Với vai trò là lực lượng chủ lực trong ứng phó, khắc phục giảm nhẹ thiên tai và cứu hộ, cứu nạn, những năm qua, cán bộ, chiến sĩ toàn quân đã nỗ lực hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Hiện nay, trước diễn biến phức tạp, khó lường của các loại hình thiên tai, sự cố, việc Quân đội chủ động tham gia, làm tốt công tác này có ý nghĩa rất quan trọng.

Ảnh minh họa

Quán triệt và thực hiện nghiêm túc quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước cùng các nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng về phòng, chống giảm nhẹ thiên tai, sự cố và cứu hộ, cứu nạn, những năm qua, cấp ủy, chỉ huy các đơn vị trong toàn quân đã chủ động lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác này, đạt nhiều kết quả quan trọng.

Nổi bật là, nhận thức của cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân về phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố có chuyển biến tích cực, đã xác định rõ, đây là nhiệm vụ chính trị, “nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình” mà Quân đội phải phấn đấu hoàn thành tốt. Cơ cấu tổ chức lực lượng chuyên trách, kiêm nhiệm và cơ quan cứu hộ, cứu nạn các cấp trong toàn quân được kiện toàn, hoạt động có nền nếp. Việc phối hợp xây dựng kế hoạch, phương án và luyện tập, diễn tập giữa lực lượng tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn của Quân đội với các bộ, ngành, địa phương trên từng địa bàn thường xuyên được chú trọng, tạo sức mạnh tổng hợp trong tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ. Hệ thống cơ sở bảo đảm, nhất là các trạm, trung tâm quốc gia tìm kiếm cứu nạn đường biển, đường không, ứng phó sự cố tràn dầu,… được quy hoạch, xây dựng, nâng cấp theo hướng cơ bản, vững chắc; bố trí lực lượng hợp lý trên các vùng, miền, sẵn sàng ứng phó kịp thời với các loại hình thiên tai, sự cố xảy ra. Đây thực sự là cơ sở, tiền đề cho các đơn vị nâng cao năng lực phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố trên các địa bàn, nhất là địa bàn trọng điểm về thiên tai. Bên cạnh những ưu điểm là cơ bản, trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ này cũng còn những hạn chế, thiếu sót về nhận thức, trách nhiệm, nắm tình hình, công tác chuẩn bị lực lượng, phương tiện, v.v. Điều đó ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả phòng, chống thiên tai, sự cố và cứu hộ, cứu nạn của Quân đội. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần nghiêm túc rút kinh nghiệm, có biện pháp khắc phục kịp thời.

Trong 5 năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, toàn quân đã huy động hơn 515.000 lượt cán bộ, chiến sĩ; gần 45.000  lượt phương tiện tham gia phòng, chống, khắc phục, xử lý kịp thời, có hiệu quả trên 14.000 vụ thiên tai, sự cố. Trong đó có các vụ điển hình, như: sập mỏ than Phấn Mễ (Thái Nguyên, năm 2012),  bão số 14 – HAIYAN (năm 2013), tìm kiếm máy bay MH370 mất tích của hãng hàng không Ma-lai-xi-a và sập hầm công trình thủy điện Đạ Dâng (Lâm Đồng năm 2014), v.v. Qua đó, đã cứu được hơn 19.000 người, gần 2.500 phương tiện (bao gồm hàng trăm người và phương tiện của nước ngoài); kêu gọi, hướng dẫn hơn 2,5 triệu lượt tàu thuyền về nơi tránh, trú bão; sơ tán, di dời trên 10,3 triệu lượt người từ khu vực nguy hiểm đến nơi an toàn. Để có được kết quả đó, hàng vạn cán bộ, chiến sĩ đã không quản khó khăn, gian khổ, hiểm nguy trong thực hiện nhiệm vụ, nhiều đồng chí đã anh dũng hy sinh, gây xúc động mạnh mẽ đối với đồng bào cả nước¹. Đây là biểu tượng ngời sáng về ý chí quyết tâm, tinh thần “vì nhân dân phục vụ”, “vì nhân dân quên mình” trong thiên tai, bão lũ của “Bộ đội Cụ Hồ”, góp phần giảm thiểu thiệt hại về tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, ổn định an sinh xã hội, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh của đất nước, được Đảng, Nhà nước, các địa phương và nhân dân đánh giá cao. Đồng thời, khẳng định Quân đội nhân dân thực sự là lực lượng chủ lực, xung kích trên mặt trận quan trọng này.

