Trước yêu cầu mới của việc xây dựng, phát triển văn hóa, con người trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) đã ban hành Nghị quyết 33-NQ/TW “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Quán triệt và thực hiện nghiêm túc Nghị quyết là cơ sở quan trọng để Quân đội đẩy mạnh xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, lành mạnh, bồi đắp thêm phẩm chất tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình mới.

Trung  tướng Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu, chủ trì Buổi gặp mặt báo chí Quân đội năm 2014 (Nguồn: qdnd.vn).

Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, sức mạnh nội sinh hun đúc nên phẩm chất, cốt cách con người Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước. Nền tảng đó đã giúp cho nhân dân ta vượt qua bao khó khăn, thử thách, thiên tai, địch họa, đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược, giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc và nền độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Nhận thức rõ vai trò quan trọng của văn hóa, nên trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta đã đề ra đường lối, chủ trương, chính sách về văn hóa được thể hiện thông qua các chỉ thị, nghị quyết, nhất là Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, góp phần bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách của con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Với Quân đội nhân dân, văn hóa đã làm cho mỗi đơn vị luôn thắm đượm tình đồng chí, đồng đội, gắn kết chặt chẽ giữa cá nhân với tập thể, góp phần bồi đắp thêm bản lĩnh chính trị, ý chí quyết tâm, tình cảm, trách nhiệm, tính kỷ luật, tác phong chính quy, xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu, v.v.

Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), 15 năm qua, Quân đội đã cùng với toàn Đảng, toàn dân đạt được những kết quả quan trọng; tư duy, nhận thức về văn hóa trong mỗi cán bộ, chiến sĩ (CB,CS) được nâng lên; môi trường văn hóa (MTVH) được quan tâm xây dựng, tạo ra đời sống văn hóa, tinh thần tốt đẹp, phong phú, lành mạnh. Mỗi đơn vị thực sự là cái nôi nuôi dưỡng những giá trị văn hóa, nhân cách quân nhân, bồi đắp phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”; phong trào hoạt động văn hóa sôi nổi, phát triển rộng khắp, là điều kiện, môi trường hướng cho mọi quân nhân vươn tới cái đẹp, “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, “lấy cái tích cực đẩy lùi tiêu cực”, giải quyết hài hòa các mối quan hệ, thực hiện nghiêm nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật, ứng xử văn minh. Toàn quân tập trung xây dựng doanh trại theo mô hình “xanh, sạch, đẹp”; khuôn viên được chỉnh trang, nơi ăn ở, làm việc, sinh hoạt của bộ đội chính quy, thống nhất. Công tác quản lý văn hóa được thực hiện chặt chẽ, phát huy tốt các thiết chế văn hóa¹, góp phần thiết thực nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội, kịp thời ngăn chặn tệ nạn xã hội, văn hóa xấu độc thẩm thấu vào đơn vị. Đội ngũ văn nghệ sĩ, cán bộ, nhân viên văn hóa trong toàn quân được chăm lo, từng bước trưởng thành và phát triển, sáng tạo ra nhiều tác phẩm báo chí, văn học, nghệ thuật đúng định hướng và có giá trị nghệ thuật cao. Các đơn vị đã tăng cường công tác dân vận, giao lưu, kết nghĩa, trở thành điểm sáng văn hóa, chỗ dựa tin cậy của nhân dân trên địa bàn. Nét đẹp văn hóa trong Quân đội được thể hiện và tỏa sáng qua các phong trào có ý nghĩa thiết thực, như: “Đền ơn đáp nghĩa”, “xóa đói giảm nghèo”, “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”; xây dựng Nhà tình nghĩa, Nhà tình thương, Nhà đồng đội; giúp dân phát triển kinh tế - xã hội, cách thức tổ chức đời sống văn hóa, tham gia giáo dục cộng đồng,… Các cơ quan, đơn vị đã quán triệt và thực hiện nghiêm túc phương châm “lấy xây để chống”; tăng cường giáo dục, bồi dưỡng năng lực tự nhận thức, tự đánh giá để chủ động đấu tranh với các khuynh hướng sai trái, phản động, lạc hậu, phản văn hóa. Đồng thời, tích cực đấu tranh, vạch trần âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quân đội và những luận điệu, quan điểm chống đối, bôi nhọ, kích động, xuyên tạc sự thật của các thế lực thù địch, giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội, v.v.

