Thực hiện tốt các chủ trương, chính sách lớn của Đảng, Nhà nước về ưu đãi đối với người có công, người tham gia kháng chiến, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế không chỉ là trách nhiệm cao cả của Quân đội nhân dân trong thời kỳ mới, mà còn thể hiện sự kế thừa, phát huy truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” đậm tính nhân văn của dân tộc ta.

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chụp ảnh lưu niệm với đoàn đại biểu người có công tỉnh Nghệ An (23-6-2014). (Nguồn: TTXVN)

Những năm qua, quán triệt sâu sắc Nghị quyết Đại hội XI của Đảng và Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ IX, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo toàn quân khai thác, phát huy mọi nguồn lực trong và ngoài Quân đội thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về ưu đãi đối với người có công với cách mạng, người tham gia kháng chiến, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc, làm nhiệm vụ quốc tế và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”. Các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng đã tích cực, chủ động bám sát tình hình, nhiệm vụ, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ban, ngành ở Trung ương và địa phương nghiên cứu, tham mưu, đề xuất với Đảng và Nhà nước ban hành, sửa đổi, bổ sung đồng bộ chế độ, chính sách, tiêu biểu như: Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng; Pháp lệnh Danh hiệu vinh dự Nhà nước Bà mẹ Việt Nam anh hùng; Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo; chế độ, chính sách đối với đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế; giải quyết chính sách thương binh, liệt sĩ đối với những trường hợp không còn lưu giữ được giấy tờ theo quy định,… Qua đó, góp phần đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của đối tượng chính sách, tăng thêm niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và Quân đội.

Được sự chỉ đạo, hướng dẫn trực tiếp của Tổng cục Chính trị, các cơ quan, đơn vị Quân đội luôn phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp triển khai, tổ chức thực hiện kịp thời, chu đáo các chế độ, chính sách. Chỉ tính từ năm 2012 đến tháng 6-2014, toàn quân đã tổ chức tìm kiếm, cất bốc và đưa 4.423 hài cốt liệt sĩ trên các chiến trường trong nước và nước bạn Lào, Cam-pu-chia về an táng tại các nghĩa trang; tiến hành xác minh, kết luận và đề nghị công nhận gần 1.400 thương, bệnh binh và 259 trường hợp liệt sĩ. Đồng thời, chủ động, tích cực giải quyết chế độ, chính sách đối với các đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế theo Quyết định 62/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, bảo đảm chặt chẽ, nghiêm túc. Đến nay, hơn 650.000 đối tượng được hưởng trợ cấp một lần, với số tiền hơn 2.700 tỷ đồng; cơ bản giải quyết xong chế độ đối với đối tượng tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước theo Quyết định 290/2005/QĐ-TTg và Quyết định 142/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (hơn 1,6 triệu đối tượng được hưởng trợ cấp 01 lần hoặc hằng tháng, bảo hiểm y tế và mai táng phí). Đặc biệt, phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” đã được các cơ quan, đơn vị triển khai tích cực với nhiều hình thức hoạt động phong phú, sinh động, có ý nghĩa chính trị - xã hội sâu rộng. Qua đó, đã vận động các tầng lớp nhân dân đóng góp được 152 tỷ đồng; xây dựng mới 2.273 Nhà Tình nghĩa, sửa chữa, nâng cấp 1.700 căn nhà cho đối tượng chính sách; hỗ trợ phương tiện, trang thiết bị cho các trung tâm điều dưỡng thương binh nặng, nuôi dưỡng người có công; chăm sóc, phụng dưỡng suốt đời 354 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; giải quyết việc làm cho 203 con thương binh, bệnh binh nặng đang điều dưỡng tại các Trung tâm; tổ chức tốt các hoạt động khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí, thăm hỏi, tặng quà người có công và các đối tượng chính sách nhân dịp các ngày lễ, Tết với số tiền 293,7 tỷ đồng, v.v.

Tuy nhiên, công tác chăm sóc người có công, người tham gia kháng chiến và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” trong Quân đội vẫn còn những hạn chế. Nhận thức của một số ít tổ chức, cá nhân về ý nghĩa, nội dung, trách nhiệm về vấn đề này chưa thật sâu sắc. Công tác quản lý và thực hiện chế độ, chính sách có nơi chưa chặt chẽ, tiến độ còn chậm. Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” chưa thực sự phát triển cả về bề rộng và chiều sâu; nội dung, hình thức tổ chức chưa phong phú, hiệu quả chưa cao. Một số đối tượng người có công trong các thời kỳ kháng chiến, như: dân công hoả tuyến; người định cư ở nước ngoài,... vẫn chưa được hưởng chính sách. Việc chăm sóc, hỗ trợ người có công, người tham gia kháng chiến có hoàn cảnh khó khăn và gia đình cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo,… chưa kịp thời, thiết thực; cá biệt có nơi còn để xảy ra sai sót, tiêu cực trong thực hiện chính sách, v.v.

Thời gian tới, để thực hiện tốt hơn nữa công tác chăm sóc đối với người có công, người tham gia kháng chiến và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tập trung quán triệt sâu sắc hơn nữa Nghị quyết Trung ương 5 và Nghị quyết Trung ương 7 (khoá XI) về một số vấn đề tiền lương, bảo hiểm xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công và định hướng cải cách đến năm 2020; đồng thời, triển khai thực hiện tốt những nội dung, giải pháp cơ bản sau:

Trước hết, tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các tổ chức, lực lượng trong triển khai thực hiện chế độ, chính sách đối với người có công với cách mạng, người tham gia kháng chiến và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”. Các cấp cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện đồng bộ, hiệu quả đối với công tác tuyên truyền, giáo dục. Trong quá trình tiến hành, các cơ quan, đơn vị cần phát huy thế mạnh của các thiết chế văn hóa sẵn có; đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin, báo chí, truyền thông của Trung ương và địa phương,... tuyên truyền sâu rộng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với người có công với cách mạng; làm nổi bật sự cống hiến, hy sinh và đóng góp to lớn của các tầng lớp nhân dân, cán bộ, chiến sĩ cả nước đã làm nên thắng lợi chung của cách mạng Việt Nam. Qua đó, khẳng định đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta, cũng như sự trân trọng, biết ơn và chăm lo của Đảng, Nhà nước, toàn dân, toàn quân với những người có công với cách mạng; biểu dương những tập thể, cá nhân có thành tích, nhân rộng những mô hình, điển hình tiên tiến trong thực hiện phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”; tôn vinh những người có công, thương binh, thân nhân liệt sĩ,… Thông qua đó, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống với các đối tượng chính sách; bồi đắp tinh thần yêu nước, ý chí cách mạng cho các tầng lớp nhân dân, nhất là với thế hệ trẻ; nâng cao nhận thức, trách nhiệm chính trị của các tổ chức, lực lượng và cá nhân đối với các đối tượng chính sách, luôn tích cực phấn đấu vươn lên hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ.

Hai là, tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện tốt các chế độ, chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng. Trọng tâm là quán triệt, triển khai thực hiện tốt Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng, Pháp lệnh Danh hiệu vinh dự Nhà nước Bà mẹ Việt Nam anh hùng và các văn bản hướng dẫn thi hành; nắm chắc, thực hiện tốt các quy định mới về đối tượng, điều kiện, chế độ, chính sách, thủ tục hồ sơ xác nhận đối tượng ưu đãi người có công; triển khai chặt chẽ Thông tư liên tịch của Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn thực hiện chính sách đối với người bị thương, hy sinh nhưng không còn lưu giữ được giấy tờ. Thực hiện kịp thời, chu đáo chính sách đối với người bị thương, hy sinh trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng - an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới; đảm bảo tốt các chính sách đối với người đang công tác bị bệnh tâm thần, bệnh hiểm nghèo, ốm đau dài ngày. Đồng thời, chủ động phối hợp triển khai thực hiện tốt Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tổng rà soát chính sách ưu đãi người có công (phần thuộc trách nhiệm của đơn vị quân đội); tích cực tham gia nghiên cứu xây dựng Luật Ưu đãi người có công với cách mạng.

Ba là, thực hiện có hiệu quả Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến 2020 và những năm tiếp theo. Quán triệt, triển khai tổ chức thực hiện tốt Chỉ thị 24-CT/TW của Bộ Chính trị, Quyết định 1237/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và các văn bản quy định, hướng dẫn của Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành có liên quan về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo. Theo đó, các đơn vị, địa phương cần đẩy nhanh, thực hiện tốt hơn nữa tiến độ tập huấn, triển khai các kế hoạch, biện pháp đến cấp xã, phường, thị trấn; tập trung thông tin tuyên truyền, tổ chức động viên, khai thác nguồn tin, tiếp nhận, xử lý và cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; nâng cao chất lượng giải mã ký hiệu, phiên hiệu đơn vị quân đội trong chiến tranh; rà soát kiện, toàn hồ sơ, danh sách liệt sĩ, sơ đồ mộ liệt sĩ; xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp về liệt sĩ, mộ liệt sĩ; lập bản đồ tìm kiếm và cung cấp thông tin cho thân nhân, gia đình liệt sĩ. Chú trọng công tác tổ chức tìm kiếm hài cốt liệt sĩ ở các khu vực, điểm mộ đã có thông tin; kết hợp chặt chẽ việc cung cấp thông tin với tìm kiếm, quy tập, giám định ADN xác định danh tính liệt sĩ,… Cùng với đó, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần bảo đảm chu đáo các điều kiện về lực lượng, phương tiện, trang bị, kinh phí và chế độ, chính sách đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ cả ở trong nước và nước ngoài. Tăng cường mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; kết hợp sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm với đề ra chủ trương, giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

Bốn là, đẩy nhanh tiến độ thực hiện Quyết định 62/2011/QĐ-TTg và hoàn thành cơ bản việc thực hiện Quyết định 142/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Tích cực nghiên cứu, từng bước hoàn thiện Đề án chế độ, chính sách đối với người có công hiện đang định cư ở nước ngoài và lực lượng dân công hỏa tuyến tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế. Đây là vấn đề rất cần thiết trong điều kiện hiện nay. Vì vậy, các cấp cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị; phối hợp hiệp đồng chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị và địa phương trong công tác này. Cùng với đó, các cấp cần làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền, đẩy nhanh tiến độ xét duyệt, bảo đảm chất lượng, dân chủ, công khai, chi trả kịp thời, đúng, đủ, chính xác chế độ trợ cấp một lần hoặc hằng tháng cho người tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế sau ngày 30-4-1975 theo Quyết định 62/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Phát huy cao nhất trách nhiệm của chính quyền cấp xã và các tổ chức ở cơ sở trong việc phát hiện, xét duyệt, nhất là các đối tượng không còn lưu giữ được giấy tờ, gắn liền với minh bạch, công khai; mở rộng vai trò kiểm tra, giám sát của các tổ chức và nhân dân. Bám sát cơ sở, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh khắc phục những khâu yếu, mặt yếu, giải quyết những vướng mắc phát sinh, không để khiếu kiện trong nhân dân, bảo đảm ý nghĩa chính trị - xã hội của chính sách, góp phần tạo sự ổn định về mọi mặt ở mỗi địa phương và trong cả nước. Các đơn vị, địa phương, trước hết là cơ quan chính sách cần tích cực triển khai nghiên cứu, đề xuất Đề án chế độ, chính sách đối với người có công hiện đang định cư ở nước ngoài và lực lượng dân công hỏa tuyến tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế. Đồng thời, nâng cao trách nhiệm, phát huy trí tuệ, kinh nghiệm trong quản lý và thực hiện chính sách của các cấp, các ngành; phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, đơn vị, địa phương trong và ngoài nước, tổ chức khảo sát đánh giá đúng thực trạng đối tượng chính sách. Qua đó, tham mưu đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành chế độ, chính sách đối với các đối tượng phù hợp tình hình kinh tế - xã hội của đất nước cũng như luật pháp quốc tế có liên quan; cân đối với các chính sách hiện hành, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nguyện vọng của nhân dân và đối tượng chính sách.

Năm là, thực hiện tốt phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, chăm lo đối với người có công với đất nước và người có nhiều công lao cống hiến cho Quân đội. Làm tốt hoạt động này không chỉ thể hiện truyền thống, đạo lý tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, góp phần nâng cao đời sống của người có công, mà còn là một hình thức giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng cho cán bộ, chiến sĩ; đồng thời, nâng cao trách nhiệm xã hội của các tổ chức, đơn vị với các đối tượng chính sách, tăng cường tinh thần đoàn kết quân - dân. Vì vậy, các đơn vị, địa phương cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nghiêm túc Nghị định 45/2006/NĐ-CP của Chính phủ, quy định của Bộ Quốc phòng về quản lý, sử dụng Quỹ “Đền ơn đáp nghĩa” trong Quân đội; tăng cường tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp tích cực đóng góp, ủng hộ, xây dựng quỹ và thực hiện Phong trào. Trước mắt, tập trung phát triển cả về bề rộng và chiều sâu phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” hướng tới kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước và Quân đội trong năm 2014, 2015; thực hiện tốt chương trình 5.000 Nhà tình nghĩa tặng các đối tượng chính sách, người có công với cách mạng, người có nhiều công lao cống hiến cho Quân đội; chăm sóc, phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Các cơ quan, đơn vị, địa phương cần thực hiện tốt chủ trương đỡ đầu con liệt sĩ, bố trí việc làm cho con thương binh, bệnh binh nặng; hỗ trợ các trung tâm điều dưỡng thương, bệnh binh, nuôi dưỡng người có công; thăm hỏi, tặng quà, tặng sổ tiết kiệm, tặng công cụ sản xuất, đồ dùng sinh hoạt; khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí; tham gia ủng hộ ngày công lao động giúp đối tượng chính sách; chăm sóc tu sửa, tôn tạo, thắp nến tri ân tại Nghĩa trang liệt sĩ trên các địa bàn,... Thường xuyên quan tâm, thực hiện kịp thời, chu đáo, đúng, đủ các chế độ, chính sách theo quy định hiện hành đối với người có công với đất nước và người có nhiều công lao cống hiến cho Quân đội; quan tâm chăm lo đối với cán bộ, chiến sĩ làm nhiệm vụ ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo, hỗ trợ kịp thời các trường hợp có khó khăn đặc biệt.

Sáu là, tập trung giải quyết chặt chẽ, dứt điểm các vấn đề về chính sách sau chiến tranh, kịp thời khắc phục những sai sót, tiêu cực trong quá trình triển khai thực hiện các chế độ, chính sách đối với đối tượng người có công, người tham gia kháng chiến. Đây là vấn đề cần phải có sự chung tay, góp sức của mọi cấp, mọi ngành và của toàn dân với cơ chế minh bạch, công khai, đề cao trách nhiệm, bảo đảm chặt chẽ về quy trình, nhất là ở cơ sở. Thời gian tới, các cấp cần tập trung làm tốt việc xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh trong chiến tranh vì lý do khách quan chưa được giải quyết (chủ yếu là những trường hợp bị thương, hy sinh nhưng không còn lưu giữ được giấy tờ); quán triệt và thực hiện nghiêm túc Thông tư 28/2013/TTLT, ngày 22-10-2013 của Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; Hướng dẫn 33/CT-CS của Tổng cục Chính trị; chấp hành nghiêm chỉ đạo của Thủ trưởng Bộ Quốc phòng (tại Công văn 3177/BQP-CT, ngày 14-11-2011) về việc tăng cường quản lý, chấn chỉnh công tác xác nhận và giám định thương binh. Đồng thời, phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể có liên quan để giải quyết tốt các trường hợp hồ sơ liệt sĩ, thương binh, bệnh binh còn tồn đọng, bảo đảm minh bạch, công khai, đồng thuận từ cơ sở; kiểm tra kỹ từng hồ sơ; duy trì nghiêm túc quy trình tổ chức thực hiện, căn cứ xác nhận, thẩm quyền, trách nhiệm ký xác nhận và tổ chức giám định y khoa; tiến hành chặt chẽ, chính xác trong các khâu, các bước xét duyệt, thẩm định, công bố kết quả, lưu trữ hồ sơ, giải quyết chính sách, không để phát sinh sai sót, tiêu cực. Tăng cường công tác kiểm tra các cấp, phối hợp làm tốt công tác thanh tra, chỉ đạo giải quyết kịp thời đơn thư, khiếu nại, tố cáo; thu hồi và xử lý theo đúng quy định của pháp luật những trường hợp giả mạo, man khai trong thực hiện chế độ, chính sách.

Thực hiện tốt công tác chăm sóc người có công, người tham gia kháng chiến và phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của toàn dân, trước hết là của cấp ủy, chính quyền các cấp. Thực hiện tốt những nội dung, giải pháp nêu trên, công tác này sẽ phát huy hiệu quả thiết thực, góp phần khẳng định, phát triển đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta, truyền thống, bản chất, hình ảnh cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH, hội nhập quốc tế.

Thiếu tướng, TS. TRẦN VĂN MINH, Cục trưởng Cục Chính sách