Đảng ta xác định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế…”¹. Là bộ phận thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, việc đổi mới, phát triển giáo dục và đào tạo trong Quân đội cũng là vấn đề quan trọng cấp thiết hiện nay.

Trung tướng Phạm Xuân Hùng phát biểu tại Hội nghị sơ kết công tác khảo thí và bảo đảm chất lượng giáo dục - đào tạo 2010 – 2013. (Nguồn: bqp.vn)

Ý thức sâu sắc điều đó, những năm qua, Quân ủy Trung ương (QUTƯ), Bộ Quốc phòng (BQP) đã nghiêm túc quán triệt và cụ thể hóa, triển khai thực hiện các nghị quyết, chiến lược, đề án, chỉ thị của Đảng, Nhà nước về giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) bằng nhiều chủ trương, giải pháp thiết thực, phù hợp với đặc thù của Quân đội và đạt được kết quả quan trọng, khá toàn diện.

Nổi bật là, công tác GD&ĐT trong Quân đội được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, thống nhất, phát triển đúng định hướng. Chất lượng GD&ĐT có nhiều tiến bộ, cơ bản đạt được mục tiêu, yêu cầu đề ra, đáp ứng nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Hệ thống nhà trường quân đội (NTQĐ) được kiện toàn, nâng cấp toàn diện cả về chức năng, nhiệm vụ, đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý và cơ sở vật chất; năng lực đào tạo được nâng lên một bước. Quy mô và loại hình đào tạo trong Quân đội được mở rộng, hòa nhập với hệ thống giáo dục quốc dân và bước đầu hội nhập quốc tế. Quy trình, chương trình, nội dung đào tạo được điều chỉnh, bổ sung và có nhiều đổi mới, phù hợp với mục tiêu, yêu cầu, đối tượng đào tạo. Công tác tuyển sinh quân sự tiến hành chặt chẽ, ngày càng chuẩn hóa; chất lượng đầu vào được nâng lên. Công tác GD&ĐT đã được chú trọng gắn với quy hoạch sử dụng, bố trí sắp xếp, bổ nhiệm cán bộ. Công tác kiểm tra, thanh tra, quản lý chất lượng GD&ĐT được duy trì nền nếp, có hiệu quả… Các NTQĐ đã đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy - học; tích cực ứng dụng công nghệ thông tin và khoa học, công nghệ hiện đại trong huấn luyện; chú trọng kết hợp GD&ĐT với nghiên cứu khoa học, đào tạo nhân lực với bồi dưỡng tài năng quân sự; gắn huấn luyện với quản lý, rèn luyện kỷ luật, bồi dưỡng phát triển đảng cho học viên. Nhờ vậy, học viên tốt nghiệp ra trường có chất lượng tương đối toàn diện, đảm nhiệm được chức vụ ban đầu theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo... Cùng với đó, các học viện, NTQĐ đã tham gia có hiệu quả vào đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cho sự nghiệp CNH,HĐH đất nước, v.v.

Bên cạnh những kết quả tích cực đó, công tác GD&ĐT trong Quân đội còn một số mặt chưa theo kịp xu thế phát triển giáo dục của đất nước. Quy hoạch hệ thống NTQĐ tiến hành chậm. Công tác quản lý nhà nước về GD&ĐT chưa thực sự chặt chẽ. Chất lượng đào tạo (nhất là bậc đại học) có mặt chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của Quân đội. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục (QLGD) còn thiếu về số lượng, tỷ lệ đạt chuẩn chưa cao, trình độ, năng lực của một bộ phận nhà giáo chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của GD&ĐT. Việc đổi mới phương pháp dạy - học thiếu toàn diện và đồng bộ. Chương trình đào tạo còn hạn chế về tính khoa học và logic, thiếu tính liên thông giữa các trình độ đào tạo, chưa chú trọng bồi dưỡng kỹ năng xử lý các vấn đề của thực tiễn. Hoạt động nghiên cứu khoa học trong các nhà trường chưa tương xứng với nhiệm vụ GD&ĐT. Cơ sở vật chất, giáo trình, tài liệu bảo đảm cho việc dạy, học, nghiên cứu khoa học còn hạn chế; vũ khí, trang bị kỹ thuật phục vụ đào tạo lạc hậu so với đơn vị. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, hướng nghiệp cho thanh niên vào học tại các NTQĐ, công tác sơ tuyển tiến hành chưa thực sự bài bản... Những hạn chế trên đây không chỉ trực tiếp ảnh hưởng đến kết quả GD&ĐT, mà còn ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ cán bộ Quân đội trong tương lai. Bởi vậy, các vấn đề trên cần phải được xem xét một cách nghiêm túc, thấu đáo, xác định rõ nguyên nhân để có biện pháp khắc phục kịp thời.