Trong những năm tới, trước tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, dự báo tình hình thời tiết, khí tượng, thủy văn sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, thậm chí có cả hiện tượng trái quy luật, làm cho các loại hình thiên tai, sự cố có thể xảy ra với cường độ, quy mô và tính chất ngày càng khốc liệt hơn. Để chủ động phòng, chống, ứng phó, khắc phục và cứu hộ, cứu nạn có hiệu quả đối với thiên tai, sự cố, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

1. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, chiến sĩ trong thực hiện nhiệm vụ. Theo đó, cấp ủy, chỉ huy các đơn vị tập trung quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng về nhiệm vụ phòng, chống thiên tai, sự cố và cứu hộ, cứu nạn cho cán bộ, chiến sĩ thuộc quyền, trọng tâm là Nghị quyết 689-NQ/QUTƯ, ngày 10-10-2014 của Quân ủy Trung ương về “Phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố - cứu hộ, cứu nạn đến năm 2020 và những năm tiếp theo”. Qua đó, làm cho bộ đội nhận thức đúng về vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Quân đội trong phòng, chống, khắc phục thiên tai, sự cố và cứu hộ, cứu nạn; coi đó là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng yếu của cơ quan, đơn vị; là nghĩa vụ, trách nhiệm mà mọi quân nhân phải phấn đấu hoàn thành và hoàn thành tốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh đó, công tác giáo dục phải làm cho cán bộ, chiến sĩ  hiểu rõ ảnh hưởng và sự tàn phá nặng nề do thiên tai, sự cố gây ra đối với đời sống con người; thấy hết những thuận lợi, khó khăn, phức tạp cùng những tình huống đột biến có thể xảy ra; từ đó, xác định quyết tâm, tinh thần chủ động vượt khó, hoàn thành tốt nhiệm vụ trong mọi tình huống. Những năm gần đây, xuất phát từ yêu cầu bảo vệ Tổ quốc, thời gian phục vụ tại ngũ của bộ đội ngắn, lại đóng quân trên nhiều địa bàn, đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ khác nhau; do đó, công tác tuyên truyền, giáo dục phải tiến hành một cách cơ bản, thường xuyên, với nhiều nội dung, hình thức phong phú, sáng tạo, sát với nhiệm vụ của từng đối tượng và có trọng tâm, trọng điểm, nhằm biến nhận thức thành hành động cụ thể, thiết thực. Trong quá trình giáo dục, tuyên truyền, cần coi trọng khắc họa các điển hình tiên tiến, những tấm gương dũng cảm quên mình cứu giúp nhân dân trong thiên tai, bão lũ,… tạo động lực thúc đẩy các phong trào thi đua về chủ động phòng, chống giảm nhẹ thiên tai, sự cố, cứu hộ, cứu nạn và bảo vệ môi trường của toàn quân trong tình hình mới.

2. Chủ động làm tốt công tác chuẩn bị, trọng tâm là hoàn chỉnh các kế hoạch, phương án, nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập ứng phó trên các địa bàn. Đây là nội dung quan trọng, quyết định đến chất lượng, hiệu quả công tác phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và cứu hộ, cứu nạn của Quân đội. Thực tiễn những năm qua cho thấy, thiên tai, sự cố không chỉ diễn ra trên địa bàn các tỉnh ven biển, lưu vực các con sông lớn, vùng núi cao (có nguy cơ về lũ quét, sạt lở đất) mà cả ở vùng trung du và đô thị,… với nhiều hiện tượng cực đoan, bất ngờ, trái quy luật ở các địa bàn ít có thiên tai, sự cố vẫn xảy ra, dẫn đến những thiệt hại không đáng có. Vì thế, trong công tác chuẩn bị và triển khai thực hiện, không được chủ quan, đơn giản. Trên cơ sở quán triệt và thực hiện tốt phương châm: lấy phòng ngừa là chủ yếu, thực hành ứng phó, khắc phục là quan trọng, các đơn vị coi trọng việc theo dõi, đánh giá, dự báo sát, đúng tình hình thiên tai, sự cố trên từng địa bàn, làm cơ sở để bố trí lực lượng ứng trực, xử lý kịp thời, có hiệu quả các tình huống cả thường xuyên và đột xuất. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương và các lực lượng có liên quan trong tổ chức khảo sát địa bàn, rà soát hệ thống đê điều, hồ, đập thủy điện, thủy lợi,… để kịp thời điều chỉnh, bổ sung hoàn chỉnh các kế hoạch, phương án ứng phó, bảo vệ, nhằm bảo đảm an toàn cho các công trình và nhân dân khi có thiên tai, sự cố xảy ra. Trước mắt, tập trung xây dựng, hoàn chỉnh các kế hoạch, phương án trọng điểm, như: Kế hoạch ứng phó với bão mạnh, siêu bão; Kế hoạch ứng phó quốc gia về sự cố tràn dầu; Kế hoạch ứng phó quốc gia với sự cố hóa chất; cháy nổ và tìm kiếm, cứu nạn đối với các kho chiến lược, cơ sở sản xuất thuốc nổ, vật liệu nổ trên các địa bàn, v.v. Quá trình xây dựng, hoàn chỉnh các kế hoạch, phương án cần coi trọng tính hệ thống, khoa học, bảo đảm sát với yêu cầu nhiệm vụ của từng lực lượng, điều kiện, đặc điểm địa bàn và được phê duyệt theo phân cấp, làm cơ sở để triển khai thực hiện.

