Những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp, công tác dân vận (CTDV) của Đảng đã có nhiều chuyển biến tích cực (cả về nhận thức, nội dung, phương thức tiến hành), đạt được những kết quả đáng kể. CTDV đã tham gia trực tiếp xây dựng Đảng, chính quyền vững mạnh; phát huy quyền làm chủ của nhân dân, động viên các tầng lớp nhân dân tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), xóa đói giảm nghèo, đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, tăng cường quốc phòng - an ninh (QP-AN), tạo “thế trận lòng dân” vững chắc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm và làm việc với Ban Dân vận Trung ương, tháng 10-2011 (Nguồn: vov.vn)

Thấm nhuần quan điểm “cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân”, những năm qua, Đảng ta đã ban hành đồng bộ nhiều chủ trương, nghị quyết đối với các giai cấp, tầng lớp nhân dân, như: xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; xây dựng giai cấp công nhân; về nông nghiệp, nông dân và nông thôn; về thanh niên, phụ nữ, doanh nhân; về công tác dân tộc, tôn giáo; công tác vận động trí thức, người Việt Nam ở nước ngoài… Các chủ trương, nghị quyết ấy đã từng bước được cụ thể hóa thành chính sách, pháp luật và đi vào cuộc sống, góp phần huy động sức mạnh toàn dân thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới. CTDV của các cơ quan nhà nước, từ Quốc hội, Chính phủ, tới các ngành, các cơ quan, đơn vị và các cấp chính quyền có nhiều chuyển biến tích cực theo hướng ngày càng công khai, dân chủ, vừa chú trọng xây dựng các cơ quan, đơn vị vững mạnh, vừa tăng cường tuyên truyền, giáo dục chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước; thực hiện có kết quả các giải pháp kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, chăm lo thiết thực đời sống mọi mặt của nhân dân, nhất là vùng sâu, vùng xa; mở rộng và phát huy dân chủ trong sinh hoạt xã hội và trong từng tổ chức, cơ quan, đơn vị; quan tâm phối hợp và đảm bảo điều kiện để phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân; tăng cường cải cách thủ tục hành chính và làm chuyển biến phong cách, trách nhiệm phục vụ nhân dân của cán bộ, công chức; đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước trong nhân dân… CTDV của lực lượng vũ trang nhân dân có nhiều đổi mới, đi vào chiều sâu, thiết thực, ghi nhiều dấu ấn đậm nét trong nhân dân, góp phần tích cực xây dựng hệ thống chính trị, phát triển KT-XH, tăng cường QP-AN, nhất là ở cơ sở, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo; củng cố và tô thắm thêm truyền thống đoàn kết quân - dân. Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân ngày càng hướng về cơ sở, bám sát thực tiễn, có nhiều đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao chất lượng; từng bước thực hiện có hiệu quả vai trò giám sát và phản biện xã hội; chăm lo lợi ích chính đáng của đoàn viên, hội viên; củng cố khối đại đoàn kết, tạo sự đồng thuận xã hội; vận động, tập hợp mọi tầng lớp nhân dân đẩy mạnh có kết quả các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động của Đảng, Nhà nước và địa phương, tích cực tham gia xây dựng Đảng, chính quyền. Công tác dân tộc, tôn giáo, công tác vận động người Việt Nam ở nước ngoài… có nhiều kết quả mới tích cực, góp phần củng cố, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại để đẩy mạnh CNH,HĐH và hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, các lực lượng làm CTDV đã phối hợp chặt chẽ với các tổ chức, lực lượng, các cấp, các ngành quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và của Chính phủ, nhất là Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị về việc “Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, Chỉ thị 18/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ “Về tăng cường CTDV”… Vận động nhân dân thực hiện tốt Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ về các giải pháp kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội; đồng thời, đẩy mạnh có kết quả các phong trào, các cuộc vận động, như: “Dân vận khéo”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” và các phong trào của từng đoàn thể, của lực lượng vũ trang; góp phần tích cực tham gia phát triển KT-XH, xóa đói giảm nghèo, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; phòng chống tham nhũng, lãng phí, xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh; tăng cường QP-AN; phòng, chống âm mưu của các thế lực thù địch thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình” và lợi dụng vấn đề dân chủ, nhân quyền, tôn giáo, nhằm chia rẽ mối quan hệ Đảng - dân, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ chính trị của địa phương và chức năng, nhiệm vụ của mình, hệ thống dân vận từ Trung ương đến cơ sở đã tích cực tham mưu cho Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư và các cấp ủy ban hành và triển khai thực hiện có kết quả nhiều chủ trương, chính sách của Đảng về công tác vận động quần chúng, đồng thời tăng cường kiểm tra, sơ kết, tổng kết; phối hợp ngày càng chặt chẽ, đồng bộ với các lực lượng để thực hiện có hiệu quả CTDV. Trong quá trình tiến hành CTDV, tổ chức, bộ máy và đội ngũ cán bộ làm CTDV của hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương không ngừng được củng cố, tăng cường; hoạt động ngày càng có chiều sâu, chú trọng công tác phối hợp; chất lượng, hiệu quả ngày càng được nâng cao.

