Nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trong Quân đội là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của các cơ quan, đơn vị toàn quân, trước hết là cấp ủy, cán bộ chủ trì các cơ quan chức năng, đơn vị, nhất là các học viện, nhà trường. Đặc biệt, trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh tiến lên hiện đại, vấn đề này càng trở nên quan trọng, cấp thiết.

Thời gian qua, các học viện, nhà trường (sau đây gọi tắt là các nhà trường) trong Quân đội cùng các đơn vị, cơ quan chức năng đã quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc các nghị quyết, kết luận, chỉ thị,… của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về giáo dục, đào tạo và đạt nhiều kết quả tốt. Hệ thống nhà trường Quân đội được tổ chức tinh, gọn¹, phù hợp với thực tiễn, hòa nhập với hệ thống giáo dục quốc gia. Quy trình, chương trình, nội dung đào tạo thường xuyên được đổi mới, tiến lên chuẩn hóa, hiện đại hóa, sát thực tế²; trong đó, một số đối tượng được rút ngắn thời gian đào tạo, song vẫn bảo đảm chất lượng; nội dung, chương trình đào tạo bảo đảm khoa học, có tính kế thừa và liên thông, khắc phục sự trùng lặp ở các bậc học, trình độ. Các nhà trường thường xuyên đổi mới tổ chức, phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học. Đội ngũ nhà giáo được kiện toàn đủ về số lượng, cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng được nâng lên³. Cùng với đó, công tác nghiên cứu khoa học được quan tâm, đầu tư với nhiều luận cứ, sản phẩm khoa học có giá trị thực tiễn cao, làm cơ sở tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước trong hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách và những vấn đề về chiến lược quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, v.v.

Tuy nhiên, vẫn còn một số cán bộ cơ quan, đơn vị, nhà trường nhận thức, trách nhiệm, năng lực chưa ngang tầm nhiệm vụ; chương trình đào tạo ở một số đối tượng còn dàn trải, chưa gắn với yêu cầu sử dụng sau đào tạo theo hướng linh hoạt; số nhà khoa học đầu ngành còn ít; tỷ lệ đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục đã qua cương vị lãnh đạo, quản lý, chỉ huy đơn vị còn thấp, trình độ ngoại ngữ, tin học còn khiêm tốn, v.v.

Thời gian tới, tuy hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế chủ đạo, song tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có biến chuyển nhanh, diễn biến phức tạp, khó dự báo; cạnh tranh giữa các nước lớn diễn ra ngày càng gay gắt. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ vừa tạo thời cơ, vừa là thách thức đối với hoạt động giáo dục, đào tạo. Quân đội tiếp tục thực hiện điều chỉnh tổ chức lực lượng theo hướng tinh, gọn, mạnh tiến lên hiện đại, v.v. Tình hình đó đòi hỏi toàn quân nói chung, các đơn vị, cơ quan chức năng, nhà trường Quân đội nói riêng cần bám sát thực tiễn, triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo một cách toàn diện, thực chất, không ngừng xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới; trong đó, tập trung thực hiện tốt một số nội dung, giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, tiếp tục tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện quyết liệt nhiệm vụ quan trọng này. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần quán triệt sâu sắc đường lối, chủ trương, nghị quyết, chỉ thị,… của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng Quân đội, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, đáp ứng yêu cầu mới. Trong đó, tập trung vào Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI; Kết luận của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tại Hội nghị Tổng kết Nghị quyết số 86-NQ/ĐUQSTW, ngày 29/3/2007 của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về công tác giáo dục, đào tạo trong tình hình mới, v.v. Qua đó, làm chuyển biến sâu sắc, toàn diện nhận thức của cấp ủy, cán bộ chủ trì, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, nhà trường về công tác giáo dục, đào tạo; thống nhất quan điểm nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, điều kiện tiên quyết để xây dựng Quân đội trong tình hình mới. Trên sơ sở đó, tập trung lãnh đạo toàn diện, đồng bộ; xây dựng kế hoạch, chương trình hành động cụ thể, sát thực tiễn, chỉ đạo thực hiện quyết liệt. Trước mắt, tập trung triển khai thực hiện Nghị quyết số 05-NQ/TW, ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 230-NQ/QUTW, ngày 02/4/2022 của Quân ủy Trung ương, Kế hoạch thực hiện Nghị quyết số 230-NQ/QUTW của Bộ Quốc phòng về tổ chức Quân đội giai đoạn 2021 - 2030 và những năm tiếp theo. Trong đó, các nhà trường khi sắp xếp, tổ chức biên chế phải bám sát mục tiêu: đến năm 2025, toàn bộ các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường Quân đội được xây dựng tinh, gọn, mạnh, chuyên sâu, hiện đại; trên 70% nhà trường đào tạo theo chức vụ, đào tạo trình độ đại học, triển khai đại học số và xây dựng học liệu số. Quá trình thực hiện cần gắn kết chặt chẽ với nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức đảng; gắn xây dựng tổ chức cơ sở đảng trong sạch, vững mạnh với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”; gắn xây dựng cấp ủy với xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì; lựa chọn, bố trí cán bộ đủ phẩm chất, năng lực làm công tác giảng dạy, quản lý giáo dục. Với các nhà trường được giao nhiệm vụ triển khai xây dựng theo mô hình trường đại học nghiên cứu, thông minh, hiện đại, chất lượng cao thành trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ ngang tầm quốc gia và khu vực; xây dựng trung tâm ngoại ngữ, tin học có đủ năng lực bồi dưỡng, đánh giá trình độ ngoại ngữ, tin học theo chuẩn quốc gia và quốc tế, cần có lộ trình, bước đi phù hợp và quyết liệt trong tổ chức thực hiện, bảo đảm chắc chắn, bám sát và thực hiện đúng, đủ các tiêu chí, tránh đốt cháy giai đoạn, hạ thấp yêu cầu, v.v.

