Qua 25 năm thực hiện Cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong các đơn vị Quân đội” đã tích cực góp phần bồi dưỡng nhân cách của người quân nhân cách mạng, nêu cao phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Trước yêu cầu mới, việc xây dựng môi trường văn hóa cần tiếp tục được nhận thức và tổ chức thực hiện thường xuyên, trở thành một chỉnh thể trong đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội, tạo động lực để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

Với tư tưởng: “lấy văn hóa soi đường cho quốc dân đi”¹, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, đường lối, chủ trương, chính sách về văn hóa của Đảng ta được thể hiện thông qua các chỉ thị, nghị quyết, nhất là Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”,… góp phần bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống, nhân cách con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Thượng tướng Nguyễn Trọng Nghĩa thăm hỏi, động viên cán bộ, diễn viên Đoàn Văn công Quân khu 7. (Ảnh: baoquankhu7.vn)

Quán triệt và thực hiện Chỉ thị 143/CT, ngày 12-5-1992, của Tổng cục Chính trị, việc xây dựng môi trường văn hóa thường xuyên được coi trọng, trở thành nhiệm vụ quan trọng trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, tạo sức mạnh tổng hợp và động lực để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Kết quả nổi bật là, cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn việc xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội đi vào nền nếp, đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra, góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội. Đáng chú ý là, việc xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội đã gắn kết chặt chẽ với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, nên đã làm cho các giá trị văn hóa được lan tỏa, thấm sâu vào mọi hoạt động của cán bộ, chiến sĩ và làm ngời sáng hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ” trong lòng nhân dân, tăng cường mối quan hệ quân - dân. Việc xây dựng môi trường văn hóa đã bám sát yêu cầu xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện, nâng cao nhận thức chính trị, bồi dưỡng nhân sinh quan, thế giới quan, phẩm chất, đạo đức, văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ; cổ vũ, biểu dương cái tốt, cái đẹp, phê phán và lên án cái xấu, cái ác, cái lạc hậu trong các cơ quan, đơn vị. Qua đó, đã tạo được môi trường văn hóa lành mạnh, giàu tính giáo dục vì mục tiêu xây dựng con người mới trong Quân đội; đẩy mạnh phong trào tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, thực hiện nếp sống chính quy. Đã xuất hiện nhiều mô hình đơn vị có môi trường văn hóa tốt, như: “Sẵn sàng chiến đấu cao, gắn với xây dựng điều lệnh tốt, kỷ luật nghiêm”; “Dạy tốt, học tốt”; “Các đồn Biên phòng là điểm sáng văn hóa vùng biên giới”; “Giữ tốt, dùng bền, an toàn, tiết kiệm”; “Đẹp nhà, đẹp doanh trại, đẹp trận địa, đẹp tình quân dân”. Nhiều cuộc vận động sáng tác, cuộc thi, trại sáng tác được tổ chức, hướng về cơ sở, thu hút đông đảo tác giả trong và ngoài Quân đội tham gia, cho ra đời những tác phẩm báo chí, văn học nghệ thuật chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu văn hóa, tinh thần của bộ đội. Việc bảo đảm sách, báo, phim ảnh, phát thanh, truyền hình, thông tin nội bộ,… được thường xuyên quan tâm chỉ đạo; mô hình xây dựng doanh trại “xanh, sạch, đẹp” được nhân rộng, làm cho khuôn viên của các đơn vị được quy hoạch, chỉnh trang, tạo cảnh quan, môi trường chính quy, thống nhất; các tệ nạn tiêu cực đều được ngăn chặn, loại bỏ. Có thể khẳng định, việc xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội đã làm chuyển biến mạnh mẽ nhận thức, tình cảm và nâng tầm cảm thụ về văn hóa của cán bộ, chiến sĩ. Các mối quan hệ trong đơn vị được xử lý hài hòa, trong sáng, đúng quy định của Quân đội, phù hợp với thuần phong, mỹ tục Việt Nam, luôn thấm đượm tình đồng chí, đồng đội, gắn kết chặt chẽ cá nhân với tập thể, giữa bộ đội với nhân dân, đơn vị với địa phương.