Tuy nhiên, CTDV vẫn còn những hạn chế cần khắc phục. Việc nắm bắt tình hình nhân dân của cấp ủy đảng, chính quyền, các lực lượng làm CTDV để có những chủ trương, biện pháp phù hợp có lúc chưa kịp thời. Công tác triển khai, sơ kết, tổng kết một số chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác vận động quần chúng ở một số ngành, địa phương chưa tích cực, hiệu quả. Một số chủ trương, nghị quyết của Đảng về công tác vận động quần chúng chậm được thể chế hóa thành luật pháp, chính sách nên chậm đi vào cuộc sống. Việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở ở một số nơi còn hình thức; tình trạng tham nhũng, quan liêu, phiền hà, nhũng nhiễu dân còn diễn ra; việc tham gia giải quyết những vấn đề bức xúc, như: tình trạng đói nghèo, tệ nạn xã hội, ô nhiễm môi trường và giải quyết khiếu nại, tố cáo, nhất là về giải tỏa, đền bù đất đai, tái định cư ở một số nơi hiệu quả thấp… Có nhiều nguyên nhân của hạn chế trên, song chủ yếu vẫn là nhận thức về vai trò, tầm quan trọng và nhiệm vụ CTDV của một số cấp ủy đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên chưa đúng mức. Một số nơi còn chậm đổi mới nội dung, phương thức CTDV. Hệ thống chính trị ở một số cơ sở còn có mặt yếu kém. Công tác tham mưu, hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra và dự báo của một số ban dân vận còn hạn chế. Sự phối hợp giữa một số ban, ngành, tổ chức, lực lượng trong CTDV chưa thực sự chặt chẽ, đồng bộ. Tổ chức bộ máy và chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác vận động quần chúng, công tác dân tộc, tôn giáo còn có những bất cập so với yêu cầu, nhiệm vụ CTDV trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.

Trong những năm tới, trước tác động của suy thoái, biến động về KT-XH trên thế giới và khu vực đối với nước ta, cùng với tình hình thiên tai, dịch bệnh, giá cả tăng, những bức xúc về môi trường, việc làm, tệ nạn xã hội, sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch; bên cạnh đó, một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu gương mẫu, thoái hóa, biến chất, tham ô, tham nhũng làm mất lòng tin của nhân dân…, đã ảnh hưởng nhất định đến CTDV. Vì vậy, tiếp tục đổi mới CTDV, đáp ứng đòi hỏi của tình hình và yêu cầu của sự nghiệp đẩy mạnh CNH,HĐH, hội nhập quốc tế là vấn đề có ý nghĩa hết sức quan trọng. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng chỉ rõ: “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ XHCN, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân; cán bộ, công chức phải hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân. Nâng cao ý thức về quyền và nghĩa vụ công dân, năng lực làm chủ, tham gia quản lý xã hội của nhân dân. Có cơ chế cụ thể để nhân dân thực hiện quyền làm chủ trực tiếp. Thực hiện tốt hơn Quy chế dân chủ ở cơ sở và Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn”¹. Để góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân vượt qua khó khăn, thách thức, tận dụng thời cơ, thực hiện thắng lợi các chủ trương, Nghị quyết của Đảng, CTDV của cả hệ thống chính trị tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp cơ bản sau:

Trước hết, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng về dân vận và CTDV. Trong bài báo “Nhớ ngày 15/10” (năm 1999), Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu yêu cầu: “... mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chính quyền, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang phải thường xuyên dành thời giờ để ngồi ôn lại bài báo Dân vận của Bác Hồ”. Cần tiếp tục quán triệt, triển khai sâu rộng các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân vận, về các đối tượng quần chúng, về công tác dân tộc, tôn giáo, nhằm không ngừng nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của cán bộ, đảng viên, công chức đối với CTDV. Trong quá trình tiến hành công tác tuyên truyền, giáo dục, các cấp, các ngành cần kết hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, bằng những hình thức, phương pháp phù hợp với từng địa phương, cơ quan, đơn vị và từng đối tượng. Qua đó, làm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, trước hết là cấp ủy, đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp nhận thức sâu sắc: “Cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân”²; “Lực lượng của dân rất to. Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công”³; “Dân vận và CTDV là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đối với toàn bộ sự nghiệp cách mạng nước ta; là điều kiện quan trọng bảo đảm sự lãnh đạo của Ðảng và củng cố, tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Ðảng, Nhà nước với nhân dân; CTDV là trách nhiệm của tất cả các tổ chức trong hệ thống chính trị, của mọi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên các đoàn thể nhân dân, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang”⁴. Từ đó, làm chuyển biến mạnh mẽ về ý thức, trách nhiệm của mọi tổ chức, lực lượng, của cả hệ thống chính trị và nhân dân trong thực hiện CTDV.

Hai là, kết hợp thật tốt việc thực hiện chương trình hành động CTDV thực hiện Nghị quyết Ðại hội XI của Ðảng; Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” với Quy chế CTDV của hệ thống chính trị. Trong đó, CTDV phải hướng mạnh vào việc xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, phải “Thật sự phát huy dân chủ, giữ vững nguyên tắc, kỷ luật, kỷ cương, đoàn kết thống nhất, gắn bó mật thiết với nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, dựa vào nhân dân để xây dựng Ðảng”⁵. Trước mắt, CTDV cần tích cực tham gia cùng với cấp ủy, tổ chức đảng các cấp thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” và Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị; tham mưu cho Ban Chấp hành Trung ương ra nghị quyết “Về tăng cường CTDV của Đảng trong thời kỳ mới”; tham mưu để Bộ Chính trị ban hành “Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội” và “cơ chế để Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền” và các đề án về CTDV, dân tộc, tôn giáo...

