Trước diễn biến phức tạp của khí hậu, thời tiết và hậu quả nặng nề do nó gây ra, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị toàn quân quán triệt, phát huy vai trò nòng cốt cùng cấp ủy, chính quyền địa phương và toàn dân quyết liệt triển khai thực hiện công tác phòng, chống, ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn, góp phần xây dựng xã hội an toàn trước thiên tai.

Những năm gần đây, do tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai, sự cố, thảm họa tiếp tục gia tăng, diễn biến bất thường, thậm chí trái quy luật, gây thiệt hại lớn về kinh tế - xã hội cho nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2022, thế giới đã ghi nhận lũ lụt nghiêm trọng ở Úc, Trung Quốc, Ấn Độ; hạn hán gay gắt ở Mỹ; nắng nóng, bão lớn ở châu Âu và thiên tai khác làm thiệt hại hơn 72 tỉ USD, cao hơn trung bình 10 năm liền trước.

Việt Nam thuộc nhóm 05 quốc gia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu toàn cầu, được biểu hiện ở số lượng các cơn bão mạnh, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông có xu hướng tăng, xuất hiện không theo mùa, gây lũ, lụt, sạt lở đất,... làm thiệt hại lớn về người, tài sản. Theo thống kê, giai đoạn 2016 – 2021, thiên tai đã làm chết 1.631 người, thiệt hại tài sản gần 203 nghìn tỉ đồng; năm 2022, cả nước ghi nhận hơn 1.000 vụ, với 21/22 loại hình thiên tai, làm 175 người chết, thiệt hại khoảng 19.500 tỉ đồng. Riêng 6 tháng đầu năm nay, cả nước đã xảy ra hơn 1.200 vụ thiên tai, sự cố, không chỉ gây thiệt hại lớn về người, tài sản của cá nhân, các tổ chức và Nhà nước, mà còn gây tác động tiêu cực, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, v.v.

Bộ Quốc phòng tuyên dương lực lượng tham gia hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ. Nguồn: Vietnamnet

Tình hình đó đặt ra cho công tác phòng, chống, ứng phó, khắc phục thiên tai, sự cố và tìm kiếm, cứu nạn những yêu cầu mới cao hơn, nặng nề hơn. Với vai trò là lực lượng nòng cốt, xung kích trong thực hiện nhiệm vụ này và trên cơ sở quán triệt sâu sắc Nghị quyết số 28/NQ-CP, ngày 01/3/2023 của Chính phủ về ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 22-NQ/TW, ngày 30/8/2022 của Bộ Chính trị về phòng thủ dân sự đến năm 2030 và những năm tiếp theo, Bộ Quốc phòng đã xây dựng kế hoạch triển khai thống nhất, đồng bộ việc thực hiện Đề án phát triển, nâng cao năng lực ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 trong toàn quân; đồng thời, ban hành nhiều chỉ thị, thông tư, hướng dẫn và chỉ đạo các cơ quan, đơn vị tổ chức thực hiện. Cùng với đó, toàn quân đã tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền, làm cho cán bộ, chiến sĩ nhận thực đúng đắn, tầm quan trọng của nhiệm vụ phòng, chống thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn; xây dựng kế hoạch, phương án sát nhiệm vụ, trang bị, lực lượng và thường xuyên luyện tập; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng của địa phương, doanh nghiệp để thống nhất phương án; trên cơ sở đó, tăng cường diễn tập nâng cao trình độ chỉ huy, điều hành ứng phó với từng loại hình thiên tai, thảm họa thường xảy ra trên địa bàn, trong ngành, lĩnh vực hoạt động, v.v. Nhờ đó, trong 6 tháng qua, cùng với các lực lượng khác, Quân đội đã điều động 23.784 lượt người, 1.315 lượt phương tiện tham gia ứng phó, khắc phục thiên tai, sự cố; đã tìm kiếm, cứu nạn 734 vụ, cứu được 538 người, 49 phương tiện, hàng trăm ngôi nhà và 957 ha rừng; kêu gọi, thông báo cho 41.766 lượt phương tiện/228.692 lượt người kịp thời tránh trú; di dời 32 hộ dân đến nơi an toàn. Đặc biệt, trong những tình huống khẩn cấp trên biển, Quân đội đã bằng nỗ lực của mình hỗ trợ hơn 3.000 kg gạo, gần 22.600 lít nước ngọt và các nhu yếu phẩm khác cho 203 tàu/740 ngư dân tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận không thể về bờ vào tránh trú an toàn tại các đảo thuộc quần đảo Trường Sa. Không chỉ giữ vai trò nòng cốt, xung kích trong ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và tìm kiếm, cứu nạn trong nước, tháng 02 vừa qua, Đoàn công tác của Quân đội còn chủ động tham gia và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Hỗ trợ nhân đạo và Cứu trợ thảm họa do động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ, được chính quyền, nhân dân nước sở tại và bạn bè quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.Thời gian tới, dự báo tình hình thiên tai, sự cố tiếp tục có chiều hướng gia tăng, diễn biến phức tạp, bất thường ảnh hưởng tiêu cực đến cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, hoạt động quốc phòng, an ninh, nhất là đe dọa tính mạng, tài sản, tư liệu sản xuất của cá nhân, tổ chức và nhân dân. Đặc biệt, thiên tai có thể phá hủy các tòa nhà cao tầng, nhà máy hóa chất, hồ, đập thủy lợi, thủy điện, mỏ khai thác khoáng sản, các hoạt động khai thác, vận chuyển dầu khí, giao thương đường biển, đường không, đánh bắt thủy sản,... dẫn đến các thảm họa khó lường. Để phát huy vai trò nòng cốt, hoàn thành nhiệm vụ ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố và tìm kiếm, cứu nạn, các cơ quan, đơn vị toàn quân cần chủ động thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp chủ yếu sau:

Trước hết, tập trung nghiên cứu nắm chắc tình hình, chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo trong ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn. Cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị tiếp tục quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về nhiệm vụ ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa và tìm kiếm, cứu nạn. Trọng tâm là Nghị quyết số 689-NQ/QUTW, ngày 10/10/2014 của Quân ủy Trung ương về phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa và cứu hộ, cứu nạn đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương thường xuyên kiện toàn cơ quan chỉ đạo, ban chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn các cấp; xây dựng quy chế hoạt động, phân công rõ trách nhiệm của từng thành viên; hoàn chỉnh cơ chế, chính sách, quy định quản lý, nâng cao năng lực chỉ huy, điều hành của đội ngũ cán bộ các cấp. Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay, nhiều hoạt động, ngành nghề dễ bị tác động lớn trước diễn biến phức tạp của thời tiết, nên cơ quan quân sự các cấp cần phối hợp tốt với các ban, ngành, địa phương nghiên cứu đặc thù địa lý, dân số, văn hóa dân sinh, đặc trưng phát triển kinh tế, ngành nghề,... để dự báo, cảnh báo những nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa, dịch bệnh nghiêm trọng có thể xảy ra. Qua đó, điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện hệ thống kế hoạch phòng, chống và xây dựng các phương án ứng phó kịp thời, hiệu quả. Đồng thời, làm cơ sở để đánh giá tác động trong hoạch định chiến lược các chính sách phát triển kinh tế - xã hội gắn với quốc phòng, an ninh; có phương án xây dựng công trình, đầu tư cơ sở vật chất, hiện đại hóa, đồng bộ hệ thống trang bị, phương tiện tìm kiếm, cứu nạn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.

Cán bộ, chiến sĩ Lữ đoàn Công binh 414 (Quân khu 4) hội thao phòng, chống bão lụt, tìm kiếm cứu nạn. Ảnh: qdnd.vn

Thiên tai, thảm họa thường xảy ra bất ngờ, sức tàn phá lớn, làm tê liệt các hoạt động bảo đảm. Do đó, để chủ động phòng chống, giảm thiệt hại do thiên tai gây ra, các đơn vị cần chủ động phối hợp với địa phương thường xuyên dự báo, rà soát, điều chỉnh, bổ sung các kế hoạch, phương án ứng phó phù hợp với từng loại hình thiên tai, sự cố, như: sạt lở, lún sụt đất, động đất, xói lở bờ sông, bờ biển; lũ, lụt, mưa đá, giông lốc, sét, hỏa hoạn xảy ra trên diện rộng, hạn hán, xâm nhập mặn,... để chủ động chuẩn bị lực lượng, phương tiện, phương án chỉ huy, nâng cao hiệu quả các hoạt động ứng phó. Duy trì chặt chẽ nề nếp, chế độ ứng trực các cấp 24/24 giờ; chủ động nắm bắt diễn biến thời tiết; thường xuyên cập nhật kế hoạch, phương án và lực lượng để sẵn sàng phòng chống. Thực hiện tốt cơ chế chỉ đạo, điều hành trong ứng phó thiên tai, sự cố và tìm kiếm, cứu nạn; nhất là sự chỉ đạo, điều hành thống nhất từ Chính phủ đến các bộ, ngành, địa phương, giữa các lực lượng cùng làm nhiệm vụ trên địa bàn. Làm tốt công tác phối hợp giữa các đơn vị Quân đội với cấp ủy, chính quyền địa phương để sẵn sàng lực lượng, phương tiện ứng phó với những tình huống bất thường. Để đạt hiệu quả cao, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tổ chức tốt diễn tập phòng thủ dân sự, phòng, chống thiên tai, sự cố và tìm kiếm, cứu nạn; luyện tập các phương án ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố ở các cấp để nâng cao trình độ, khả năng thực hiện nhiệm vụ; trong đó, chú trọng khả năng cơ động, thực hành ứng phó sự cố, thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn và công tác bảo đảm an toàn. Kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện với diễn tập các phương án, nhằm nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng, năng lực ứng phó sự cố thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn của các lực lượng trong điều kiện khó khăn, phức tạp.

