Lực lượng dự bị động viên là một thành phần của Quân đội nhân dân Việt Nam; là quân nhưng được gửi ở trong dân để sẵn sàng động viên làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc khi cần thiết. Vì thế, tiếp tục xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu là vấn đề có tầm quan trọng chiến lược trong tiến trình xây dựng Quân đội hiện đại và là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị, nhằm củng cố, tăng cường tiềm lực quốc phòng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Những năm qua, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Quốc phòng đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật¹ về lực lượng dự bị động viên, làm cơ sở pháp lý để các cấp, ngành, địa phương và các đơn vị Quân đội triển khai thực hiện. Bộ Quốc phòng đã tham mưu cho Đảng, Nhà nước và trực tiếp chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện với nhiều giải pháp đồng bộ, sát thực tiễn, đạt kết quả quan trọng. Nổi bật là, thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc giao chỉ tiêu xây dựng, huy động lực lượng dự bị động viên cho các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ Tổng Tham mưu đã tham mưu cho Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ra Quyết định giao chỉ tiêu kế hoạch về quy mô, loại hình tổ chức, số lượng đơn vị dự bị động viên; chỉ tiêu kế hoạch về tiếp nhận lực lượng dự bị động viên và quy định thực hiện động viên trong từng trạng thái sẵn sàng chiến đấu. Đây là bước đột phá, tạo cơ sở để từng bước xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu ở hầu khắp các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và địa phương, với đầy đủ các chế độ về đăng ký, quản lý, phúc tra, kiểm tra,... quân nhân dự bị, phương tiện kỹ thuật dự bị và được duy trì thường xuyên, có nền nếp. Bộ Tổng Tham mưu thường xuyên chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương nâng cao chất lượng công tác huấn luyện cho lực lượng dự bị động viên; trong đó, tập trung bồi dưỡng nâng cao trình độ, kiến thức về quân sự, quốc phòng; khả năng quản lý, huấn luyện cho cán bộ là quân nhân dự bị các cấp từ tiểu đội và tương đương đến tiểu đoàn; đồng thời, đẩy mạnh đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp huấn luyện đối với quân nhân dự bị. Hằng năm, các cơ quan, đơn vị, địa phương tổ chức tốt việc diễn tập chỉ huy và cơ quan về động viên, có một phần thực binh, với nhiều tình huống giả định, sát thực tiễn chiến đấu và gắn với hoạt động tác chiến của khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố; kết hợp huy động, tiếp nhận đơn vị dự bị động viên trong huấn luyện, diễn tập; bảo đảm đúng, đủ chế độ, chính sách cho quân nhân dự bị và gia đình quân nhân, nên đã khích lệ, động viên quân nhân dự bị thực hiện tốt nhiệm vụ, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội.

Tuy nhiên, quá trình xây dựng lực lượng dự bị động viên vẫn còn bộc lộ một số hạn chế. Nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan, tổ chức và đơn vị đối với nhiệm vụ này có mặt còn hạn chế. Công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật liên quan ở các địa phương, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn nhiều bất cập. Vai trò, trách nhiệm của một số cấp ủy, chính quyền, ban, ngành đoàn thể địa phương trong chỉ đạo, điều hành và tổ chức thực hiện chưa cao. Công tác đăng ký, quản lý, phúc tra,... quân nhân dự bị, phương tiện kỹ thuật dự bị ở một số địa phương, đơn vị chưa thực sự được chú trọng. Việc phối hợp, hiệp đồng giữa địa phương giao nguồn và đơn vị nhận nguồn còn những hạn chế nhất định, v.v.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Lực lượng dự bị động viên. Ảnh: TTXVN

Những năm tới, tuy dòng chảy chính của thời đại vẫn là hòa bình, hợp tác và phát triển, song tình hình thế giới, khu vực sẽ tiếp tục có biến chuyển nhanh, diễn biến phức tạp, khó lường; tình trạng chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, vi phạm chủ quyền quốc gia, tranh chấp lãnh thổ, tài nguyên biển, đảo,... tiếp tục diễn ra gay gắt ở nhiều khu vực. Tình hình trên Biển Đông, vùng biển Tây Nam vẫn tiềm ẩn nhiều nhân tố, nguy cơ gây mất ổn định. Đối với nước ta, sau hơn 35 năm đổi mới đất nước, tiềm lực các mặt, nhất là tiềm lực kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại,... ngày càng được củng cố, tăng cường; vị thế, uy tín quốc gia trên trường quốc tế không ngừng được nâng cao, v.v. Mặc dù vậy, chúng ta cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức đan xen, trong đó có các nguy cơ: tụt hậu về kinh tế, những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống; các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lược “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, “phi chính trị hóa” Quân đội với thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt. Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta vì thế cũng đứng trước những yêu cầu mới cao hơn, nặng nề hơn. Tình hình đó đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta cần tiếp tục tăng cường đoàn kết, thống nhất, tập trung đẩy mạnh củng cố tiềm lực quốc phòng, an ninh, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Trong đó, xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu là chủ trương chiến lược, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta, cần được triển khai thực hiện một cách toàn diện, với nhiều giải pháp đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả. Để thực hiện tốt chủ trương đó, các cấp, ngành, địa phương, các đơn vị cần thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