Với nhiều hình thức, nội dung hoạt động phong phú, các đơn vị đã tăng cường công tác dân vận, giao lưu, kết nghĩa, trở thành điểm sáng văn hóa, chỗ dựa tin cậy của nhân dân trên địa bàn. Nét đẹp văn hóa trong Quân đội được tỏa sáng qua các phong trào có ý nghĩa thiết thực, như: “Đền ơn đáp nghĩa”, “Xóa đói giảm nghèo”, “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”; xây dựng Nhà tình nghĩa, Nhà tình thương, Nhà đồng đội và trong các hoạt động giúp nhân dân lao động sản xuất, nâng cao đời sống, cũng như phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai. Quán triệt phương châm “gắn xây với chống”, “lấy xây để chống”, các đơn vị luôn coi trọng giáo dục, bồi dưỡng nâng cao khả năng tự đề kháng của cán bộ, chiến sĩ và chủ động đấu tranh với những loại hình văn hóa xấu độc, các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; đồng thời, tích cực đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, nhằm “phi chính trị hóa” Quân đội, qua đó góp phần giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội.

Tuy nhiên, nghiêm túc nhìn nhận, trong thực hiện vẫn còn những thiếu sót, khuyết điểm cần khắc phục, như: nhận thức về sự cần thiết phải xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội của một số cấp ủy, chỉ huy chưa sâu sắc, còn mắc bệnh hình thức, chạy theo thành tích, chưa chú ý đến chất lượng, hiệu quả; nội dung, hình thức tiến hành chậm đổi mới, thiếu linh hoạt. Một số cán bộ chuyên trách chưa bám sát thực tiễn, thiếu năng động, sáng tạo; nền nếp hoạt động các loại hình văn hóa chưa thường xuyên.

Những năm tới, nước ta tiếp tục hội nhập kinh tế thế giới sâu rộng, sự giao lưu, giao thoa văn hóa diễn ra mạnh mẽ, tác động trực tiếp đến đời sống văn hóa, tinh thần của toàn xã hội. Trong khi đó, mặt trái cơ chế thị trường ảnh hưởng không nhỏ đến các giá trị văn hóa, đạo đức, lối sống; những biểu hiện thương mại hóa trong các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, báo chí làm nảy sinh những thị hiếu thấp kém, hạ thấp chức năng giáo dục tư tưởng, thẩm mỹ, v.v. Các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lược “Diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, chống phá ta quyết liệt dưới nhiều thủ đoạn, hình thức tinh vi, thâm độc. Do đó, việc tập trung xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, văn hóa, làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao có một ý nghĩa hết sức quan trọng. Đây cũng là yêu cầu cốt lõi của xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội, gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” của Quốc gia. Để đạt mục tiêu, yêu cầu trên, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội. Phải tuyên truyền, giáo dục để bộ đội thấy rằng, đây là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược xây dựng con người của Đảng, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Mặt khác, trong bối cảnh phức tạp hiện nay, nhất là sự “xâm lăng văn hóa”, sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa, thì việc xây dựng môi trường văn hóa còn là một bộ phận không tách rời cuộc đấu tranh giai cấp dưới hình thức mới, trong điều kiện mới. Do đó, trọng tâm giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ không chỉ có lối sống văn hóa lành mạnh, đạo đức cách mạng, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, mà còn nâng cao bản lĩnh chính trị, lập trường giai cấp của người quân nhân cách mạng. Thông qua xây dựng môi trường văn hóa, tạo phong trào tự giác rèn luyện của mọi quân nhân theo những chuẩn mực văn hóa, không ngừng củng cố mối quan hệ tốt đẹp, lành mạnh, hành vi ứng xử có văn hóa trong đơn vị, giải quyết mối quan hệ cấp trên, cấp dưới, đồng chí, đồng đội, giữa đơn vị với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương nơi đóng quân. Trên cơ sở nhận thức đúng, đề cao vai trò, trách nhiệm của mỗi tổ chức, cá nhân thực hiện nghiêm túc “xây” gắn liền với “chống”, nói đi đôi với làm; khắc phục triệt để mọi biểu hiện lệch lạc về nhận thức, tư tưởng, làm không đến nơi đến chốn, hiệu quả thấp. Mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ trì phải gương mẫu, đi đầu trong rèn luyện, phấn đấu theo các chuẩn mực về lối sống văn hóa, thực sự là tấm gương để chiến sĩ noi theo, đảm bảo cho mỗi đơn vị là một “Đơn vị văn hóa”, góp phần hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Cùng với đó, cần kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái, phản động và những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, các luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc của các thế lực thù địch. Thực hiện nghiêm các quy định của Nhà nước và Quân đội về công tác quản lý, kiểm tra, thẩm định biên tập, in ấn, phát hành, lưu hành, sử dụng các phương tiện nghe nhìn, thiết bị điện tử kết nối in-tơ-nét,… gắn với phát huy dân chủ cơ sở, đấu tranh tự phê bình và phê bình, tạo cơ sở vững chắc cho việc ngăn chặn, vô hiệu hóa sự xâm nhập, thẩm lậu của các loại văn hóa độc hại vào đơn vị. Đồng thời, tích cực đấu tranh với mọi biểu hiện ứng xử thiếu văn hóa; tạo môi trường và điều kiện tốt nhất cho bộ đội tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu vươn tới các giá trị chân, thiện, mỹ, góp phần xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, người chỉ huy, phát huy vai trò của cơ quan chính trị các cấp trong xây dựng môi trường văn hóa. Từ thực tiễn xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội những năm qua cho thấy, sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, người chỉ huy, phát huy vai trò hướng dẫn của cơ quan chính trị các cấp là yếu tố quyết định đảm bảo cho nhiệm vụ này đạt mục đích, yêu cầu đề ra, góp phần làm lành mạnh hóa đời sống tinh thần của bộ đội. Để làm được điều đó, hằng năm, cấp ủy các cấp cần xác định rõ mục tiêu, chủ trương, biện pháp lãnh đạo, xây dựng chương trình hành động sát đặc điểm, tình hình đơn vị. Trên cơ sở đó, cơ quan chính trị các cấp cụ thể hóa bằng kế hoạch tổ chức thực hiện với những chỉ tiêu, biện pháp phù hợp, có tính khả thi. Trong đó, cần kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng môi trường văn hóa với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”; đồng thời, gắn kết với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở địa phương để tạo sức mạnh tổng hợp thực hiện thắng lợi các mục tiêu đã xác định. Trong triển khai, các đơn vị cần coi trọng gắn kết giữa thực hiện các chuẩn mực con người Việt Nam mới, “Đơn vị văn hóa” với đẩy mạnh phong trào Thi đua Quyết thắng, xây dựng điển hình tiên tiến, gương “người tốt, việc tốt”; giữa bồi dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị với xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần, cảnh quan môi trường, nếp sống chính quy, rèn luyện kỷ luật ở đơn vị, làm cho các nhân tố chính trị, tư tưởng bắt rễ sâu hơn, vững chắc hơn trong mọi hoạt động của bộ đội. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, phát hiện những đơn vị làm tốt, mô hình hiệu quả để phát huy và nhân rộng; chấn chỉnh kịp thời những nơi làm chưa tốt, những biểu hiện hình thức, hiệu quả thấp; đồng thời, phê phán nhận thức lệch lạc, thiếu trách nhiệm trong xây dựng môi trường văn hóa.

