Công tác khoa học quân sự là một trong những nhiệm vụ quan trọng, nhằm tạo động lực mạnh mẽ thúc đẩy xây dựng Quân đội “tinh, gọn, mạnh”, tiến lên hiện đại. Toàn quân, trước hết là cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần quán triệt sâu sắc tinh thần đó, chủ động triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp, tạo đột phá trong thực hiện công tác quan trọng này, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Những năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ được triển khai đồng bộ trên các lĩnh vực, có trọng tâm, trọng điểm, thiết thực, hiệu quả; kịp thời cung cấp các luận cứ khoa học cho Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng hoạch định chủ trương, chính sách về quân sự, quốc phòng, nổi bật là:

Khoa học nghệ thuật quân sự và khoa học xã hội nhân văn quân sự đã tập trung nghiên cứu, phân tích tình hình thế giới, khu vực và trong nước, các hình thái chiến tranh mới; nghiên cứu đề xuất những chủ trương, giải pháp chiến lược phòng ngừa nguy cơ xung đột, chiến tranh từ sớm, từ xa; phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam; lý luận về xây dựng nền quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân trong điều kiện mới. Đặc biệt, đã nghiên cứu bổ sung và hoàn thiện lý luận xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội; giữ vững, phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình mới.

Thượng tướng Lê Huy Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng phát biểu tại buổi kiểm tra công tác nghiên cứu khoa học và chuyển đổi số của Học viện Kỹ thuật quân sự. Ảnh: qdnd.vn.

Khoa học kỹ thuật và công nghệ quân sự phát triển mạnh mẽ, đạt nhiều thành tựu quan trọng, đã làm chủ một số lĩnh vực khoa học, công nghệ quân sự hiện đại; chủ động thiết kế, chế tạo mới và cải tiến, nâng cấp hiện đại hóa nhiều vũ khí, trang bị kỹ thuật. Khoa học hậu cần và y dược quân sự đạt nhiều kết quả tích cực trong nghiên cứu các phương thức bảo đảm hậu cần, y dược đối với các hình thái chiến tranh, loại hình, hình thức tác chiến, trong phòng, chống thiên tai, thảm họa, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường,... góp phần tăng cường tiềm lực quốc phòng, sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang và xây dựng Quân đội tiến lên hiện đại.

Tiềm lực khoa học quân sự trong Quân đội có bước phát triển mới cả về số lượng và chất lượng, phục vụ hiệu quả cho nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ. Phong trào nghiên cứu khoa học, sáng kiến cải tiến kỹ thuật, nhất là Phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo trong Quân đội” phát triển mạnh mẽ, sâu rộng. Hằng năm, có hàng trăm dự án, công trình, đề tài khoa học và công nghệ có giá trị cao được triển khai ứng dụng vào thực tiễn, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác khoa học quân sự vẫn có mặt chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn; nguồn nhân lực khoa học quân sự, nhất là đội ngũ cán bộ khoa học trình độ cao, chuyên gia đầu ngành còn mỏng, thiếu; chất lượng một số đề tài, công trình nghiên cứu chưa cao, hiệu quả ứng dụng vào thực tiễn hạn chế; cơ sở dữ liệu, chuyển đổi số phục vụ công tác khoa học quân sự còn chậm, v.v.

Những năm tới, thế giới tiếp tục có nhiều biến động to lớn, diễn biến rất nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo. Hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn, song đứng trước nhiều trở ngại, khó khăn. Cục diện thế giới đa cực, đa trung tâm hình thành rõ nét hơn, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, nhất là tranh chấp chủ quyền biển, đảo,… diễn ra phức tạp, quyết liệt. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với những thành tựu phát triển về vật liệu mới, trí tuệ nhân tạo, kỹ thuật số, Internet vạn vật, điện toán đám mây,... đã và đang tạo ra những thời cơ cùng nhiều thách thức trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, đặc biệt là quốc phòng, an ninh. Chạy đua vũ trang, xung đột quân sự trên thế giới gần đây cho thấy, sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật, công nghệ quân sự, với sự ra đời của nhiều loại vũ khí, khí tài hiện đại, làm xuất hiện các hình thái chiến tranh, loại hình tác chiến, không gian chiến lược, phương thức tiến hành chiến tranh mới.