Một là, tăng cường quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về nhiệm vụ quan trọng này. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu về xây dựng lực lượng dự bị động viên, bởi chỉ có trên cơ sở định hướng đúng, nhận thức đầy đủ và sâu sắc, xác định rõ động cơ, trách nhiệm,... mới tạo sự quyết tâm, thống nhất cao trong tổ chức thực hiện, nhất là trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực đang diễn biến hết sức phức tạp, khó lường. Theo đó, các cấp, ngành, địa phương và các cơ quan, đơn vị toàn quân, nhất là cấp ủy, người đứng đầu và đội ngũ cán bộ, đảng viên cần quán triệt sâu sắc Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 05-NQ/TW, ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị (khóa XIII); Nghị quyết số 230-NQ/QUTW, ngày 02/4/2022 của Quân ủy Trung ương về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 và những năm tiếp theo; Luật Lực lượng dự bị động viên. Trong đó, tập trung quán triệt quan điểm: xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp ủy, sự điều hành của chính quyền, cơ quan quân sự làm tham mưu. Trên cơ sở đó, đề ra những biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo sát đúng, phù hợp từng đối tượng, địa bàn và khả năng của từng địa phương. Để đạt hiệu quả cao, các cấp, ngành, địa phương, đơn vị Quân đội cần đổi mới phương pháp lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy điều hành và tổ chức thực hiện. Đặc biệt, bám sát sự lãnh đạo của Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương và kế hoạch của Bộ Quốc phòng về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030 và những năm tiếp theo, Bộ Tổng Tham mưu tiếp tục nghiên cứu, tham mưu điều chỉnh quy mô, loại hình tổ chức đơn vị dự bị động viên phù hợp với định hướng điều chỉnh tổ chức biên chế Quân đội theo hướng “tinh, gọn, mạnh”, phấn đấu đến năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Quá trình triển khai, cần giữ vững nguyên tắc trong xây dựng, huy động lực lượng dự bị động viên, đó là: xây dựng, huy động đơn vị dự bị động viên bảo đảm đủ quân số, phương tiện kỹ thuật dự bị; đúng tiêu chuẩn, thời gian; bảo đảm bí mật, an toàn theo quy định của pháp luật và kế hoạch được phê duyệt. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục làm cho các cấp, các ngành, lực lượng vũ trang và các tầng lớp nhân dân nhận thức đầy đủ vị trí, vai trò, ý nghĩa chiến lược về xây dựng lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới; trên cơ sở đó, xác định quyết tâm, trách nhiệm, cũng như sự đồng thuận cao trong thực hiện nhiệm vụ quan trọng này.

Hai là, xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu gắn với thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trên từng địa bàn và cả nước. Trên cơ sở tuân thủ hiến pháp và pháp luật, nhất là Luật Lực lượng dự bị động viên, thực hiện sự chỉ đạo thống nhất của Chính phủ, các cấp, ngành, địa phương cần gắn xây dựng lực lượng dự bị động viên với xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân, nhất là xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc, củng cố quốc phòng, bảo đảm an ninh, phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Để thực hiện, cần phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị, kết hợp chặt chẽ với xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện. Trong đó, chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quân nhân dự bị, cán bộ quân sự xã, phường, nhất là những nơi xung yếu, vùng sâu, vùng xa, vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Cơ quan quân sự các các cấp chủ động tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền địa phương cùng cấp làm tốt hơn nữa công tác đăng ký, quản lý quân nhân dự bị, phương tiện kỹ thuật dự bị. Tăng cường phối hợp với các đơn vị thường trực thực hiện tốt công tác phúc tra, kiểm tra, sắp xếp quân nhân dự bị vào các đơn vị theo quy định; kết hợp chặt chẽ giữa sắp xếp đúng và gần đúng chuyên nghiệp quân sự với gần, gọn địa bàn. Để khắc phục sự mất cân đối nguồn động viên và chuyên nghiệp quân sự, cần tiếp tục tham mưu gắn địa bàn tuyển quân với địa bàn động viên, tạo nguồn quân nhân dự bị ngay từ khâu tuyển chọn gọi công dân nhập ngũ, chuyển loại chuyên nghiệp quân sự cho quân nhân chuẩn bị xuất ngũ, đào tạo sĩ quan dự bị, nhất là đối với các địa bàn khó khăn về nguồn. Chủ động rà soát, bổ nhiệm, miễn nhiệm quân nhân dự bị giữ chức vụ chỉ huy đơn vị dự bị động viên, xây dựng đội ngũ cán bộ là quân nhân dự bị. Trong quá trình thực hiện, các cấp, các ngành từ Trung ương đến cơ sở phải tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát, thực hiện tốt công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng lực lượng dự bị động viên. Phát huy vai trò cán bộ chuyên trách; tăng cường phối hợp giữa cơ quan quân sự các cấp với ban, ngành đoàn thể địa phương tham mưu, đề xuất và tổ chức thực hiện có hiệu quả; tránh tình trạng khoán trắng cho cơ quan quân sự. Các cơ quan chức năng cần nghiên cứu, ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật, công nghệ; vận dụng kinh nghiệm, truyền thống, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của thế giới để xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Ba là, đẩy mạnh đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo sĩ quan dự bị, huấn luyện quân nhân dự bị. Đây là nội dung quan trọng, xuyên suốt và mang tính động lực, nhằm không ngừng nâng cao chất lượng lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới. Đặc biệt hiện nay, trước yêu cầu cao của nhiệm vụ động viên quân nhân dự bị, động viên quốc phòng trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống thì thực hiện tốt giải pháp này càng có ý nghĩa quan trọng. Các cấp, ngành, địa phương cần chủ động rà soát, bổ sung và đề ra nhiều biện pháp nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan dự bị. Trước mắt, cần làm tốt việc tuyển chọn, xét duyệt đầu vào các khóa đào tạo sĩ quan dự bị theo hướng: thực hiện nghiêm tiêu chuẩn chung và tiêu chuẩn cụ thể cho từng đối tượng, bảo đảm có bản lĩnh chính trị vững vàng, có kiến thức, trình độ, độ tuổi phù hợp và có số lượng, cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng cao. Các học viện, nhà trường Quân đội đảm nhiệm đào tạo, bồi dưỡng sĩ quan dự bị cần chấp hành nghiêm kế hoạch, tích cực đổi mới phương pháp, hình thức đào tạo theo hướng cập nhật khoa học kỹ thuật hiện đại, bám sát đòi hỏi của thực tiễn, bảo đảm đào tạo đội ngũ sĩ quan dự bị có đủ trình độ, năng lực chỉ huy, quản lý, chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ theo chức trách, nhiệm vụ.