Hiện nay, trang bị, phương tiện chuyên dùng phục vụ công tác ứng phó sự cố, thiên tai, tìm kiếm, cứu nạn của ta còn nhiều hạn chế, do vậy cần chủ động có phương án huy động, sử dụng lực lượng, phương tiện phù hợp, có hiệu quả trong từng tình huống cụ thể. Quán triệt, thực hiện phương châm “bốn tại chỗ”, các đơn vị chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền huy động, trưng dụng phương tiện, trang bị, vật tư của các doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị ngoài Quân đội tham gia, bảo đảm phát huy được mọi nguồn lực của các cấp, các ngành, đáp ứng kịp thời yêu cầu xử lý các sự cố. Đặc biệt, để hỗ trợ ngư dân bám biển, yên tâm sản xuất, góp phần khẳng định và bảo vệ chủ quyền biển, đảo, Quân đội luôn sẵn sàng lực lượng, phương tiện và trực tiếp tham gia cứu hộ, cứu nạn trên các vùng biển. Theo đó, Quân chủng Hải quân, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển cần chuẩn bị tốt các phương tiện: tàu, xuồng, máy bay, sẵn sàng thực hiện các đợt tìm kiếm, cứu vớt người bị bệnh, bị nạn trên biển và trên các đảo, nhà giàn, cứu kéo các tàu cá, tàu hàng bị nạn hoặc gặp sự cố trên biển, v.v. Đối với Bộ đội Biên phòng, phải thường xuyên duy trì kênh thông tin liên lạc với ngư dân, tổ chức kêu gọi, hướng dẫn cho người và các phương tiện đang hoạt động trên biển di chuyển ra khỏi vùng ảnh hưởng của bão, vào neo đậu tránh, trú an toàn. Riêng Quân chủng Phòng không - Không quân và Binh đoàn 18 phải sẵn sàng sử dụng máy bay các loại, đặc biệt là máy bay trực thăng kịp thời vận chuyển các bệnh nhân từ ngoài đảo xa, nhà giàn DK1 về đất liền cấp cứu an toàn.

Cùng với chuẩn bị chu đáo về lực lượng, phương tiện, văn kiện kế hoạch, phương án ứng phó, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần chú trọng hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ hiểu rõ quy định pháp luật, đặc biệt là Luật Phòng thủ dân sự vừa mới được Quốc hội khóa XV biểu quyết thông qua ngày 20/6/2023; kiến thức cơ bản về phòng thủ dân sự, phòng, chống thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn, xây dựng trách nhiệm, ý chí quyết tâm cao sẵn sàng vượt qua khó khăn, nguy hiểm. Các đơn vị quân đội đóng quân trên khắp các vùng, miền của Tổ quốc; được biên chế nhiều trang bị, phương tiện hiện đại, đa dụng; cán bộ, chiến sĩ được huấn luyện, rèn luyện cơ bản, có tổ chức, kỷ luật, sức chịu đựng tốt; được lãnh đạo, chỉ huy, bảo đảm chặt chẽ, thống nhất từ Bộ Quốc phòng đến đơn vị cơ sở. Đó là lợi thế lớn và để phát huy vai trò nòng cốt trên mặt trận này, thời gian tới, các cơ quan, đơn vị đẩy mạnh đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục. Trong đó, chú trọng tổ chức cho bộ đội học tập, bổ sung kiến thức về phòng thủ dân sự, phòng, chống thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn; phổ biến, tuyên truyền các kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm của cộng đồng, bao gồm cả kiến thức bản địa; vận dụng linh hoạt các hình thức, như: sử dụng băng rôn, khẩu hiệu, hình ảnh để tuyên truyền về hoạt động phòng thủ dân sự, phòng, chống thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn của Quân đội và hoạt động của các đơn vị. Phối hợp với các cơ quan báo chí tăng cường tuyên truyền về phòng thủ dân sự, phòng, chống thiên tai và tìm kiếm, cứu nạn khi có tình huống xảy ra trên địa bàn; tổ chức các hoạt động hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia phòng chống thiên tai (từ 15/5 - 22/5). Qua đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp và mọi cán bộ, chiến sĩ xác định rõ đây là “nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình” của Quân đội, từ đó chủ động khắc phục khó khăn, sẵn sàng cơ động làm nhiệm vụ.

Các cơ quan, đơn vị cần chú trọng công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm; kịp thời động viên, khen thưởng những tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác phòng thủ dân sự, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố, thảm họa và tìm kiếm, cứu nạn. Phối hợp với cơ quan chức năng của các bộ, ngành liên quan triển khai, tham mưu đề xuất xây dựng Chương trình Quốc gia nghiên cứu, ứng dụng và huy động nguồn lực khoa học, công nghệ ứng phó động đất, sóng thần. Đồng thời, quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, bảo đảm ngày càng tốt hơn các chế độ, chính sách đối với từng lực lượng, tạo động lực để cán bộ, chiến sĩ tham gia làm nhiệm vụ tiếp tục xây dựng niềm tin, phát huy trách nhiệm, đoàn kết, thống nhất, khắc phục mọi khó khăn, chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền, nhân dân các địa phương và các lực lượng, thực hiện kịp thời, có hiệu quả nhiệm vụ quan trọng này, góp phần thúc đẩy đất nước phát triển nhanh, bền vững.

Trung tướng DOÃN THÁI ĐỨC, Cục trưởng Cục Cứu hộ - Cứu nạn