Đối với nước ta, sau gần 40 năm đổi mới, tiềm lực, vị thế, uy tín quốc tế không ngừng được nâng cao, tạo tiền đề quan trọng để phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn trong giai đoạn mới. Tuy nhiên, nước ta vẫn đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước, Quân đội bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” Quân đội,... với những âm mưu, thủ đoạn hết sức tinh vi, thâm độc, khó nhận diện. Nhiệm vụ xây dựng Quân đội “tinh, gọn, mạnh”, tiến lên hiện đại đã và đang đặt ra đòi hỏi cấp thiết về khoa học, công nghệ để không chỉ làm chủ khai thác, sử dụng mà tiến tới tự thiết kế, chế tạo, sản xuất vũ khí, trang bị hiện đại.

Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, toàn quân cần đẩy mạnh công tác khoa học quân sự với tư duy, mục tiêu, nội dung và giải pháp nghiên cứu mới; trong đó, tập trung thực hiện tốt một số nội dung chủ yếu sau:

Một là, nâng cao chất lượng nghiên cứu, dự báo và tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng các vấn đề về chiến lược quốc phòng. Đây là nội dung quan trọng hàng đầu, yếu tố tiên quyết đảm bảo để Tổ quốc không bị bất ngờ trong mọi tình huống, nhất là trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn, đối tượng, đối tác đan xen phức tạp như hiện nay. Theo đó, toàn quân, nòng cốt là ngành Khoa học quân sự tiếp tục quán triệt sâu sắc, triển khai thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 1652-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác khoa học quân sự đến năm 2030 và những năm tiếp theo; trên cơ sở đó, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác quan trọng này. Trước mắt, tập trung xây dựng, bổ sung nội dung, biện pháp trong nghị quyết chuyên đề của cấp mình phù hợp với tình hình thực tiễn và mang tính khả thi cao trong thực hiện Nghị quyết số 1652-NQ/QUTW.

Tiếp tục triển khai toàn diện các mặt công tác khoa học quân sự; chú trọng nghiên cứu nắm chắc tình hình, kịp thời tham mưu, đề xuất với Đảng và Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XIII) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Chiến lược Quốc phòng, Chiến lược Quân sự Việt Nam và các chiến lược chuyên ngành, v.v. Trong đó, tập trung nghiên cứu, dự báo chính xác về đối tượng tác chiến, âm mưu, thủ đoạn, phương thức tiến hành chiến tranh; các loại hình tác chiến mới, nhất là trên hướng biển, đảo, biên giới. Làm tốt công tác phân tích, đánh giá và dự báo chính xác tình hình liên quan đến quốc phòng, an ninh, kịp thời tham mưu, đề xuất các chủ trương, biện pháp, kế sách ngăn ngừa nguy cơ xung đột, đẩy lùi chiến tranh từ sớm, từ xa, không để bị động bất ngờ trong mọi tình huống, giữ vững môi trường hòa bình để phát triển đất nước. Coi trọng nghiên cứu, đề xuất phát triển lý luận về chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc; xây dựng học thuyết quân sự Việt Nam hiện đại, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới.

