đội phấn đấu, rèn luyện. Vụ Pháp chế Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan tổ chức biên soạn tài liệu “Văn bản về phổ biến, giáo dục pháp luật”, “Kỹ năng phổ biến, giáo dục pháp luật” và tài liệu phổ biến các chuyên đề trọng tâm hằng năm cấp cho các cơ quan, đơn vị. Các phương tiện thông tin, truyền thông trong Quân đội tăng cường phổ biến, tuyên truyền nội dung văn bản về pháp luật đến toàn thể cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Thường xuyên tổ chức tập huấn cho báo cáo viên pháp luật toàn quân về những nội dung pháp luật mới và tiếp tục đưa Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật vào chương trình học tập tại chức cho cán bộ, chiến sĩ. Để công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật mang hiệu quả thiết thực, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp phải coi đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo; ra nghị quyết chuyên đề hoặc lồng ghép trong nghị quyết lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ giai đoạn và thường kỳ. Các cơ quan, đơn vị cụ thể hóa, xây dựng kế hoạch thực hiện ở cấp mình. Các tổ chức quần chúng xây dựng kế hoạch, chương trình thực hiện nghị quyết của cấp ủy và hướng dẫn của cơ quan cấp trên; tổ chức nhiều chương trình hành động, hoạt động bổ ích nhằm trang bị cho đoàn viên, thanh niên, hội viên những kiến thức cần thiết về pháp luật.

Hai là, xác định nội dung trọng tâm, lựa chọn hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với từng đối tượng, cơ quan, đơn vị, địa bàn. Trên cơ sở nội dung, chương trình giáo dục chung, cần bám sát đặc điểm, nhiệm vụ của từng đối tượng và sự phát triển của thực tiễn xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc để xác định nội dung cho phù hợp. Theo đó, đối với sĩ quan, học viên các học viện, nhà trường Quân đội cần trang bị kiến thức lý luận chung về nhà nước và pháp luật; pháp luật về quốc phòng, an ninh, kinh tế, hành chính và các văn bản pháp luật liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, lĩnh vực, địa bàn công tác. Các đối tượng còn lại được phổ biến, giáo dục các quy định của pháp luật về quân sự, quốc phòng, các văn bản pháp luật thuộc chuyên ngành công tác và văn bản liên quan đến việc rèn luyện, chấp hành chế độ quy định của bộ đội. Đối với nhân dân trên địa bàn đóng quân, giới thiệu các quy định của pháp luật về quốc phòng, an ninh, bảo vệ an ninh biên giới quốc gia, trật tự, an toàn xã hội và các quy định pháp luật khác liên quan đến các quan hệ xã hội phổ biến hằng ngày.

Toàn quân cần chú trọng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với tình hình đơn vị, đặc điểm tâm lý cán bộ, chiến sĩ. Hưởng ứng sôi nổi Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (09/11) hằng năm và thực hiện mô hình “Ngày Pháp luật hằng tháng” trong Quân đội với nhiều nội dung, hình thức sinh động, bổ ích, có tác dụng giáo dục cao. Phát huy hiệu quả của tủ sách, ngăn sách pháp luật và phải thường xuyên cập nhật sách mới, nội dung mới về pháp luật để bộ đội nghiên cứu, tra khảo. Báo chí Quân đội duy trì thường xuyên chuyên mục, chuyên trang, cập nhật văn bản quy phạm pháp luật và kịp thời phản ánh hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; gắn công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật với các cuộc vận động, các phong trào, đẩy mạnh xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến, những mô hình sáng tạo, hiệu quả trong lĩnh vực hoạt động này. Đồng thời, lồng ghép vào các buổi sinh hoạt của bộ đội, sinh hoạt của các tổ chức đoàn thể, tạo nguồn kiến thức tổng hợp về pháp luật tác động tích cực đến ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân.