Cùng với đó, các đơn vị tăng cường công tác huấn luyện, nhằm nâng cao năng lực tổ chức, chỉ huy, điều hành và khả năng cơ động, phối hợp cứu hộ, cứu nạn cho từng lực lượng, nhất là năng lực xử lý trong các tình huống thiên tai, sự cố trọng điểm. Để thực hiện tốt yêu cầu đó, một mặt, các đơn vị tiếp tục bám sát và thực hiện tốt phương châm huấn luyện: “cơ bản, thiết thực, vững chắc”, coi trọng huấn luyện đồng bộ và chuyên sâu cho từng lực lượng. Mặt khác, chú trọng cụ thể hóa nội dung huấn luyện về cứu hộ, cứu nạn thành các chương trình, kế hoạch, nội dung thống nhất, phù hợp với từng đối tượng, kết hợp làm tốt công tác bảo đảm các mặt, thực hiện vừa huấn luyện toàn diện, vừa có trọng tâm, trọng điểm, sát đối tượng, địa bàn và yêu cầu nhiệm vụ. Riêng đối với lực lượng chuyên trách phải được huấn luyện theo hướng chuyên sâu, nhất là tập trung nâng cao khả năng cơ động và năng lực làm chủ các loại trang bị, phương tiện cứu hộ, cứu nạn tiên tiến, hiện đại để đủ sức làm nòng cốt trong xử lý các tình huống thiên tai, thảm họa phức tạp, trong các môi trường: không, bộ, biển và làm nhiệm vụ quốc tế khi được cấp trên giao. Bên cạnh đó, cấp ủy, chỉ huy các đơn vị cần có kế hoạch kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện với diễn tập các phương án, nhằm nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng, khả năng phòng, chống, ứng phó với các loại hình thiên tai cũng như năng lực tìm kiếm cứu nạn của các lực lượng trong tình hình mới.

3. Thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, lực lượng và địa phương, tạo sức mạnh tổng hợp trong thực hiện nhiệm vụ. Phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và cứu hộ, cứu nạn là nhiệm vụ lâu dài, khó khăn, phức tạp và có tác động đến tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì thế, để công tác này đạt hiệu quả cao, thời gian tới, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, giữa Quân đội với các ban, bộ, đoàn thể Trung ương và địa phương. Hằng năm, các cơ quan, đơn vị chủ động có kế hoạch phối hợp với lực lượng của các bộ, ngành, địa phương nơi đóng quân trong việc chuẩn bị phương án, lực lượng, phương tiện và giải pháp huy động các nguồn lực, nhất là nguồn lực tại chỗ cho nhiệm vụ này. Đồng thời, tích cực giúp đỡ các địa phương trong huấn luyện nâng cao khả năng phòng, chống thiên tai, sự cố và tìm kiếm cứu nạn cho các lực lượng, đảm bảo phù hợp với đặc điểm, điều kiện của từng địa bàn. Cơ quan Quân sự, Biên phòng các địa phương cần phát huy vai trò làm tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền các cấp lãnh đạo, chỉ đạo việc quy hoạch, bố trí dân cư; xây dựng các công trình vượt lũ, chống ngập; các phương án di dời nhân dân khỏi vùng nguy hiểm; chuẩn bị và huy động lực lượng, phương tiện theo phương châm “4 tại chỗ”. Trên cơ sở đó, thống nhất, hoàn thiện cơ chế quản lý, chỉ huy, điều hành theo hướng: “trực tiếp, thiết thực, hiệu quả”, góp phần nâng cao năng lực ứng phó, khắc phục giảm nhẹ thiên tai, sự cố và tìm kiếm cứu nạn của các lực lượng trong tình hình mới.

Trung tướng PHẠM HOÀI GIANG, Cục trưởng Cục Cứu hộ - Cứu nạn
____________________

1 - Từ năm 2007 đến nay, toàn quân có 22 đồng chí hy sinh khi làm nhiệm vụ giúp nhân dân phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và tìm kiếm cứu nạn.