Từ năm 2010, công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ trên toàn quốc được thống nhất thực hiện theo phương thức chuyển giao cho địa phương làm “tròn khâu”. Sau 2 năm triển khai thực hiện, phương thức này đã từng bước hoàn thiện và cho thấy sự chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, thực tiễn công tác tuyển quân đang đặt ra nhiều vấn đề mới, đòi hỏi các cấp cần quan tâm giải quyết. 

Lãnh đạo BCHQS tỉnh Khánh Hòa động viên các tân binh trước giờ lên đường nhập ngũ - Ảnh mang tính minh họa

Qua sơ kết công tác tuyển quân (tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ) đợt 1 năm 2012 cho thấy, cấp ủy, chính quyền các địa phương, đơn vị nhận quân đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện chặt chẽ, nghiêm túc, đúng quy trình sơ tuyển, xét tuyển, bảo đảm dân chủ, công bằng, đúng Luật Nghĩa vụ quân sự (NVQS) và Quyết định số 1918/QĐ-TTg, ngày 27-10-2011 của Thủ tướng Chính phủ. Đáng chú ý là, nhiều địa phương đã thực hiện tốt việc công khai danh sách thanh niên trong độ tuổi nhập ngũ và các trường hợp được miễn, hoãn; công khai danh sách đi khám tuyển và xét duyệt hồ sơ sức khoẻ, tạo được sự đồng thuận, tin tưởng trong nhân dân. Nhiệm vụ tuyển quân còn được nhiều địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa chủ động gắn với công tác tạo nguồn cán bộ, đảng viên cho cơ sở và nguồn dự bị động viên cho các đơn vị. Công tác tuyên truyền, giáo dục được triển khai với nhiều hình thức, biện pháp phong phú. Trong “Ngày hội Tòng quân”, chính quyền địa phương và nhân dân có nhiều hoạt động, như: treo cờ Tổ quốc, băng rôn, khẩu hiệu, tổ chức hoạt động văn nghệ, thể thao… tạo không khí vui tươi, phấn khởi, động viên thanh niên trúng tuyển NVQS hăng hái lên đường nhập ngũ. Việc tổ chức lễ giao nhận quân diễn ra trang trọng, có ý nghĩa giáo dục, bảo đảm tiết kiệm, đúng quy định của Bộ Quốc phòng. Năm 2012, Bộ quốc phòng còn chỉ đạo Quân khu 2 thực hiện thí điểm: địa phương tổ chức cấp quân trang và giao nhận quân tại đơn vị, bước đầu đạt kết quả tích cực, góp phần để các đơn vị nhận quân tập trung cho nhiệm vụ đón nhận chiến sĩ mới và tạo sự thống nhất về trang phục và khí thế, niềm tự hào của người thanh niên được vào quân ngũ. Đánh giá kết quả nhập ngũ đợt 1 năm 2012: số lượng, chất lượng bảo đảm yêu cầu, giao nhận quân đúng thời gian, an toàn; trong đó, chất lượng một số chỉ tiêu cao hơn so với những năm trước, như: tỷ lệ đảng viên đạt 2,41%, đoàn viên đạt 95,45% (đợt 1 năm 2011, tỷ lệ tương ứng là 2,18% và 93,96%)...

Tuy nhiên, qua thực tế công tác tuyển quân đợt 1 năm 2012 cho thấy: nhiều vấn đề đang đặt ra cần được nghiên cứu, khắc phục, từ việc sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đến công tác tổ chức thực hiện. Đáng quan tâm là chất lượng một số tiêu chuẩn nhập ngũ trong những năm gần đây có xu hướng giảm dần¹. Nguyên nhân chủ yếu do số lượng các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp mở ra nhiều; theo đó, số lượng học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông được tuyển sinh vào các trường này cũng tăng lên. Trong khi đó, theo Thông tư Liên tịch số 175/2011/TTLT/ BQP-BGDĐT, ngày 13-9-2011 của Bộ Quốc phòng và Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định “Về việc tạm hoãn gọi nhập ngũ và miễn gọi nhập ngũ thời bình đối với công dân nam trong độ tuổi nhập ngũ” thì số học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông có giấy báo của các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp đều trong diện tạm miễn, hoãn. Theo Luật NVQS, độ tuổi nhập ngũ được quy định từ 18 đến 25, nhưng nhiều trường hợp sau khi tốt nghiệp đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp (thường có độ tuổi từ 21 đến 24 tuổi), công dân tìm cách kéo dài thời gian miễn, hoãn NVQS để “qua” tuổi nhập ngũ. Về sức khoẻ, tuy khám tuyển tại địa phương, song thực tế vẫn còn không ít trường hợp công dân chưa đủ tiêu chuẩn vẫn được tham gia nhập ngũ, đến khi đơn vị phúc tra mới phát hiện và trả về địa phương. Ví dụ: trên địa bàn Quân khu 3, tính đến ngày 15-02-2012, sau khi các đơn vị nhận quân phúc tra đã có 112 trường hợp bị loại trả vì những lý do khác nhau.

