Chiến tranh đã lùi xa hàng chục năm, nhưng hiện vẫn còn hàng trăm nghìn liệt sĩ nằm lại trên các chiến trường trong và ngoài nước. Để ghi nhớ công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ, Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, giải pháp về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; trong đó, tăng cường hợp tác với các nước, các tổ chức quốc tế là nội dung được đặc biệt quan tâm.

Trải qua hơn nửa thế kỷ đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế cao cả, đã có hơn một triệu cán bộ, chiến sĩ và đồng bào ta anh dũng hy sinh. Nhiều năm qua, Đảng, Nhà nước ta đã đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; xây dựng, tôn tạo nhiều nghĩa trang, công trình tưởng niệm,… thể hiện sự tri ân, tôn kính, biết ơn sâu sắc công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì sự nghiệp cao cả: độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân.

Quán triệt nghiêm túc các chỉ thị của Bộ Chính trị, quyết định của Thủ tướng Chính phủ và các ban, bộ, ngành Trung ương, cấp ủy, chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị Quân đội đã có nhiều giải pháp thực hiện có hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Điều đó thể hiện tình cảm, trách nhiệm chính trị của thế hệ ngày nay đối với những người đã hy sinh vì Tổ quốc, đồng thời thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc. Các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị đã nhận thức sâu sắc vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, coi đó là nhiệm vụ chính trị thiêng liêng, góp phần vào sự ổn định tình hình chính trị - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh và bảo vệ Tổ quốc. Căn cứ vào Chỉ thị 24-CT/TW, ngày 15-5-2013 của Bộ Chính trị (khóa XI), Chính phủ đã ra Quyết định 1237/QĐ-TTg, ngày 27-7-2013, thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia 1237, giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ của Việt Nam hy sinh, mất tích trong chiến tranh, trong đó đề cao sự hợp tác quốc tế tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt liệt sĩ. Dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn và quản lý thống nhất của Ban Chỉ đạo và chính quyền các cấp, việc tìm kiếm, quy tập được quan tâm đẩy mạnh, nhất là tìm kiếm, quy tập ở địa bàn trong nước, nhiều địa phương triển khai quyết liệt nên đã tổ chức những đợt tìm kiếm với quy mô, cấp độ ngày càng rộng lớn. Với quyết tâm chính trị cao, lực lượng chuyên trách tìm kiếm, quy tập thường xuyên được kiện toàn về tổ chức biên chế, bổ sung trang bị, phương tiện và bồi dưỡng về phẩm chất chính trị, năng lực công tác; cán bộ, chiến sĩ luôn xác định tốt nhiệm vụ, có ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng vượt qua khó khăn, gian khổ, hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Trong hoạt động hợp tác với các tổ chức quốc tế, Ban Công tác đặc biệt, Ủy ban Chuyên trách Chính phủ và các địa phương đã phối hợp chặt chẽ với các địa phương của bạn Lào, Cam-pu-chia, huy động các tổ chức, đoàn thể, cựu chiến binh và các tầng lớp nhân dân (kể cả những người trước đây ở phía bên kia) dẫn đường, cung cấp thông tin, tham gia công tác tìm kiếm, quy tập. Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đã chủ động, tích cực thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc tế, trao đổi, cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tích trong chiến tranh; bước đầu xác lập cơ chế hợp tác với một số nước và các tổ chức, cá nhân có liên quan, như: Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Ô-xtrây-lia, Thái Lan, v.v. Với sự hợp tác chặt chẽ của các tổ chức và cá nhân, từ năm 1994 đến nay, các tổ chức phi chính phủ và các cá nhân phía Hoa Kỳ đã cung cấp cho Việt Nam khoảng 800.000 trang tài liệu và kỷ vật liên quan đến quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tin, mất tích trong chiến tranh. Từ nguồn thông tin, tài liệu quan trọng đó, kết hợp với nhiều nguồn thông tin khác, chúng ta đã tìm kiếm, quy tập được hơn 900 hài cốt liệt sĩ.

Những nỗ lực của các cấp, các ngành và các lực lượng đã góp phần làm dịu bớt nỗi đau của nhiều gia đình thân nhân liệt sĩ. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ còn một số hạn chế, bất cập. Đó là: số lượng hài cốt liệt sĩ cần phải tìm kiếm, quy tập còn nhiều; tỷ lệ hài cốt liệt sĩ đã quy tập, nhưng chưa xác định được họ tên, quê quán còn cao. Công tác quản lý, lưu trữ, khai thác thông tin, tổ chức tìm kiếm hài cốt liệt sĩ chưa khoa học. Việc đầu tư và huy động các nguồn lực trong xã hội phục vụ việc tìm kiếm, quy tập chưa đáp ứng yêu cầu. Hợp tác quốc tế trong việc cung cấp thông tin, hỗ trợ và phối hợp tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ chưa được chú trọng và nâng cao, v.v.

Để tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo, các cấp, các ngành, các địa phương, cơ quan, đơn vị cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau:

Một là, tiếp tục quán triệt các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, Chính phủ về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; trọng tâm là Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị, Quyết định 1237 của Thủ tướng Chính phủ và Kế hoạch 252/KH-BCĐQG1237, ngày 11-11-2013 của Ban Chỉ đạo quốc gia về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước trong công tác tìm kiếm, quy tập và xác định đây là việc làm lâu dài, kiên trì và là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị, đồng thời cũng là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm thường xuyên trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương. Theo đó, các cấp, các ngành, địa phương, đơn vị cần chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch, giải pháp thực hiện cụ thể trong giai đoạn 2016 - 2020 và từng năm phù hợp với tình hình thực tiễn, bảo đảm tính khả thi cao. Trong đó, tập trung xây dựng cơ chế phối hợp giữa các ban, bộ, ngành ở Trung ương và địa phương trong việc cung cấp, xử lý đồng bộ, khoa học thông tin tìm kiếm, quy tập; cơ chế, phương thức phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội, nhất là Mặt trận Tổ quốc, Hội Cựu chiến binh trong việc cung cấp thông tin, tham gia các hoạt động tìm kiếm, quy tập dưới sự chỉ đạo, quản lý thống nhất của chính quyền địa phương và Ban Chỉ đạo 1237 các cấp. Đẩy mạnh phát triển hợp tác với Ban Công tác đặc biệt, Ủy ban Chuyên trách và các cấp chính quyền Lào, Cam-pu-chia theo thỏa thuận song phương đã ký kết của hai Chính phủ: Việt Nam - Lào, Việt Nam - Cam-pu-chia; từng bước mở rộng quan hệ và tổ chức các hoạt động nghiên cứu, phối hợp về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ với một số nước khác (Hoa Kỳ, Nga, Trung Quốc,...). Đồng thời, tiếp tục nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung hoàn thiện chế độ, chính sách và công tác bảo đảm cho nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Quân khu 9 và tỉnh Kandal tiếp tục phối hợp tìm kiếm hài cốt liệt sỹ Quân tình nguyện Việt Nam hy sinh tại Campuchia. (Ảnh: TTXVN)

Hai là, đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, thu thập, kết nối và cung cấp thông tin phục vụ công tác tìm kiếm, quy tập. Các cơ quan truyền thông tiếp tục tuyên truyền thường xuyên, sâu rộng hơn nữa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước ta về công tác tìm kiếm, quy tập; vận động và phát động toàn dân, nhất là các cựu chiến binh, cựu quân nhân, ban liên lạc truyền thống các đơn vị phát hiện, cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ và tham gia công tác tìm kiếm, quy tập; lập các chuyên trang, chuyên mục trên báo, đài, tổ chức diễn đàn, trao đổi, chia sẻ và cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ; nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin tiên tiến trong việc quản lý, tìm kiếm, quy tập và cung cấp thông tin cho thân nhân, gia đình liệt sĩ; lập bản đồ tìm kiếm, quy tập ở cả 3 cấp (xã, huyện, tỉnh); dự kiến khu vực trọng điểm cần tập trung tìm kiếm, quy tập. Đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền về chủ trương, chính sách của Nhà nước Việt Nam về công tác tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt liệt sĩ; đăng tải thông tin trên trang web của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, nhằm tranh thủ các nguồn thông tin cá nhân của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

Ba là, tích cực thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc tế trong công tác tìm kiếm, quy tập. Chủ động mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, tăng cường quan hệ với các nước, các tổ chức và cá nhân có liên quan để thu thập thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao năng lực cho các tổ chức, lực lượng làm nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập. Từng bước xác lập cơ chế hợp tác với các nước: Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan và một số nước khác để trao đổi kinh nghiệm, cung cấp thông tin, tìm kiếm quân nhân hy sinh, mất tích trong chiến tranh; trao đổi, thỏa thuận việc cất bốc, hồi hương hài cốt liệt sĩ Việt Nam ở Trung Quốc, Thái Lan về nước. Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ban Công tác đặc biệt, Ủy ban Chuyên trách Chính phủ, cấp ủy, chính quyền các cấp và nhân dân các địa phương của Lào, Cam-pu-chia, hoàn thành cơ bản công tác tìm kiếm, quy tập ở Lào, Cam-pu-chia vào năm 2020.

Bốn là, phát huy vai trò của Bộ Ngoại giao, Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài trong công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Cục lãnh sự và các vụ khu vực, thông qua các kênh tiếp xúc đối ngoại, tư vấn lãnh sự để vận động chính phủ, các tổ chức, cá nhân nước ngoài cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tích trong chiến tranh, chia sẻ kinh nghiệm cũng như hỗ trợ tích cực cho công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ của Việt Nam; chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài trong việc phối hợp với các lực lượng làm nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc, hồi hương hài cốt liệt sĩ và đề nghị các cơ quan chức năng nước sở tại hợp tác, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác này. Đồng thời, tích cực hỗ trợ, làm các thủ tục phục vụ các đoàn của Chính phủ, Ban Công tác đặc biệt - Ủy ban chuyên trách Chính phủ, Bộ Quốc phòng hoặc các cơ quan liên quan đi công tác, trao đổi kinh nghiệm về công tác tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt liệt sĩ. Đối với Cục Ngoại vụ, cần chủ động phối hợp với các cơ quan thường trực và các cơ quan liên quan của Ủy ban công tác về các tổ chức phi chính phủ nước ngoài có biện pháp vận động các tổ chức phi chính phủ các nước đã từng hoạt động tại Việt Nam trong thời gian chiến tranh hoặc có thành viên là cựu chiến binh từng tham chiến tại Việt Nam cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tin, mất tích trong chiến tranh cũng như vận động các tổ chức này hỗ trợ công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ Việt Nam. Các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài cần tích cực vận động các tổ chức, cá nhân nước sở tại cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tích trong chiến tranh; hỗ trợ công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ Việt Nam; đồng thời, nghiên cứu, tìm hiểu kinh nghiệm của các nước (Nga, Ba Lan, Đức,...) về việc giải quyết vấn đề tìm kiếm quân nhân hy sinh, mất tin, mất tích trong chiến tranh và các thiết chế tri ân liệt sĩ.

Công tác tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt liệt sĩ là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, thể hiện truyền thống, đạo lý của dân tộc Việt Nam và là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân. Với lòng biết ơn sâu sắc các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì nghĩa vụ quốc tế cao cả, Bộ Ngoại giao sẽ cùng với các cấp, các ngành và toàn xã hội chung tay thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, để các thế hệ tiếp nối mãi mãi ghi nhớ và tri ân.

VŨ HỒNG NAM, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Ủy viên Ban Chỉ đạo quốc gia tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