Ba là, đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với đặc thù Quân đội. Trên cơ sở Đề án Củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới, phát triển đất nước giai đoạn 2013 - 2016 và những năm tiếp theo, các cơ quan, đơn vị cần rà roát nắm chắc tình hình đội ngũ giáo viên, báo cáo viên pháp luật cả về số lượng, chất lượng và hướng sử dụng tiếp. Trên cơ sở đó, tiến hành bồi dưỡng, tập huấn, trang bị kiến thức cần thiết về pháp luật và năng lực hoạt động thực tiễn tiến hành tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho đội ngũ này đảm bảo cho họ luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ. Việc bồi dưỡng theo hướng gửi đi đào tạo tại các nhà trường trong và ngoài Quân đội về chuyên ngành pháp luật hoặc bồi dưỡng tại chức với tinh thần cấp trên bồi dưỡng cấp dưới, động viên cán bộ tự bồi dưỡng nâng cao trình độ. Tiếp tục thực hiện chủ trương tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp khá, giỏi tại các trường chuyên ngành luật để đào tạo thành giảng viên, giáo viên bộ môn Nhà nước và Pháp luật trong các học viện, nhà trường và cán bộ công tác tại các cơ quan tư pháp, thanh tra, pháp chế trong Quân đội. Đồng thời, lựa chọn cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực cử đi đào tạo tại các trường đại học có chuyên ngành luật; thường xuyên tổ chức hội thi báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật, nhất là cấp trực thuộc Bộ Quốc phòng để trau dồi kinh nghiệm, học tập lẫn nhau trên lĩnh vực pháp luật.

Bốn là, phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức, lực lượng trong và ngoài Quân đội nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. Hằng năm, Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Bộ Quốc phòng tham mưu cho Bộ Quốc phòng ban hành Kế hoạch, xác định các chuyên đề tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trọng tâm và những nội dung phổ biến thường xuyên cho từng đối tượng; Tổng cục Chính trị chỉ đạo, hướng dẫn về công tác giáo dục chính trị, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; Bộ Tổng Tham mưu chỉ đạo xây dựng đơn vị điểm về công tác giáo dục, quản lý, chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội. Các cơ quan tư pháp, thanh tra, pháp chế theo chức năng, nhiệm vụ chỉ đạo, hướng dẫn ngành xây dựng kế hoạch thực hiện và trực tiếp tham gia công tác này. Các tổ chức quần chúng xây dựng chương trình hành động, tổ chức thực hiện thông qua các phong trào thi đua, các cuộc vận động, cuộc thi. Các cơ quan, đơn vị căn cứ vào chỉ đạo, hướng dẫn của cơ quan chức năng ban hành chương trình hành động thực hiện ở cấp mình và chỉ đạo, hướng dẫn cấp dưới xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện. Các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng làm tốt việc phối hợp với các bộ, ngành Trung ương và địa phương, như: Bộ Tư pháp, Bộ Tài chính, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Ngoại giao, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam và các địa phương, nhất là 44 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có biên giới, bờ biển trong thực hiện các đề án về tuyên truyền, phổ biến pháp luật nói chung, Đề án “Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân vùng biên giới, hải đảo” nói riêng. Đồng thời, làm tốt công tác dân vận, tuyên truyền đặc biệt, nắm chắc phong tục, tập quán của nhân dân, đặc điểm địa bàn, môi trường hoạt động để lựa chọn nội dung, phương pháp tuyên tuyền phù hợp; phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền và các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể, đơn vị kết nghĩa tổ chức các chương trình, hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trên địa bàn đóng quân, đảm bảo có tính giáo dục, thuyết phục cao.

Năm là, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và xã hội hóa hoạt động này. Các cấp cần quan tâm đầu tư phương tiện, trang thiết bị, cơ sở vật chất, bố trí nguồn kinh phí bảo đảm cho công tác giáo dục chính trị, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật hoạt động hiệu quả. Đồng thời, làm tốt công tác xã hội hóa tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật bằng việc huy động nguồn lực từ các tổ chức, lực lượng, doanh nghiệp để họ cùng tham gia và chia sẻ trách nhiệm. Ngoài phần kinh phí hằng năm Bộ Quốc phòng phân bổ, các cơ quan, đơn vị cần chủ động về kinh phí hoạt động từ nguồn thu tăng gia sản xuất; các đơn vị hạch toán kinh doanh cần trích một phần lợi nhuận cho hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. Định kỳ, cấp ủy, người chỉ huy tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; gắn kiểm tra thường xuyên với kiểm tra đột xuất; kiểm tra với tự kiểm tra. Thông qua đó, kịp thời đánh giá kết quả thực hiện, giúp cấp ủy, chỉ huy các cấp lãnh đạo, chỉ đạo đưa công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật đi vào nền nếp, đạt hiệu quả thiết thực.

Toàn quân đẩy mạnh thực hiện tốt các nội dung trên, góp phần để sớm đạt mục tiêu về xây dựng Quân đội mà Đại hội XI Đảng bộ Quân đội đã đề ra.

Thượng tướng NGUYỄN TÂN CƯƠNG, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Chủ tịch Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Bộ Quốc phòng