Thượng tướng Nguyễn Tân Cương và PGS, TS Nguyễn Kim Sơn ký kết chương trình phối hợp giữa Bộ Quốc phòng và Bộ Giáo dục và Đào tạo giai đoạn 2022-2025. Ảnh: qdnd.vn

Thứ hai, đẩy mạnh đổi mới toàn diện và đồng bộ quy trình, chương trình, nội dung đào tạo; hình thức, phương pháp dạy học. Đây là yếu tố trực tiếp tác động đến nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, đáp ứng yêu cầu thực tiễn xây dựng Quân đội trong tình hình mới theo phương châm “Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”. Theo đó, việc đổi mới quy trình đào tạo cần tập trung nghiên cứu, tiếp cận theo hướng chuẩn đầu ra, gắn với thực tiễn công tác, huấn luyện tại các loại hình đơn vị; rút ngắn hợp lý nội dung lý thuyết, thời gian đào tạo tại nhà trường; tăng thời gian thực hành, tập bài, diễn tập, thực tập, thực tế của học viên. Các nhà trường đào tạo sĩ quan cấp phân đội bậc đại học cần triển khai một số chuyên ngành chất lượng cao, chuyên sâu, mũi nhọn, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội hiện đại, hội nhập quốc tế. Để thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa chương trình đào tạo, các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ với các nhà trường triển khai xây dựng bảo đảm tính khoa học, kế thừa, tích hợp, thiết thực và phát triển. Trong đó, thực hiện chuẩn đầu ra từng đối tượng đào tạo cần bảo đảm liên thông với chuẩn đầu vào của trình độ đào tạo, bậc học cao hơn và liên thông giữa chương trình đào tạo cùng trình độ, nhóm ngành đào tạo, đáp ứng yêu cầu sử dụng linh hoạt cán bộ sau đào tạo. Với nội dung đào tạo, cần bảo đảm tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, từng bước hiện đại, có hệ thống và được cập nhật thường xuyên; coi trọng giáo dục tư tưởng, phẩm chất chính trị, đạo đức, ý thức trách nhiệm; nâng cao trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, tin học, kiến thức quản lý nhà nước, kinh tế, xã hội, pháp luật; kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, Quân đội và đơn vị, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại.

Đa dạng hóa hình thức huấn luyện, phương pháp dạy học; trong đó, cần chú trọng hoạt động ngoại khóa, thực tập, thực tế. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, mô phỏng, chuyển đổi số vào các hoạt động dạy học. Sử dụng phương pháp dạy học tích cực cần đạt được yêu cầu: ngoài việc bảo đảm khoa học, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo, truyền cảm hứng, xây dựng lòng say mê học tập cho người học, các nhà trường cần chú trọng bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu, kỹ năng làm việc nhóm, làm việc trong môi trường quốc tế và nâng cao khả năng thực hành, phân tích, tổng hợp, xử trí tình huống trong điều kiện tác chiến hiện đại, ứng phó kịp thời, mau lẹ, giành thắng lợi trong mọi tình huống. Đồng thời, chú trọng kết hợp chặt chẽ giữa giảng viên, giáo viên, đội ngũ quản lý của nhà trường với cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị để tăng cường truyền thụ kinh nghiệm, nhất là thực tiễn xây dựng, chiến đấu của các đơn vị, vận dụng các kiến thức, thành tựu của công nghệ mới, chuyển đổi số,… cho học viên; thông qua đó, bồi dưỡng kinh nghiệm thực tiễn cho đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục của nhà trường.

Thứ ba, làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục đạt chuẩn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Để thực hiện tốt nội dung này, các nhà trường không chỉ xây dựng, duy trì đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, bảo đảm chất lượng, hợp lý về cơ cấu, đạt chuẩn theo quy định, mà còn phải có lực lượng dự trữ khoảng 10% theo biên chế. Trong đó, tập trung xây dựng các nhà khoa học đầu ngành, nhà giáo có năng lực, kinh nghiệm thực tiễn,... làm nòng cốt để nâng cao chất lượng đội ngũ quan trọng này. Quá trình triển khai cần thực hiện tốt quy trình, kế hoạch tạo nguồn, tuyển chọn, đào tạo tại các cơ sở theo quy định; kết hợp chặt chẽ với bồi dưỡng tại chỗ, nâng cao tinh thần tự học, trau dồi phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tích lũy kiến thức sâu, rộng,... xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có phẩm chất chính trị, năng lực, kỹ năng chuyên môn cao, đáp ứng yêu cầu đào tạo của quân đội hiện đại. Trong đó, với cán bộ chủ trì, người đứng đầu các nhà trường phải có phẩm chất, trách nhiệm, năng lực, kinh nghiệm và uy tín cao; nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục hội tụ đủ năng lực phát triển chương trình đào tạo, giảng dạy theo phương pháp hiện đại, nghiên cứu khoa học và khả năng truyền cảm hứng trong mọi hoạt động giáo dục, đào tạo; có trình độ ngoại ngữ và công nghệ thông tin, tiệm cận nhanh với quy trình chuyển đổi số.

Cùng với đó, các đơn vị, nhà trường cần có kế hoạch đưa giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục đi luân chuyển, thực tế, đảm nhận cương vị lãnh đạo, chỉ huy tại các đơn vị để bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, năng lực thực tiễn. Tăng cường tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng sư phạm, quản lý, kỹ năng mềm; mở hoặc cử người tham gia đào tạo ngoại ngữ, công nghệ thông tin, chuyển đổi số,... để không ngừng cập nhật, nâng cao trình độ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục. Đồng thời, cần có chính sách tuyển dụng, quản lý, sử dụng phù hợp; kịp thời khen thưởng, tôn vinh, đãi ngộ, bảo đảm lợi ích cả vật chất và tinh thần, tạo động lực cống hiến, thu hút, nhất là đối với các nhà khoa học đầu ngành, nhà giáo, cán bộ có năng lực, kinh nghiệm thực tiễn vào các hoạt động giáo dục, đào tạo.