Tuy nhiên, đối chiếu với mục tiêu, yêu cầu đề ra, việc xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần trong Quân đội vẫn còn những hạn chế. Nhận thức về xây dựng MTVH của một số cấp ủy, chỉ huy cơ quan, đơn vị chưa đầy đủ. Một số nơi vẫn còn biểu hiện hình thức, chạy theo thành tích; việc bảo đảm tiêu chuẩn đời sống văn hóa, tinh thần cho bộ đội chưa đầy đủ; nền nếp hoạt động các loại hình văn hóa chưa thường xuyên. Việc lồng ghép, gắn kết giữa Cuộc vận động “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và các phong trào, các cuộc vận động khác chưa nhịp nhàng, đồng bộ; nội dung, hình thức hoạt động còn đơn điệu. Công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, nhân điển hình tiên tiến chưa được thực sự chú trọng; quy trình hoạt động còn theo đường mòn, lối cũ, chưa tạo được sự bứt phá, v.v.

Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường. Sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đang đứng trước cả thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Trước bối cảnh đó, việc quán triệt, thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” là hết sức quan trọng. Để Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) vào đời sống, hoạt động của bộ đội, đẩy mạnh xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần tốt đẹp, phong phú, lành mạnh, góp phần vào sự nghiệp xây dựng Quân đội, tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, tổ chức tốt việc quán triệt, học tập, nâng cao nhận thức cho các đối tượng về vị trí, vai trò của Nghị quyết đối với xây dựng nền văn hóa, con người mới nói chung, đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, lành mạnh trong Quân đội nói riêng. Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng tới chân - thiện - mỹ, thấm nhuần truyền thống đạo lý, nhân văn là quan điểm xuyên suốt, nhất quán của Đảng ta; là nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa chiến lược trong giai đoạn cách mạng mới. Đồng thời, đó còn là bộ  phận hữu cơ trong cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng - văn hóa hiện nay. Quân đội coi đây là phương thức cơ bản để tạo ra MTVH lành mạnh, bồi đắp phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” và là một nhân tố quan trọng bảo đảm cho Quân đội nhân dân thực sự là lực lượng chính trị trung thành với Tổ quốc, với Nhân dân, với Đảng và Nhà nước. Với ý nghĩa đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI). Trên cơ sở đó, tổ chức quán triệt, học tập Nghị quyết một cách nghiêm túc, đạt kết quả cao. Yêu cầu đặt ra là, qua học tập, phải làm cho mỗi đảng viên, CB,CS nhận thức sâu sắc mục tiêu cơ bản phát triển văn hóa trong tình hình mới, 5 quan điểm, 6 nhiệm vụ và 4 giải pháp mà Nghị quyết xác định, từ đó làm cơ sở để vận dụng vào xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần cho bộ đội. Tiếp theo, các đơn vị triển khai xây dựng chương trình hành động thực hiện Nghị quyết một cách nghiêm túc, sát đặc điểm, tình hình, nhiệm vụ. Trong quá trình đó, cần chú trọng kết hợp chặt chẽ với đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XI), Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về xây dựng Đảng và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” do Thường vụ Quân ủy Trung ương phát động. Lồng ghép việc xây dựng chuẩn mực con người Việt Nam mới, “Đơn vị văn hóa” với đẩy mạnh phong trào Thi đua Quyết thắng, xây dựng điển hình tiên tiến, gương “người tốt, việc tốt”; giữa bồi dưỡng lập trường chính trị, tư tưởng với xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần, cảnh quan môi trường, nếp sống chính quy, rèn luyện kỷ luật.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, sự quản lý, điều hành của người chỉ huy đối với xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần theo Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI). Đây là giải pháp quan trọng, có ý nghĩa quyết định để Nghị quyết mau chóng đi vào đời sống học tập, sinh hoạt, công tác của mọi CB,CS, trở thành nền tảng tinh thần định hướng hoạt động của các cơ quan, đơn vị. Cần xác định rằng, xây dựng, phát triển đời sống văn hóa, tinh thần tốt đẹp, phong phú, lành mạnh là một nội dung quan trọng trong nghị quyết lãnh đạo của cấp ủy, kế hoạch công tác của người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên và cơ quan chính trị các cấp, với những mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể, sát thực với tính chất, đặc thù, nhiệm vụ của đơn vị mình. Mỗi cán bộ, đảng viên phải nêu cao vai trò, trách nhiệm, thực sự gương mẫu trong thực hiện Nghị quyết và rèn luyện, phấn đấu theo các tiêu chuẩn lối sống có văn hóa; đồng thời, phải là hạt nhân tiêu biểu về đức tính của con người mới trong Quân đội. Văn hóa, đạo đức, lối sống lành mạnh phải được thể hiện trước hết trong hoạt động của các cấp ủy, tổ chức đảng, phong thái của người chỉ huy và trong quan hệ ứng xử của mọi CB,CS. Sự lãnh đạo của cấp ủy, điều hành của người chỉ huy trong xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần phải đảm bảo vừa đúng định hướng của Đảng, phù hợp với yêu cầu xây dựng Quân đội “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, vừa tạo ra những điều kiện thuận lợi để mọi CB,CS sáng tạo ra những giá trị văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, có tính nhân văn sâu sắc. Mặt khác, phải khắc phục những biểu hiện buông lỏng, xem nhẹ sự lãnh đạo, chỉ đạo hoặc mất dân chủ làm hạn chế khả năng sáng tạo của bộ đội trong lĩnh vực quan trọng này.

Ba là, tiếp tục nâng cao chất lượng xây dựng MTVH ở đơn vị cơ sở theo các mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, làm chuyển biến căn bản đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội. Quan điểm của Đảng ta trong xây dựng nền văn hóa theo Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) là “Mỗi địa phương, cộng đồng, cơ quan, đơn vị, tổ chức phải là một MTVH lành mạnh, góp phần giáo dục, rèn luyện con người về nhân cách, lối sống”. Để thực hiện được điều đó, toàn quân cần tiếp tục quan tâm xây dựng MTVH phong phú, lành mạnh, là nơi nuôi dưỡng, hình thành những tập thể quân nhân phấn đấu, rèn luyện, phát huy phẩm chất tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”; tiếp tục cụ thể hóa mô hình, tiêu chí “Đơn vị văn hóa” ở các loại hình đơn vị. Đồng thời, đẩy mạnh triển khai thực hiện 3 chương trình trọng điểm: văn hóa, văn học - nghệ thuật, báo chí quân đội, tạo ra nhiều tác phẩm có giá trị về tư tưởng và nghệ thuật phục vụ bộ đội và nhân dân. Các cấp cần chú ý kiện toàn, củng cố các thiết chế văn hóa, đủ sức chuyển tải các giá trị văn hóa, nghệ thuật đến cơ sở; phấn đấu 100% tiểu đoàn đủ quân, các đại đội làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu độc lập, đồn biên phòng có Phòng Hồ Chí Minh. Hoạt động của các thiết chế văn hóa, nhất là các đoàn văn công, tổ (đội) tuyên truyền văn hóa, bảo tàng, nhà truyền thống, thư viện, điện ảnh,… phải được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ; thường xuyên chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ làm văn hóa, nhất là đội ngũ văn nghệ sĩ quân đội vững mạnh; đổi mới nội dung, hình thức hoạt động, sát yêu cầu xây dựng MTVH mới và nhu cầu thưởng thức của bộ đội. Phấn đấu đến hết năm 2015, toàn quân có trên 90% đơn vị đạt danh hiệu “Đơn vị văn hóa”; 95% các gia đình quân nhân được công nhận “Gia đình văn hóa”. Đặc biệt, các đơn vị phải gương mẫu trong thực hiện các quy định về việc cưới, việc tang, lễ hội, bài trừ các hủ tục, tệ nạn xã hội; xây dựng lối sống văn minh, ứng xử có văn hóa, giải quyết hài hòa các mối quan hệ, đề cao tình đồng chí, đồng đội, tình đoàn kết quân - dân, yêu thương, giúp đỡ nhau cùng hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Bốn là, thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp hoạt động cho phù hợp với yêu cầu phát triển của thực tiễn; đẩy mạnh giao lưu văn hóa giữa các đơn vị và địa phương nơi đóng quân. Đặc trưng cơ bản của văn hóa Việt là lòng yêu nước, tính tự tôn dân tộc, ý chí tự lực tự cường, không chịu khuất phục trước những khó khăn, thách thức,... Bởi vậy, trước yêu cầu nhiệm vụ mới, các đơn vị cần đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục, hình thành trong mỗi CB,CS tinh thần yêu nước chân chính, đề cao ý thức cảnh giác, ý chí quyết tâm chiến đấu, không để kẻ xấu lợi dụng. Để đáp ứng nhu cầu hoạt động văn hóa ngày càng cao của bộ đội, các đơn vị cần nghiên cứu đưa ra các mô hình phù hợp, nhất là trong hai ngày nghỉ cuối tuần; chủ động tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa với nhân dân và đơn vị đóng quân trên địa bàn; khắc phục biểu hiện hình thức, đối phó, đi theo đường mòn, gò ép. Đồng thời, nghiên cứu, xây dựng mô hình thiết chế văn hóa có thể dùng chung giữa bộ đội và nhân dân theo hướng gọn, nhẹ, thiết thực; tích cực giúp cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện chương trình, mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo, xóa các “vùng trũng” về văn hóa. Tăng cường phối hợp với địa phương để khai thác, phát huy công năng các thiết chế văn hóa, như: phòng Hồ Chí Minh, thư viện, phòng đọc, đội chiếu phim, đội tuyên truyền văn hóa, nhà văn hóa cộng đồng, trung tâm văn hóa - thể thao…; phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng nhằm phục vụ tốt đời sống văn hóa, tinh thần của bộ đội và nhân dân nơi đóng quân.