Ba là, tích cực đổi mới, đa dạng hóa các hình thức hoạt động văn hóa, phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng, các thiết chế văn hóa trong xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú. Trên cơ sở kế hoạch đã xác định, các cơ quan, đơn vị cần cụ thể hóa bằng những hoạt động văn hóa phong phú, lành mạnh, phù hợp với sự phát triển của đời sống văn hóa xã hội, đặc thù của Quân đội và thị hiếu của bộ đội. Đồng thời, phải thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức hoạt động văn hóa nhằm thu hút sự tham gia đông đảo của cán bộ, chiến sĩ, góp phần xây dựng môi trường và đời sống văn hóa trong đơn vị. Trong tổ chức thực hiện, cần phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng, nhất là đoàn viên, thanh niên, lấy chi đoàn làm nòng cốt để xây dựng các mô hình cho phù hợp với thực tiễn hoạt động, góp phần giữ vững và phát huy môi trường văn hóa lành mạnh, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, giảm thiểu vụ việc vi phạm kỷ luật. Cùng với đó, cần tiếp tục củng cố, nâng cao hiệu quả của các thiết chế văn hóa; kết hợp “trên, dưới cùng lo”, bảo đảm tốt tiêu chuẩn đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội theo Thông tư 104/2014/TT-BQP của Bộ Quốc phòng. Hoạt động của các thiết chế văn hóa, nhất là các đoàn nghệ thuật, tổ (đội) tuyên truyền văn hóa, bảo tàng, nhà truyền thống, thư viện, điện ảnh,… phải được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, thống nhất, hiệu quả. Tăng cường phối hợp hoạt động giữa các cơ quan báo chí, văn học, nghệ thuật trong và ngoài Quân đội để sáng tạo nhiều tác phẩm có chất lượng, đáp ứng tốt đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội và nhân dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, nơi biên giới và hải đảo. Thực hiện tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên văn hóa ngang tầm nhiệm vụ trong tình hình mới; đảm bảo cho đội ngũ này thực sự là lực lượng chuyên trách, nòng cốt trong phong trào văn hóa, văn nghệ của từng cơ quan, đơn vị, góp phần nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho bộ đội.