Hai là, đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển khoa học nghệ thuật quân sự. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của quân và dân ta đang đứng trước những vấn đề rất mới. Quán triệt, thực hiện quan điểm, mục tiêu, phương châm chỉ đạo, các nhiệm vụ giải pháp được xác định trong Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới và thực tiễn Cuộc xung đột quân sự Nga - Ukraine, nhất là các vấn đề: xác định phương thức tác chiến, tổ chức chỉ huy; kết hợp, vận dụng linh hoạt các hình thức tác chiến với vũ khí, trang bị trên chiến trường, cũng như xây dựng, củng cố thế trận phòng thủ,... các cơ quan chức năng, đơn vị, học viện, nhà trường cần đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu phát triển lý luận về tổ chức chuẩn bị, tiến hành chiến tranh nhân dân trong điều kiện mới; về xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, Quân đội nhân dân và điều chỉnh thế bố trí lực lượng trên các địa bàn chiến lược; nghiên cứu dự báo các tình huống và xây dựng các phương án tác chiến cũng như việc huy động tiềm lực của đất nước phục vụ cho chiến tranh, v.v. Đồng thời, chú trọng nghiên cứu phát triển lý luận các loại hình tác chiến chiến lược, chiến dịch, hiệp đồng quân, binh chủng; tác chiến phòng thủ quân khu, khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố và phòng thủ dân sự trong chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc. Trên cơ sở ứng dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các cơ quan, đơn vị chú trọng nghiên cứu nghệ thuật sử dụng các lực lượng được trang bị vũ khí, phương tiện hiện đại, như: Phòng không - Không quân, Hải quân, Cảnh sát biển, Trinh sát kỹ thuật, Tác chiến điện tử, Tác chiến không gian mạng,... nhằm ứng phó kịp thời, hiệu quả với các mối đe dọa an ninh truyền thống và phi truyền thống. Cùng với đó, đẩy mạnh nghiên cứu, biên soạn và hoàn thiện hệ thống điều lệnh tác chiến, điều lệnh chiến đấu, điều lệ công tác tham mưu tác chiến; tài liệu huấn luyện, dạy học,… góp phần nâng cao chất lượng công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học quân sự.

Ba là, tăng cường nghiên cứu, phát triển khoa học xã hội và nhân văn quân sự. Đây là vấn đề rất quan trọng, nhằm không ngừng củng cố và tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc của Quân đội, đảm bảo bất luận trong hoàn cảnh và điều kiện nào, Quân đội luôn là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Trước yêu cầu mới, các cơ quan, đơn vị cần tập trung nghiên cứu giải quyết các vấn đề lý luận, thực tiễn nhằm giữ vững, tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự quản lý tập trung, thống nhất của Nhà nước đối với Quân đội và sự nghiệp quốc phòng; nghiên cứu bổ sung, phát triển lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng về quân sự, quốc phòng, xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trong đó, chú trọng nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học cho Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị; đấu tranh trên mặt trận lý luận, tư tưởng, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng; từ đó, vận dụng sáng tạo vào thực tiễn xây dựng Quân đội, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Trong điều kiện hiện nay, cần chú trọng nghiên cứu vạch trần âm mưu, thủ đoạn mới của địch chống phá ta về chính trị, tư tưởng, tổ chức, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, “phi chính trị hoá” quân đội; đề xuất các giải pháp nâng cao bản lĩnh chính trị, giữ vững phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong nền kinh tế thị trường; bồi dưỡng quyết tâm, ý chí chiến đấu trong điều kiện chiến tranh địch sử dụng vũ khí công nghệ cao.