Năm là, kiên quyết đấu tranh với những quan điểm sai trái, phản động và những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Các cấp cần coi đây là nội dung quan trọng trong xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, lành mạnh cho bộ đội. Trong đó, cần tập trung ngăn chặn, vô hiệu hóa các loại văn hóa độc hại xâm nhập vào đơn vị; chủ động đấu tranh với các luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc của các thế lực thù địch và sự xâm nhập văn hóa đồi trụy, phản động, các trào lưu văn hóa tiêu cực, các “cuộc xâm lăng văn hóa” từ nước ngoài vào nước ta. Mặt khác, phải phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đóng quân bài trừ các hủ tục, lối sống trái thuần phong mỹ tục Việt Nam. Các cấp cần tăng cường công tác giáo dục, tạo môi trường và điều kiện tốt nhất cho bộ đội tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu; đi sâu chỉ đạo khắc phục khâu yếu, mặt yếu, những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, trung bình chủ nghĩa, vô cảm, thiếu trách nhiệm, cục bộ địa phương, “lợi ích nhóm”,… Thực hiện nghiêm các quy định của Nhà nước và Quân đội về công tác quản lý, kiểm tra, thẩm định biên tập, in ấn, phát hành, lưu hành, sử dụng các phương tiện in, sao, nghe nhìn, thiết bị điện tử, hệ thống máy tính kết nối in-tơ-nét, các tác phẩm văn học, báo chí, băng đĩa hình, phim, tài liệu, tranh ảnh,… gắn với việc phát huy dân chủ cơ sở, đấu tranh tự phê bình và phê bình, tạo cơ sở vững chắc cho việc chống sự xâm nhập, thẩm thấu của các loại hình văn hóa xấu độc vào đơn vị.

Với nhận thức đúng đắn và quyết tâm chính trị cao, Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về văn hóa sẽ được quán triệt, thực hiện nghiêm túc, vận dụng sáng tạo trong toàn quân; qua đó, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân vững mạnh về chính trị, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Trung tướng NGUYỄN TRỌNG NGHĨA, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam
__________________________

1 - Hiện nay, toàn quân có 706 thư viện, phòng đọc, 2000 Phòng Hồ Chí Minh, 28 bảo tàng, 452 phòng truyền thống, 03 nhà hát, 10 đoàn văn công chuyên nghiệp, v.v.