Ba là, không ngừng củng cố và phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đây là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của Đảng ta. Bác Hồ dạy “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; thành công, thành công, đại thành công”. Trong bài phát biểu tại phiên bế mạc Đại hội Đảng lần thứ XI, đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: “Đại hội nhấn mạnh đến sự gắn bó mật thiết giữa Đảng với giai cấp, với nhân dân lao động và dân tộc như là một phẩm chất cốt lõi nhất thể hiện bản chất và sức sống của Đảng”. Cần cụ thể hóa, hoàn thiện và tổ chức thực hiện đầy đủ các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với các giai cấp, tầng lớp xã hội; huy động tối đa sức mạnh nội lực và sáng kiến của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực. Các lực lượng làm dân vận phải tích cực vận động nhân dân đóng góp vào quá trình phát triển KT-XH, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, thực hiện xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; thực hiện tốt công tác dân tộc, tôn giáo, công tác vận động người Việt Nam ở nước ngoài; góp phần tăng cường QP-AN, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, nhằm thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH,HĐH đất nước và nhiệm vụ chính trị của địa phương, đơn vị. Muốn vậy, phải phát huy cao độ dân chủ trên mọi lĩnh vực đời sống xã hội; phải đa dạng hóa các hình thức tập hợp các tầng lớp nhân dân trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Bốn là, tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức CTDV của hệ thống chính trị, của các tổ chức, các lực lượng cho phù hợp với tình hình mới. Các cấp ủy đảng cần nắm vững và làm đúng chức năng lãnh đạo quần chúng bằng phương pháp vận động, thuyết phục. Các cơ quan nhà nước, các cấp chính quyền, cán bộ, công chức cần thực hiện tốt phương châm: “Trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân”, “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”, thực sự phát huy quyền làm chủ của nhân dân, chăm lo đời sống của nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội. Các lực lượng làm dân vận, trong đó có lực lượng vũ trang, hướng mạnh hơn tới cơ sở, bám sát địa bàn, bám dân, tăng cường tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với nhân dân để nắm bắt và tổng hợp kịp thời tâm tư, nguyện vọng, đề xuất, kiến nghị chính đáng của nhân dân; trên cơ sở đó, nghiên cứu, tham mưu với Đảng, Nhà nước, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp có chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết kịp thời, đúng pháp luật, nhất là các vấn đề có liên quan trực tiếp đến đời sống, việc làm, thu nhập của nhân dân. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể nhân dân trong công tác vận động, tập hợp quần chúng vào các hoạt động; nâng cao vai trò tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội và chức năng giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội; coi trọng xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở, tranh thủ các nhân sĩ, trí thức, chức sắc tôn giáo, người có uy tín, nhằm phát huy sức mạnh toàn dân để xây dựng Ðảng, chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí và thực hành tiết kiệm; đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn phá hoại của các thế lực thù địch. Tăng cường thực hiện chương trình phối hợp về CTDV giữa các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị. Tập trung tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận về CTDV, nhất là mối quan hệ giữa Ðảng với dân trong tình hình hiện nay; đẩy mạnh có kết quả phong trào “Dân vận khéo” và các phong trào, các cuộc vận động ở các địa phương, các ngành, các lĩnh vực.

Năm là, tăng cường công tác lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quan tâm của chính quyền các cấp với CTDV. CTDV là một mặt hoạt động lãnh đạo, một nội dung công tác của cấp ủy đảng, lãnh đạo cơ quan, đơn vị, chính quyền các cấp. Bên cạnh việc thường xuyên chăm lo lãnh đạo CTDV, cấp ủy cùng với thủ trưởng cơ quan, đơn vị, chính quyền các cấp cần nhạy bén, sáng tạo, bám sát thực tiễn, chú trọng công tác dự báo, kịp thời đề ra các giải pháp phù hợp; tăng cường chỉ đạo công tác tuyên truyền, nâng cao hiệu quả việc thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình phát triển KT-XH, tăng cường QP-AN; phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội. Thực hiện “Quy chế CTDV của hệ thống chính trị”, cấp ủy, chính quyền, các cơ quan, đơn vị các cấp cần chú ý kiện toàn tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ làm CTDV; phân công cán bộ có phẩm chất, năng lực, có uy tín và kinh nghiệm phụ trách CTDV. Cần xác định rõ CTDV có vai trò quan trọng trong công tác xây dựng Ðảng, xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, có liên quan đến sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước.

Công tác vận động quần chúng của Ðảng là hướng tới con người, cộng đồng, những giai tầng xã hội, vì sự phát triển của đất nước. Ðó vừa là khoa học, đồng thời là nghệ thuật. Thực chất của CTDV trong thời kỳ mới là xây dựng, củng cố mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Ðảng, Nhà nước với nhân dân; bảo đảm cho chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống, góp phần phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

HÀ THỊ KHIẾT

Bí thư Trung ương Đảng,

Trưởng Ban Dân vận Trung ương

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 238-239.

2 - Nghị quyết 8B-NQ/TW (khóa VI) về “Đổi mới công tác vận động quần chúng của Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân”.

3 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 700.

4 - Quy chế CTDV của Hệ thống chính trị.

5 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 181.