Hiện nay, xu thế phát triển GD&ĐT của đất nước và yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc đặt ra cho GD&ĐT trong Quân đội những yêu cầu rất cao. Theo đó, phải “đổi mới toàn diện, tạo sự chuyển biến cơ bản, vững chắc về chất lượng, hiệu quả GD&ĐT và nghiên cứu khoa học…”². Để đạt mục tiêu trên, toàn quân cần thực hiện đồng bộ các giải pháp; tập trung vào những nội dung chủ yếu sau:

1. Tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, QUTƯ, BQP, Bộ GD&ĐT về đổi mới công tác GD&ĐT, trọng tâm là Kết luận 51-KL/TW, ngày 29-12-2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI); Nghị quyết 86-NQ/ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là QUTƯ) và Chiến lược “Phát triển GD&ĐT trong Quân đội giai đoạn 2011 - 2020” của BQP, ban hành kèm theo Quyết định 2523/QĐ-BQP, ngày 15-7-2013. Toàn quân, trước hết là cấp ủy, chỉ huy các cơ quan chức năng, nhà trường, đơn vị cần nắm vững phương hướng, quan điểm chỉ đạo, mục tiêu chiến lược phát triển GD&ĐT trong quân đội, mục tiêu cụ thể với từng đối tượng… Trên cơ sở đó, nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc đổi mới GD&ĐT trong Quân đội, cùng những cơ hội, thách thức. Đặc biệt, cần thấy rõ đổi mới, phát triển GD&ĐT là yêu cầu bức thiết, một trong những nhiệm vụ quan trọng của cấp ủy, các cấp, các ngành trong Quân đội hiện nay. Đây là cơ sở để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần đẩy mạnh đổi mới tư duy về GD&ĐT; tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác này; đồng thời, căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ được giao, cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước và quan điểm, mục tiêu đổi mới, phát triển GD&ĐT của QUTƯ, BQP thành các kế hoạch, chương trình hành động, phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng trong thực hiện, đảm bảo đúng lộ trình đã xác định. Việc đổi mới, phát triển GD&ĐT trong Quân đội phải tiến hành đúng quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, hòa nhập với hệ thống giáo dục quốc dân, chú trọng đúng mức tới đặc thù quân sự và lấy nâng cao chất lượng GD&ĐT làm mục tiêu cao nhất.

2. Tập trung hoàn thiện quy hoạch hệ thống nhà trường và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về GD&ĐT trong Quân đội. BQP tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện quy hoạch hệ thống NTQĐ gắn với quy hoạch hệ thống nhà trường của quốc gia, đảm bảo phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ, hướng tổ chức Quân đội trong những năm tới và yêu cầu phát triển GD&ĐT. Trong đó, chú trọng quy hoạch cân đối giữa các vùng, miền, phù hợp với nhu cầu đào tạo thời bình, sẵn sàng mở rộng khi cần thiết, đáp ứng đủ nhu cầu nhân lực cho nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và kết hợp đào tạo nhân lực cho sự nghiệp CNH,HĐH đất nước. Theo đó, các cơ quan chức năng, nhà trường cần bám sát định hướng, chủ động nghiên cứu, tham mưu triển khai xây dựng, hoàn thiện quy hoạch hệ thống NTQĐ sao cho tinh, gọn, ổn định về tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, ngành nghề, lưu lượng đào tạo, bậc học và trình độ đào tạo. Toàn quân tiếp tục rà soát, điều chỉnh quy mô, tổ chức biên chế, nhiệm vụ của các nhà trường; tập trung xây dựng các nhà trường chính quy, chuẩn hóa, hiện đại hóa, bảo đảm đặc thù quân sự. Trước mắt, ưu tiên đẩy mạnh xây dựng một số học viện, nhà trường thành trường trọng điểm quốc gia, trọng điểm quân đội theo kế hoạch; tiếp tục đề nghị Chính phủ quyết định thành lập một số trường đại học, cao đẳng, cao đẳng nghề theo quy hoạch; đồng thời, chỉ đạo xây dựng, thống nhất tổ chức biên chế, quy chế hoạt động của các trung tâm giáo dục quốc phòng - an ninh thuộc các trường quân sự tỉnh, thành phố, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Các cơ quan chức năng, nòng cốt là Cục Nhà trường cần chủ động phối hợp với các nhà trường, đơn vị, tiến hành rà soát, nghiên cứu, giúp BQP hoàn chỉnh và ban hành hệ thống định chế quản lý GD&ĐT trong Quân đội, phù hợp với yêu cầu đổi mới, phát triển GD&ĐT, khắc phục tình trạng chồng chéo, phân tán trong phân công, phân cấp quản lý, chỉ đạo, đầu tư và công tác bảo đảm. Các nhà trường tiếp tục kiện toàn, nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan Khảo thí và Đảm bảo chất lượng GD&ĐT, phát huy hơn nữa vai trò của cơ quan này.

3. Chú trọng kiện toàn, nâng cao chất lượng, thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ QLGD là nhân tố có ý nghĩa quyết định đến chất lượng GD&ĐT. Bởi vậy, các nhà trường cần tiếp tục đẩy mạnh kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, độ tuổi, chuyên ngành, chuẩn hóa về chất lượng theo tiêu chuẩn của Nhà nước, quy định của BQP và có lượng dự trữ phù hợp. Trước mắt, tập trung thực hiện tốt Đề án “Kiện toàn và phát triển đội ngũ nhà giáo quân đội đến năm 2015”, tạo cơ sở để đến năm 2020 hoàn thành chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo, cán bộ QLGD trong Quân đội. Thực hiện vấn đề này, các nhà trường, đơn vị cần kết hợp đồng bộ các biện pháp về tư tưởng, tổ chức, chính sách; chú trọng làm tốt công tác tạo nguồn, kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo, bồi dưỡng với quy hoạch bố trí sử dụng. Trong đó, chú trọng tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ sư phạm, trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin cho các nhà giáo; kết hợp đa dạng các hình thức bồi dưỡng, đào tạo, ở cả trong và ngoài nước; tích cực đưa giảng viên, giáo viên đi thực tế tại đơn vị. Phát triển đội ngũ nhà giáo phải đảm bảo toàn diện; trong đó, coi trọng xây dựng đội ngũ nhà giáo có trình độ chuyên môn cao, các chuyên gia đầu ngành, giáo viên dạy giỏi và đội ngũ giáo viên trẻ. Mặt khác, BQP tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với các nhà giáo, tạo động lực thu hút nhân tài vào đội ngũ nhà giáo Quân đội.

4. Đẩy mạnh đổi mới, hoàn thiện quy trình, chương trình, nội dung đào tạo và tổ chức phương pháp dạy - học. Trong những năm qua, quy trình, chương trình, nội dung đào tạo trong các NTQĐ đã có nhiều đổi mới, nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra. Do đó, cần đẩy mạnh đổi mới, hoàn thiện quy trình, chương trình, nội dung đào tạo theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa”, phù hợp với mặt bằng chung của hệ thống giáo dục quốc dân và đặc thù của lĩnh vực quân sự. Các nhà trường, đơn vị tiếp tục thực hiện quy trình, chương trình đào tạo theo Đề án 63 (sửa đổi); tập trung rà soát, hoàn thiện chương trình khung, chương trình đào tạo đại học theo hướng dẫn của BQP và chuẩn hóa các chương trình đào tạo theo mã ngành thống nhất của Bộ GD&ĐT. Việc đổi mới chương trình, nội dung GD&ĐT phải đảm bảo gắn giữa đào tạo theo chức vụ với trình độ học vấn ở một số cấp học, đảm bảo tính kế thừa, liên thông giữa các trình độ đào tạo, tránh trùng lắp; chú trọng tăng thời gian huấn luyện chuyên ngành và thực hành một cách hợp lý. Về nội dung, đảm bảo cân đối giữa tri thức về quân sự, chính trị, khoa học xã hội nhân văn; đặc biệt, coi trọng cập nhật, đưa vào nội dung đào tạo những vấn đề mới có tính dự báo cao về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới, v.v.

Nhằm tạo bước đột phá nâng cao chất lượng GD&ĐT, các nhà trường cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa phương pháp dạy - học. Trong đó, chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, kỹ thuật mô phỏng trong dạy - học; khắc phục lối truyền thụ kiến thức một chiều, thụ động; phát huy phương pháp dạy - học tích cực, thực hiện lấy người học làm trung tâm, coi trọng bồi dưỡng năng lực tư duy, năng lực thực hành cho người học. Mặt khác, cần đẩy mạnh đổi mới phương pháp học của học viên, tăng cường hướng dẫn học viên tự nghiên cứu để biến quá trình đào tạo thực sự trở thành quá trình tự đào tạo.

5. Tập trung huy động các nguồn lực, tăng cường đầu tư chuẩn hóa, hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học. Nhu cầu về cơ sở vật chất, vũ khí, trang bị, thao trường, bãi tập, giáo trình, tài liệu… bảo đảm cho GD&ĐT rất lớn; trong khi đó, khả năng ngân sách có hạn. Vì vậy, cùng với quản lý, sử dụng có hiệu quả nguồn ngân sách được phân bổ hằng năm cho GD&ĐT, toàn quân cần tích cực huy động các nguồn lực theo đúng quy định, để đầu tư nâng cấp, chuẩn hóa, hiện đại hóa trang bị, thiết bị dạy học của các cấp học, bậc học theo chuẩn chung của Nhà nước và đặc thù đào tạo quân sự. BQP tiếp tục chỉ đạo thực hiện các dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia về GD&ĐT và triển khai thực hiện Kế hoạch đầu tư nâng cấp trang thiết bị đào tạo cho các học viện, nhà trường giai đoạn 2011 - 2015. Trong đó, tập trung vào xây dựng các trung tâm huấn luyện, phòng học chuyên dùng, phòng thí nghiệm hiện đại; hiện đại hóa thao trường, bãi tập, bổ sung vũ khí, trang bị mới, hiện đại cho các trường…; ưu tiên các trường mới được thành lập, nâng cấp đào tạo. Các nhà trường cần tăng cường công tác quản lý, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án, kế hoạch đầu tư đã được phê duyệt, để sớm đưa vào khai thác, sử dụng, góp phần nâng cao chất lượng GD&ĐT.

6. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và tăng cường liên kết đào tạo giữa các trường trong và ngoài Quân đội. Đây là điều kiện hết sức quan trọng để GD&ĐT trong Quân đội tiếp thu tri thức hiện đại, tiếp cận các mô hình đào tạo tiên tiến trên thế giới. Theo đó, các nhà trường theo nhiệm vụ được phân công cần đẩy mạnh thực hiện Đề án “Tăng cường hợp tác quốc tế về đào tạo trong Quân đội giai đoạn 2007 - 2015 và những năm tiếp theo”; chú trọng nâng cao hiệu quả và mở rộng quan hệ hợp tác đào tạo với các nước, nhất là các nước có quan hệ truyền thống, các nước trong khối ASEAN. Các cơ quan chức năng, đơn vị cần thực hiện tốt Quy chế xét duyệt nhân sự gửi đi đào tạo ở nước ngoài theo quy định; tăng cường tổ chức các hoạt động giao lưu, học tập kinh nghiệm đào tạo của nhà giáo, cán bộ QLGD các NTQĐ với nhà trường các nước trong khu vực và trên thế giới… Phấn đấu các học viện và một số trường đại học có ít nhất một đối tác nước ngoài trong liên kết đào tạo, tập trung vào những ngành nghề mũi nhọn, trọng điểm đáp ứng yêu cầu quân sự, quốc phòng. Mặt khác, các NTQĐ tiếp tục đẩy mạnh liên kết với các trường trong hệ thống giáo dục quốc dân để đào tạo nhân lực cho Quân đội trên một số lĩnh vực; đồng thời, mở rộng đào tạo phục vụ sự nghiệp CNH,HĐH, thực hiện kết hợp quốc phòng với kinh tế, nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo.

Cùng với các nội dung trên, các nhà trường, đơn vị coi trọng đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, kết hợp chặt chẽ GD&ĐT với nghiên cứu khoa học; tích cực đổi mới phương pháp, hình thức thi, kiểm tra; tăng cường công tác kiểm định, đánh giá chất lượng GD&ĐT… tạo cơ sở thực hiện thắng lợi mục tiêu đổi mới toàn diện GD&ĐT trong Quân đội.

Trung tướng PHẠM XUÂN HÙNG

Ủy viên BCHTƯ Đảng, Phó Tổng tham mưu trưởng QĐND Việt Nam
__________________

1 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 130.

2 - Chiến lược phát triển GD&ĐT trong Quân đội giai đoạn 2011 - 2020 của BQP.