Bốn là, tổ chức tốt việc tổng kết 25 năm thực hiện Cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội”. Các đơn vị cần quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc Hướng dẫn 727/HD-TH, ngày 05-5-2017 và Hướng dẫn 1116/HD-CT, ngày 23-6-2017 của Tổng cục Chính trị về tổng kết 25 năm xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội. Công tác tổng kết được tiến hành qua ba cấp và để đảm bảo chất lượng, các cấp cần làm tốt công tác chuẩn bị mọi mặt, nhất là về nội dung. Tổng kết phải thực chất, đánh giá đúng ưu điểm, hạn chế tồn tại, nguyên nhân và giải pháp khắc phục. Trên cơ sở rút ra những bài học kinh nghiệm để tiếp tục vận dụng nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú ở đơn vị trong thời gian tới. Các cơ quan, đơn vị, nhất là cấp ủy, chỉ huy các cấp phải xác định xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, từ đó đề cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện tổng kết. Tuyệt đối tránh những biểu hiện hình thức, làm qua loa, đại khái và cho rằng tổng kết xong là xong, việc xây dựng môi trường văn hóa đã hoàn thành, mà phải xác định rõ: tổng kết tốt sẽ là cơ sở để tiếp tục xây dựng, đưa môi trường văn hóa trong các cơ quan, đơn vị lên tầm cao mới, với tiêu chí, nội hàm ngày một phong phú hơn. Đồng thời, qua tổng kết phải đóng góp ý kiến, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị những vấn đề mới có giá trị lý luận và thực tiễn, trọng tâm là công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn ở các cấp; cơ chế phối hợp với địa phương, những vướng mắc, bất cập, hướng giải quyết; biện pháp, hình thức, cách làm mới,… để tiếp tục vận dụng, tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động của cán bộ, chiến sĩ trong xây dựng môi trường văn hóa trong giai đoạn mới.

Năm là, thường xuyên phối hợp với cấp ủy, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội địa phương đẩy mạnh xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” của Quốc gia. Quân đội là một bộ phận của xã hội. Việc xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội đương nhiên không tách rời Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở địa phương. Vấn đề đặt ra là sự kết hợp đó cần phải được thực hiện thường xuyên, chặt chẽ và phù hợp với đặc thù hoạt động của Quân đội và đặc điểm, tình hình địa phương, nhằm đưa văn hóa Đảng đến với mỗi cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, làm lành mạnh hóa các quan hệ trong đơn vị và địa phương. Theo đó, trong quá trình thực hiện, các đơn vị cần chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền, đoàn thể địa phương nơi đóng quân, nhất là Ban chỉ đạo “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” để xây dựng các quy ước, kế hoạch, quy chế hoạt động,... tạo môi trường, đời sống văn hóa lành mạnh ở cả địa phương và đơn vị. Trên cơ sở đó, tổ chức các hoạt động tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực văn hóa tại địa phương bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng,… góp phần ngăn chặn, đẩy lùi những hủ tục, tệ nạn xã hội, xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn đóng quân. Đồng thời, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, tính chủ động, sáng tạo của từng đơn vị và mọi cán bộ, chiến sĩ nhằm tạo sự chuyển biến tích cực, có chiều sâu trong đời sống văn hóa, tinh thần; làm cho các nhân tố chính trị, tư tưởng bắt rễ sâu hơn, vững chắc hơn trong mọi hoạt động của bộ đội. Phấn đấu mỗi quân nhân là một chiến sĩ văn hóa, mỗi gia đình quân nhân là một gia đình văn hóa, khu tập thể quân nhân trở thành khu tập thể văn hóa. Các đơn vị Quân đội thực sự là điểm sáng văn hóa trên địa bàn đóng quân, nhân tố tích cực cùng toàn dân thực hiện tốt Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” của Quốc gia.

Công tác xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” của Quốc gia là nhiệm vụ vừa thường xuyên, vừa lâu dài, gắn liền với sự nghiệp xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc. Với tinh thần đó, các đơn vị trong toàn quân cần đề cao trách nhiệm, tích cực, chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương quán triệt và thực hiện nghiêm túc các nghị quyết của Đảng về văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú, tạo động lực hoàn thành tốt nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Thượng tướng NGUYỄN TRỌNG NGHĨA, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam
_______________________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 1, Nxb CTQG, H. 2011, tr. XXV.