Trong huấn luyện quân nhân dự bị cần chuẩn hóa chương trình, nội dung cho các đối tượng, theo hướng “cơ bản, thiết thực, vững chắc”, bảo đảm toàn diện, nhưng chuyên sâu, có trọng tâm, trọng điểm, sát thực tế; kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, rèn luyện kỷ luật, xây dựng bản lĩnh chính trị cho cán bộ, chiến sĩ. Đặc biệt, các đơn vị, địa phương phải coi trọng huấn luyện đội ngũ cán bộ là quân nhân dự bị, huấn luyện chuyển loại chuyên nghiệp quân sự; tăng cường tổ chức luyện tập, diễn tập chỉ huy, cơ quan, diễn tập chiến thuật có bắn đạn thật, thực hành huy động tham gia diễn tập khu vực phòng thủ, kiểm tra sẵn sàng động viên, sẵn sàng chiến đấu,… nhằm rèn luyện, nâng cao năng lực tổ chức chỉ huy, trình độ kỹ thuật, chiến thuật, khả năng phối hợp, hiệp đồng chiến đấu. Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần có kế hoạch, huy động mọi nguồn lực, tập trung xây dựng, củng cố cơ sở huấn luyện dự bị động viên theo quy định của pháp luật.

Cùng với các nội dung, giải pháp trên, các cấp, các ngành, các đơn vị Quân đội cần thực hiện tốt nền nếp, chế độ công tác đảng, công tác chính trị trong xây dựng lực lượng dự bị động viên; kiện toàn đầy đủ tổ chức lãnh đạo, chỉ huy, chăm lo xây dựng khung thường trực và đơn vị dự bị động viên vững mạnh. Tích cực huy động các nguồn lực quy hoạch, đầu tư kinh phí xây dựng thao trường, nâng cấp cơ sở vật chất bảo đảm cho tập trung huấn luyện lực lượng dự bị động viên hằng năm. Đồng thời, chủ động có kế hoạch mua sắm trang thiết bị, công nghệ phục vụ công tác đăng ký, quản lý quân nhân dự bị, chủ phương tiện kỹ thuật, góp phần xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trung tướng NGUYỄN VĂN NGHĨA, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
__________________

1 - Luật Lực lượng dự bị động viên; Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam; Luật Nghĩa vụ quân sự; Luật Quân nhân chuyên nghiệp và công nhân viên chức quốc phòng; Nghị định số 03/2020/NĐ-CP, ngày 03/7/2020 của Chính phủ, Quy định việc huy động lực lượng dự bị động viên khi chưa đến mức tổng động viên động viên cục bộ; Nghị định số 04/2020/NĐ-CP, ngày 08/7/2020 của Chính phủ Quy định Danh mục phương tiện kỹ thuật dự bị và việc đăng ký, quản lý phương tiện kỹ thuật dự bị; Nghị định số 78/2020/NĐ-CP, ngày 06/7/2020 của Chính phủ về Sĩ quan dự bị Quân dội nhân dân Việt Nam; Thông tư số 84/2020/TT-BQP ngày 30/6/2020 của Bộ Quốc phòng Quy định hình thức, nội dung, thời gian sinh hoạt của quân nhân dự bị; Thông tư số 85/2020/TT-BQP, ngày 30/6/2020 của Bộ Quốc phòng Quy định lập kế hoạch huy động, tiếp nhận; thông báo quyết định, lệnh huy động; tập trung, vận chuyển, giao nhận lực lượng dự bị động viên, v.v.