Cùng với đó, khoa học xã hội và nhân văn quân sự phải nghiên cứu, làm rõ những phát triển mới về giai cấp, tầng lớp xã hội nói chung, lực lượng vũ trang nói riêng; các chính sách bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội; các vấn đề về văn hóa, phát triển văn hóa gắn với xây dựng nhân tố con người trong lực lượng vũ trang, cũng như phát huy mạnh mẽ nhân tố chính trị - tinh thần của Quân đội trong tình hình mới. Coi trọng tổng kết các cuộc kháng chiến trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, đúc rút thành những bài học quý để tiếp tục vận dụng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bốn là, tích cực nghiên cứu phát triển khoa học kỹ thuật và công nghệ quân sự. Thực tiễn các cuộc xung đột quân sự gần đây cho thấy, việc sử dụng các loại vũ khí hiện đại, thông minh, tầm xa với độ chính xác cao, các phương tiện không người lái, hệ thống tác chiến điện tử kết hợp chiến tranh thông tin, tác chiến không gian mạng,… đã trở thành phổ biến, tạo ưu thế nhiều mặt cho các bên tham chiến. Vì vậy, để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, toàn quân cần tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu phát triển, ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ vào khai thác, làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại; cải tiến hiện đại hóa, nâng cấp các loại phương tiện, trang thiết bị quân sự hiện có. Đặc biệt, đẩy mạnh nghiên cứu thiết kế, chế tạo vũ khí, trang bị mới, hiện đại mang thương hiệu Việt Nam. Cùng với đó, các cơ quan, đơn vị, trực tiếp là Tổng cục Kỹ thuật, Tổng cục Công nghiệp quốc phòng, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội, các viện nghiên cứu,… tập trung nghiên cứu làm chủ công nghệ cao, công nghệ lõi, công nghệ nền để phát triển vũ khí, trang thiết bị quân sự hiện đại. Tiếp tục nghiên cứu phát triển công nghệ mới trong lĩnh vực năng lượng; công nghệ thông tin; cơ sở dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và tự động hóa; công nghệ sinh học, điện tử, y sinh; công nghệ vật liệu; công nghệ xử lý môi trường, ứng phó với thảm họa hóa học, sinh học, phóng xạ, hạt nhân,... phù hợp với chiến lược trang bị của Quân đội; phấn đấu “tự chủ” trong bảo đảm vũ khí, trang bị cho lực lượng vũ trang, giảm phụ thuộc vào nước ngoài. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, đề xuất giải pháp công nghệ, góp phần đẩy nhanh chuyển đổi số, xây dựng Chính phủ điện tử trong Bộ Quốc phòng.

Năm là, đẩy mạnh phát triển tiềm lực, mở rộng hợp tác khoa học quân sự và bảo vệ môi trường. Các cơ quan, đơn vị đẩy mạnh kiện toàn, sắp xếp tổ chức, biên chế, chức năng, nhiệm vụ các tổ chức khoa học và công nghệ theo hướng “tinh, gọn, mạnh, chuyên sâu, hiện đại”, phù hợp với yêu cầu xây dựng Quân đội trong tình hình mới. Trong đó, quan tâm phát triển tiềm lực khoa học quân sự đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao công nghệ; ưu tiên xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học, công nghệ có trình độ cao, nhất là các lĩnh vực chuyên sâu, mũi nhọn, đặc thù, phấn đấu có nhiều nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ tài năng và chuyên gia, cán bộ khoa học đạt trình độ khu vực và thế giới. Đẩy mạnh và mở rộng hợp tác khoa học quân sự, góp phần hỗ trợ nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; ưu tiên chọn lựa chuyển giao, nghiên cứu phát triển làm chủ các công nghệ viễn thông, công nghệ thông tin đáp ứng các yêu cầu về an toàn, an ninh mạng. Nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ môi trường, ứng phó, thích ứng với biến đổi khí hậu; đảm bảo đủ năng lực quan trắc, đánh giá, dự báo, ứng phó kịp thời, hiệu quả đối với những thách thức an ninh môi trường. Tiếp tục thực hiện có hiệu quả các hoạt động khắc phục hậu quả bom mìn, chất độc hóa học tồn lưu sau chiến tranh ở Việt Nam, góp phần phát triển kinh tế và ổn định xã hội.

Nhận thức sâu sắc cơ hội thuận lợi và thách thức, yêu cầu cấp bách đặt ra, toàn quân tiếp tục đẩy mạnh công tác khoa học quân sự, tạo động lực, bước đột phá nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, xây dựng Quân đội tiến lên hiện đại, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

Thượng tướng, TS. LÊ HUY VỊNH, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng