Thực hiện tốt tự phê bình và phê bình là một bảo đảm quan trọng cho thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 4 (khoá XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Để tự phê bình và phê bình đạt hiệu quả cao, phải phát huy sức mạnh tổng hợp của nhiều lực lượng; trong đó, vai trò của chi bộ có ý nghĩa quyết định.

Ngay từ khi mới ra đời, Đảng ta đã coi tự phê bình và phê bình (TPB&PB) là quy luật phát triển của Đảng và là biện pháp cơ bản để xây dựng Đảng. Nhờ đó, trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, Đảng luôn được xây dựng trong sạch, vững mạnh (TS,VM), đủ sức chèo lái “con thuyền” cách mạng Việt Nam đi đến thắng lợi cuối cùng; uy tín, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng không ngừng được củng cố, nâng cao; nhân dân tin tưởng, một lòng, một dạ đi theo Đảng.

Để TPB&PB đạt mục đích, yêu cầu đề ra, vai trò của chi bộ có ý nghĩa quyết định. Bởi lẽ, chi bộ là nơi trực tiếp quản lý, giáo dục, rèn luyện, sàng lọc đảng viên; là nơi đảng viên trực tiếp sinh hoạt, phấn đấu rèn luyện và thực hiện TPB&PB. Trong quá trình đó, mỗi đảng viên phải tự giác, trung thực tự phê bình bản thân mình; đồng thời, hết sức công tâm, chân thành đóng góp phê bình đồng chí khác. Nhờ đó, các tổ chức đảng TS,VM; cán bộ, đảng viên (CB,ĐV) ngày càng tiến bộ hơn; nội bộ đoàn kết, thống nhất, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao... Vai trò của chi bộ quan trọng là vậy, song những năm qua, vẫn còn không ít chi bộ chưa thực sự coi trọng TPB&PB. Hằng tháng, chi bộ vẫn sinh hoạt, định kỳ vẫn thực hiện TPB&PB, nhưng việc CB,ĐV vi phạm khuyết điểm vẫn không được ngăn chặn; các vụ việc tham nhũng, lãng phí phần lớn không phải do các chi bộ phát hiện ra, mà đến khi cơ quan chức năng, dư luận quần chúng phản ánh, báo chí đưa tin mới biết, hoặc mới tiến hành kiểm điểm, phê bình. Trong sinh hoạt chi bộ, không thiếu trường hợp người đứng đầu luôn nói quan tâm lãnh đạo, giữ gìn nguyên tắc, bảo đảm kỷ cương, nhưng trong thực tế thì làm sai nguyên tắc, mưu lợi cá nhân; nói chống quan liêu nhưng lại xa cơ sở, không hiểu biết hoàn cảnh thực tại của cộng đồng nơi mình làm việc và cư trú,... Thực trạng đó có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là chi bộ chưa phát huy được vai trò của mình trong quản lý, giáo dục đảng viên, nhất là chưa phát huy tốt TPB&PB trong sinh hoạt Đảng. Với quan điểm nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, khách quan, không nể nang, né tránh, Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã chỉ rõ thực trạng đội ngũ CB,ĐV của Đảng: “Một bộ phận không nhỏ CB,ĐV, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tuỳ tiện, vô nguyên tắc...”¹. Tình hình đó đã làm cho nhiều chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước không được hiện thực hóa trong đời sống xã hội; nhiều cuộc vận động lớn, với những chương trình hành động cụ thể không được tổ chức thực hiện đến nơi, đến chốn... Nhằm khắc phục những tồn tại, yếu kém đó, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) đã xác định bốn nhóm giải pháp quan trọng, trong đó nhóm giải pháp về TPB&PB được đặt lên hàng đầu. Để phát huy tốt vai trò của mình về TPB&PB theo Nghị quyết Trung ương 4, các chi bộ phải có nhiều nội dung, giải pháp đồng bộ, cụ thể, trong đó chú trọng thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, tập trung giáo dục nâng cao nhận thức cho mọi CB,ĐV về ý nghĩa, tầm quan trọng của TPB&PB đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Đây là cơ sở quan trọng, đảm bảo cho công tác TPB&PB được triển khai thực hiện thống nhất đến mọi CB,ĐV. Vì thế, các chi bộ phải hướng trọng tâm công tác giáo dục vào làm cho mọi CB,ĐV nhận thức rõ: TPB&PB là quy luật phát triển của Đảng và là một trong những nguyên tắc hoạt động cơ bản của Đảng ta; là biện pháp để giáo dục, rèn luyện CB,ĐV và củng cố khối đoàn kết thống nhất trong Đảng. Bản chất của TPB&PB là các đảng viên góp ý xây dựng cho tổ chức đảng và đồng chí, đồng đội; đồng thời, tự kiểm điểm bản thân mình, tiếp thu ý kiến đóng góp của chi bộ; qua đó, có biện pháp để phát huy ưu điểm, khắc phục nhược điểm. Trong sinh hoạt TPB&PB phải thực sự phát huy dân chủ, thực hiện nghiêm nguyên tắc lãnh đạo của Đảng; xây dựng bầu không khí chân thành, cởi mở, lành mạnh, tạo môi trường thuận lợi để đảng viên nói rõ quan điểm, nhận thức của mình. Trong kiểm điểm, các chi bộ phải làm rõ được ưu điểm, khuyết điểm về lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chỉ thị, nghị quyết của Đảng, nhất là Quy định về những điều đảng viên không được làm, gắn với giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống của CB,ĐV và quần chúng trong cơ quan, đơn vị theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Mọi đảng viên phải nêu cao ý thức, trách nhiệm xây dựng Đảng, xây dựng chi bộ, tích cực, tự giác, mạnh dạn đấu tranh làm rõ đúng, sai của cấp uỷ, chi bộ, đồng chí mình và thực sự tiếp thu ý kiến phê bình của tập thể. Để TPB&PB đạt được mục đích đề ra, phải phát huy cao độ tính tự giác, chân thành, công tâm của mỗi CB,ĐV; khi tiến hành tự phê bình, phải nói hết khuyết điểm của mình, đồng thời dám phê bình người khác, nhất là phê bình, góp ý với cấp trên; những biểu hiện lợi dụng TPB&PB để nói xấu, đả kích nhau, gây rối nội bộ, hoặc chỉ nói ưu điểm, tâng bốc, vuốt ve lẫn nhau đều là không đúng. TPB&PB đòi hỏi người phê bình phải thực sự khách quan, không thêm bớt ưu điểm, khuyết điểm; càng công tâm bao nhiêu, càng mang lại hiệu quả bấy nhiêu. Bác Hồ đã dạy: “Phê bình cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ. Vì vậy, phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc. Phê bình việc làm chứ phải không phê bình người. Những người bị phê bình thì phải vui lòng nhận xét để sửa đổi, không nên vì bị phê bình mà nản chí, hoặc oán ghét”².

Hai là, lãnh đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả sinh hoạt TPB&PB. Chất lượng sinh hoạt TPB&PB của chi bộ phụ thuộc rất nhiều vào bí thư cấp ủy chủ trì, điều hành hội nghị. Trong quá trình điều hành, người chủ trì hội nghị không chỉ thực hiện việc duy trì sinh hoạt đúng nguyên tắc và lắng nghe ý kiến của đảng viên, mà quan trọng là phải biết dẫn dắt, khêu gợi vấn đề, phát hiện và kết luận vấn đề một cách chính xác, tránh tình trạng kết luận chung chung, chỉ nhằm dung hòa các ý kiến. Vì vậy, bí thư, cấp ủy chi bộ phải xây dựng nội dung sinh hoạt TPB&PB hết sức chặt chẽ, cụ thể, sát với tính chất nhiệm vụ lãnh đạo của chi bộ. Cấp ủy phải có tài liệu gửi trước cho đảng viên nghiên cứu; khi họp, người chủ trì nêu những vấn đề cần trao đổi, góp ý, dành nhiều thời gian cho đảng viên phát biểu, TPB&PB. Trong sinh hoạt, người chủ trì hội nghị phải tạo điều kiện thuận lợi để mọi CB,ĐV bày tỏ chính kiến, tâm tư, nguyện vọng của mình; đề cao tính chiến đấu, mạnh dạn nói thẳng, nói thật. Đồng thời, phải chú ý đấu tranh khắc phục tình trạng nể nang, ngại va chạm; dễ người, dễ ta; không có chính kiến của mình. Duy trì TPB&PB phải nghiêm túc, chặt chẽ, đúng quy trình hướng dẫn của trên; người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải nêu gương, đi đầu TPB&PB làm gương cho cấp dưới; bí thư, cấp ủy tự phê bình trước, đảng viên làm sau. Nội dung TPB&PB phải gắn với nhiệm vụ, chức trách được giao; nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, không nể nang, né tránh; tập trung kiểm điểm làm rõ nguyên nhân mạnh, yếu của CB,ĐV để có biện pháp khắc phục kịp thời. Sau kiểm điểm TPB&PB, cái gì tốt thì phát huy, cái gì xấu thì tự giác sửa chữa; đảng viên phải nghiêm khắc đấu tranh với chính mình, cảnh giác trước những cám dỗ về danh lợi, vật chất, ích kỷ, thực dụng.

Ba là, phát huy vai trò các lực lượng trong tham gia TPB&PB.Thực tiễn chứng minh, chi bộ nào phát huy tốt vai trò của các tổ chức và quần chúng tham gia ý kiến xây dựng Đảng, thì ở đó sự lãnh đạo của chi bộ được tăng cường; những biểu hiện vi phạm kỷ luật Đảng của CB,ĐV kịp thời được phát hiện, ngăn chặn, góp phần làm trong sạch đội ngũ CB,ĐV; củng cố được niềm tin của quần chúng đối với Đảng. Để TPB&PB đạt chất lượng tốt, cấp uỷ, chi bộ phải xây dựng quy chế, xác định nội dung, hình thức thích hợp để các tổ chức và quần chúng tham gia phê bình; đồng thời, phải có thái độ chân thành tiếp thu ý kiến phê bình và kịp thời thông báo kết quả xử lý đảng viên vi phạm (nếu có) cho quần chúng. Nhằm tránh các hiện tượng lợi dụng dân chủ để bôi nhọ CB,ĐV, hạ thấp uy tín của người đứng đầu, bí thư, cấp ủy chi bộ, cần phải phát huy tốt vai trò của ba lực lượng tham gia đánh giá đảng viên (tổ chức đảng, tổ chức quần chúng nơi đảng viên sinh hoạt và nhận xét, gợi ý của cấp ủy cấp trên). Đây cũng là cơ sở quan trọng để chi bộ lãnh đạo thực hiện tốt công tác TPB&PB, góp phần xây dựng đội ngũ CB,ĐV và tổ chức đảng TS,VM; lãnh đạo cơ quan, đơn vị thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.

Bốn là, gắn kết chặt chẽ công tác TPB&PB với tăng cường kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật Đảng. Cấp ủy và ủy ban kiểm tra Đảng cấp trên cần thường xuyên làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm những chi bộ, đảng viên không thực hiện tốt chỉ thị, nghị quyết của Đảng về TPB&PB; có biện pháp động viên, khuyến khích, bảo vệ người phê bình, dũng cảm chống tham nhũng, tiêu cực. Kiên quyết đấu tranh loại bỏ hiện tượng “dĩ hoà vi quý”, không dám phê bình cấp trên, phê bình đồng đội vì sợ trù dập, mất lòng,… hoặc lợi dụng phê bình để đả kích lẫn nhau, gây rối nội bộ, gây mất đoàn kết thống nhất trong Đảng. Để bảo đảm cho công tác kiểm tra, giám sát chặt chẽ theo quy định, cấp ủy, chi bộ cần xây dựng, bổ sung và hoàn thiện hệ thống quy chế làm việc, quy chế lãnh đạo, phù hợp với tính chất nhiệm vụ của mình. Quy chế lãnh đạo của cấp ủy phải được thống nhất và triển khai thực hiện nghiêm túc, tạo được sự đồng thuận cao trong toàn chi bộ; làm cơ sở cho công tác kiểm tra, giám sát, đánh giá chất lượng lãnh đạo của các cấp ủy cũng như chất lượng đội ngũ cấp ủy viên, đảng viên. Công tác kiểm tra, giám sát của chi bộ cần được thực hiện nghiêm túc; gắn kiểm tra thường xuyên với kiểm tra đột xuất; kiểm tra kết quả lãnh đạo của chi bộ với việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ chủ trì. Nội dung kiểm tra, giám sát cần tập trung vào việc chấp hành nghị quyết lãnh đạo của chi bộ, việc tuân thủ nguyên tắc tổ chức, sinh hoạt đảng, phẩm chất đạo đức, lối sống của đội ngũ CB,ĐV,... Các tổ chức đảng cần duy trì nghiêm kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và quy định của đơn vị. Khi phát hiện có đảng viên vi phạm kỷ luật, kịp thời tiến hành kiểm tra theo đúng quy trình và có hình thức kỷ luật nghiêm minh; nếu cùng lỗi phạm như nhau, thì lần sau sẽ áp dụng hình thức kỷ luật cao hơn lần trước.

Phát huy vai trò của chi bộ trong TPB&PB là biện pháp quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng các tổ chức đảng và đội ngũ CB,ĐV; bảo đảm cho Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay” đạt được kết quả thiết thực.

 Trung tá TRẦN VĂN TÁM

1 - ĐCSVN - Văn kiện Hội nghị lần thứ tư BCHTƯ khóa XI, Nxb CTQG, H. 2012, tr. 22.

2 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2002, tr. 232.