Bên cạnh đó, quá trình tổ chức thực hiện cũng còn những hạn chế. Một số cấp uỷ, chính quyền cấp xã (phường) còn đơn giản trong xét duyệt, tuyển chọn, thậm chí chưa đề cao trách nhiệm trong việc nâng cao chất lượng tuyển chọn mà chỉ cốt đủ số lượng nhập ngũ. Sự phối hợp giữa các ban, ngành, đoàn thể trong công tác tuyển quân cũng chưa chặt chẽ, còn có quan niệm không đúng, coi đây là trách nhiệm riêng của cơ quan quân sự địa phương và Hội đồng NVQS. Việc thí điểm địa phương cấp phát quân trang cho công dân nhập ngũ cũng có khâu chưa thống nhất; có huyện (thị xã) giao cho cấp xã, song cũng có huyện (thị xã) lại trực tiếp tổ chức cấp phát.

Nguyên nhân những vấn đề nêu trên có nhiều, trong đó có sự tác động mặt trái của tình hình phát triển kinh tế - xã hội trong môi trường kinh tế thị trường. Cùng với đó là, các văn bản quy phạm pháp luật chưa được bổ sung kịp thời, chưa thống nhất; diện miễn, hoãn rộng; tiêu chí về trình độ, sức khoẻ chưa chặt chẽ, chế tài xử phạt các trường hợp vi phạm chưa đủ mạnh và còn nhẹ; công tác phối hợp giữa địa phương và nhà trường để quản lý lực lượng sinh viên chưa chặt chẽ. Bên cạnh đó, nhận thức, trách nhiệm của một số công dân về thực hiện Luật NVQS chưa cao; kể cả một số cán bộ, đảng viên có chức, có quyền cũng chưa gương mẫu động viên con em mình thực hiện Luật NVQS .

Từ kết quả đạt được và những vấn đề đang đặt ra, để nâng cao hơn nữa chất lượng công tác tuyển quân trong thời gian tới, cần chú trọng một số vấn đề sau:

Trước hết, phải tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục ý thức, trách nhiệm thực hiện Luật NVQS cho các tầng lớp nhân dân, nhất là đối với số công dân trong độ tuổi nhập ngũ. Nội dung tuyên truyền cần đổi mới theo hướng thiết thực, cụ thể; tập trung tuyên truyền về Luật NVQS trong nhân dân, nhất là trong thanh niên, lực lượng chuẩn bị nhập ngũ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc. Phương pháp, hình thức tuyên truyền, giáo dục cần đổi mới theo hướng đa dạng, phù hợp và hiệu quả. Cùng với tuyên truyền văn bản pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng, cần tăng cường các hình thức, như: tổ chức tọa đàm, nói chuyện truyền thống, tặng quà, sổ tiết tiệm; đến từng gia đình, gặp từng người động viên, nắm tâm tư, nguyện vọng, giải thích các vấn đề liên quan… Đặc biệt là, tổ chức tốt “Ngày hội Tòng quân”; qua đó, đẩy mạnh tuyên truyền với nhiều hình thức, biện pháp phong phú, tạo niềm tin, khí thế, phấn khởi đối với mọi công dân, trực tiếp là công dân nhập ngũ lên đường tòng quân. Thông qua đó, nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc nói chung và công tác tuyển quân nói riêng.