Thứ tư, tập trung mọi nguồn lực, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, vật chất, trang thiết bị đào tạo. Các nhà trường cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng, huy động các nguồn lực (cả nhân lực và vật lực), thực hiện tốt các đề án về lĩnh vực này. Trước hết, tập trung xây dựng, hoàn thành các trung tâm điều hành huấn luyện, mở rộng và nâng cao chất lượng hệ thống phòng học chuyên dùng, thư viện, tài liệu, phòng thí nghiệm, cơ sở thực nghiệm, sản xuất, chế thử,... tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các đối tượng liên quan thực hiện tốt hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, đưa lý luận sát thực tiễn, v.v. Xây dựng hệ thống thao trường, bãi tập, trường bắn,... nhất là thao trường huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật tổng hợp, đáp ứng yêu cầu tác chiến hiện đại, nhưng phải bảo đảm chính quy, an toàn, sát hợp thực tiễn, đủ điều kiện, yêu cầu cả trong huấn luyện phân đoạn và tổng hợp. Đồng thời, tiếp tục đột phá mạnh mẽ ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng, thực tế ảo và chuyển đổi số vào các hoạt động giáo dục và đào tạo, tạo sự tác động tích cực, nhanh, toàn diện và hiệu quả.

Thứ năm, nâng cao hiệu quả công tác phối hợp, hợp tác trong giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Đây cũng là nội dung rất quan trọng, cần tiếp tục được đẩy mạnh một cách toàn diện, hiệu quả cả trong phối hợp, hợp tác giữa các nhà trường Quân đội với nhau, giữa các nhà trường Quân đội với các cơ sở giáo dục, giáo dục nghề nghiệp ngoài Quân đội, cũng như giữa nhà trường với đơn vị và các cơ sở nghiên cứu, sản xuất quốc phòng, v.v. Trong đó, chú trọng đề cao trách nhiệm của đơn vị đối với nhà trường về giáo dục và đào tạo; nhất là xây dựng chương trình đào tạo, diễn tập, tham quan, thực tế, thực tập, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục và học viên. Trong hợp tác quốc tế về giáo dục và đào tạo, cần thực hiện đúng quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước; tập trung đào tạo cơ bản, dài hạn, chuyên sâu, đồng bộ với vũ khí, trang bị của Quân đội. Chú trọng hợp tác đào tạo với các nước có quan hệ truyền thống và các nước có thế mạnh trên từng lĩnh vực để tiếp thu trình độ, công nghệ tiên tiến, hiện đại, từng bước tự chủ sản xuất quốc phòng. Ưu tiên đào tạo cán bộ nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, quản lý, khai thác làm chủ vũ khí, trang bị thế hệ mới, tiên tiến, hiện đại và đào tạo cán bộ chỉ huy tham mưu, phi công quân sự, kỹ thuật hàng không, tàu ngầm. Đồng thời, nâng cao hiệu quả hoạt động phối hợp nghiên cứu khoa học, hội thảo quốc tế, trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ mô hình, phương pháp đào tạo, xây dựng, tích hợp, khai thác, nguồn tài nguyên giáo dục, học liệu,... với các nước trên thế giới, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, nhất là đào tạo nguồn nhân lực mũi nhọn, chất lượng cao cho Quân đội.

Trước sự phát triển của yêu cầu, nhiệm vụ, các cơ quan chức năng, đơn vị, nhà trường cần liên tục bám sát sự phát triển của thực tiễn, đặc thù riêng từng môi trường, đối tượng đào tạo; tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện công tác giáo dục, đào tạo, xây dựng hệ thống nhà trường Quân đội tinh, gọn, mạnh, chuyên sâu, hiện đại; tạo sự chuyển biến vững chắc, thực chất về chất lượng, hiệu quả. Đây là yếu tố quan trọng hàng đầu để tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật,… có đủ bản lĩnh chính trị, phẩm chất, năng lực, đáp ứng nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Thượng tướng NGÔ MINH TIẾN, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
______________

1 - Đến tháng 4/2022, giảm 57 đầu mối so với năm 2007.

2 - 15 năm qua, các nhà trường Quân đội đã điều chỉnh 154 quy trình đào tạo; mở mới 162 chuyên ngành, nâng số chuyên ngành đào tạo lên 421; xây dựng mới 184, điều chỉnh, bổ sung 648 chương trình đào tạo.

3 - Đến nay đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục các nhà trường Quân đội có 94,22% trình độ đại học trở lên, trong đó sau đại học là 45,6%.