2. Phát huy vai trò, trách nhiệm của hệ thống chính trị ở địa phương; đặc biệt là vai trò của cấp uỷ, chính quyền, cơ quan quân sự, Hội đồng NVQS cấp cơ sở trong công tác tuyển quân. Trên cơ sở quán triệt nhiệm vụ, cơ quan quân sự và Hội đồng NVQS thực hiện tốt chức năng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương triển khai đồng bộ các khâu; quản lý chặt chẽ số thanh niên trong độ tuổi nhập ngũ; sơ tuyển, khám tuyển, xét duyệt và phát lệnh gọi đúng pháp luật, đúng quy trình, thời gian và bảo đảm chất lượng. Hiện nay, số lượng nguồn tuyển quân không thiếu, song một trong những khó khăn là quản lý số thanh niên đi làm ăn xa địa phương và số sinh viên, học sinh đã tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp. Vì vậy, với việc thực hiện “tròn khâu” trong tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ, cấp uỷ, chính quyền địa phương cần tập trung quản lý chặt chẽ các đối tượng này; đồng thời, phát huy dân chủ ở cơ sở thông qua bình cử công khai trong từng thôn, bản, tổ dân phố. Hội đồng NVQS cấp xã (phường, thị trấn) phải chủ động nắm nguồn, quản lý nguồn, coi đó là “gốc” của công tác tuyển quân, từ đó có biện pháp quản lý chặt chẽ, nắm chắc từng trường hợp trước khi có lệnh gọi nhập ngũ; thực hiện phương châm: “tuyển người nào chắc người đó”, giảm tỷ lệ gọi khám sức khoẻ, từ đó giảm chi phí của Nhà nước và nhân dân. Chuẩn bị đến thời điểm tuyển quân hằng năm, cơ quan quân sự phải kết hợp rà soát các đối tượng: dân quân tự vệ, dự bị động viên, thanh niên nhập ngũ… để tránh hiện tượng một người “đóng nhiều vai”. Cấp uỷ, chính quyền địa phương cần phân công nhiệm vụ cụ thể, nhất là việc phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể, như: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh cùng vào cuộc. Cơ quan quân sự huyện (quận) phải sâu sát, nắm chắc cơ sở; đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, chấn chỉnh, giải quyết kịp thời mặt yếu, khâu yếu ở từng thôn (tổ dân phố), xã (phường), hạn chế thấp nhất hiện tượng tiêu cực nảy sinh. Đối với một số đơn vị đặc thù (theo quy định của Bộ Tổng Tham mưu) có yêu cầu riêng về tiêu chuẩn một số mặt, cần chủ động hiệp đồng chặt chẽ với địa phương, tiếp tục duy trì “3 gặp, 4 biết”, nắm chắc số lượng, chất lượng nguồn.

3. Tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ phù hợp với sự phát triển của tình hình mới. Trên cơ sở tổng kết, rút kinh nghiệm và nhất là từ thực tế những vấn đề đang đặt ra trong công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ những năm qua, cục Quân lực sẽ nghiên cứu toàn diện để làm tham mưu cho Bộ Quốc phòng  phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị lên các cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến nhiệm vụ này theo hướng: công bằng, chất lượng, hiệu quả. Chú trọng xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, địa phương và có hướng dẫn cụ thể, làm cơ sở để bảo đảm cho việc thực hiện thống nhất trong toàn quốc. Hơn nữa, các cấp, các ngành, các địa phương, đơn vị cần thấy rõ tuyển quân là một khâu, một giải pháp thực hiện thu hút người tài, nguồn nhân lực chất lượng cao vào Quân đội; đồng thời, trên cơ sở nguồn tuyển quân có chất lượng tốt để tuyển chọn và tạo điều kiện để họ tự nguyện ở lại phục vụ lâu dài trong Quân đội. Cơ quan quân sự địa phương và các nhà trường cần tăng cường công tác quản lý sinh viên, thực hiện nghiêm túc quy định về tiếp nhận và di chuyển đăng ký NVQS đối với sinh viên sau khi tốt nghiệp; đưa học sinh, sinh viên tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp vào phục vụ Quân đội theo quy định, góp phần nâng cao chất lượng nhập ngũ và bảo đảm công bằng xã hội. Cùng với đó, cần kịp thời sửa đổi, bổ sung các tiêu chí, thủ tục tuyển dụng, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao trong các chuyên ngành mà Quân đội có nhu cầu, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong tình hình mới.

4. Thực hiện tốt công tác chính sách hậu phương quân đội. Cấp uỷ, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương thường xuyên quan tâm tới gia đình quân nhân, tạo điều kiện để quân nhân yên tâm công tác và phát huy truyền thống gia đình, quê hương hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Mặt khác, các đơn vị cần chú trọng tổ chức công tác dạy nghề, giới thiệu việc làm cho quân nhân hoàn thành NVQS tại ngũ, tạo điều kiện để họ nhanh chóng hoà nhập với đời sống xã hội ở nơi cư trú.

Thực hiện phương thức chuyển giao cho địa phương làm “tròn khâu” trong tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ thời gian qua đã khẳng định: đây là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với tình hình mới. Tuy nhiên, thực tiễn cũng đang đặt ra nhiều vấn đề mới, nên cấp uỷ, chính quyền địa phương, đặc biệt là cơ quan quân sự, Hội đồng NVQS các cấp cần nêu cao trách nhiệm, chủ động, sáng tạo trong việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, quy định, hướng dẫn của cấp trên, tập trung nâng cao chất lượng công tác tuyển quân, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình mới.

Trung tướng PHẠM CHÂN LÝ

Cục trưởng cục Quân lực

1 - Theo thống kê, số lượng thanh niên nhập ngũ có trình độ trung học phổ thông trở lên, đợt 1 trong các năm: 2009, 2010, 2011, 2012, lần lượt là: 62,27%, 57,59%, 55,18% và 49,24%. Về sức khỏe loại 1, đợt 1 trong các năm: 2009, 2010, 2011, 2012 lần lượt là: 31,24%, 27,82%, 24,01% và 23,25%.