Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ là nhiệm vụ chính trị quan trọng, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; thể hiện sâu sắc đạo lý, truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc đối với công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ. Tuy đã đạt được kết quả quan trọng, nhưng cần tiếp tục đẩy mạnh công tác này hơn nữa để đáp ứng sự mong mỏi của thân nhân liệt sĩ và tình cảm của đồng bào cả nước.

Những năm qua, các cơ quan, đơn vị, địa phương đã quán triệt, thực hiện nghiêm Chỉ thị 24-CT/TW, ngày 15-5-2013 của Bộ Chính trị (khóa XI) về “Tiếp tục đẩy mạnh công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo”, các quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Kế hoạch của Ban Chỉ đạo quốc gia 1237¹, tạo sự đồng thuận cao trong các cấp, ngành, tầng lớp nhân dân. Công tác thông tin tuyên truyền, vận động cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ được đẩy mạnh. Nhờ đó, nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nhất là Hội Cựu chiến binh đã chủ động cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ với nghĩa cử cao đẹp, thiện nguyện, khơi dậy tinh thần, trách nhiệm của mọi tổ chức, cá nhân, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong các hoạt động tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Công tác rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ; lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ được thực hiện tích cực, bước đầu đạt kết quả tốt.

Trung tướng Đỗ Căn và Trung tướng Nguyễn Song Phi, Phó Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Việt Nam ký kết Chương trình phối hợp tuyên truyền công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ

Hợp tác quốc tế về nhiệm vụ này tiếp tục được mở rộng, nhằm trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm tìm kiếm quân nhân hy sinh, mất tin, mất tích trong chiến tranh đã được đưa vào chương trình làm việc của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng với các nước có liên quan. Các quân khu, địa phương có chung biên giới với nước bạn Lào, Campuchia thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các địa phương và các tầng lớp nhân dân của Bạn trong các hoạt động tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Việc xây dựng, sửa chữa, tu bổ, tôn tạo các tượng đài: “Tình đoàn kết liên minh chiến đấu Việt Nam - Lào”, Đài Hữu nghị “Việt Nam - Campuchia” được quan tâm chỉ đạo, thực hiện có hiệu quả, góp phần tuyên truyền, khẳng định sự đóng góp to lớn của Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam; tăng cường tình hữu nghị, đoàn kết giữa Đảng, Nhà nước, Quân đội và dân tộc ta với nước Bạn. Việc kiểm tra, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, bảo đảm các chế độ, chính sách, cơ sở vật chất cho nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ được thực hiện đầy đủ, kịp thời.

Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, nhất là tìm kiếm, quy tập ở địa bàn trong nước và ở nước bạn Lào, Campuchia đã đạt được kết quả quan trọng. Nhiều địa phương đã chủ động khai thác, kết nối, xử lý các nguồn thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ; tổ chức các đợt khảo sát, huy động nhiều lực lượng, phương tiện, tìm kiếm trên quy mô rộng lớn và đã tìm kiếm, quy tập được những khu mộ tập thể có nhiều hài cốt liệt sĩ. Từ năm 2013 đến nay, toàn quốc đã tìm kiếm, quy tập 11.500 hài cốt liệt sĩ²; hoạt động đón nhận, bàn giao, an táng hài cốt liệt sĩ được tổ chức chặt chẽ, chu đáo, trang nghiêm, vừa thể hiện sự tôn kính, tri ân các liệt sĩ, vừa có tính tuyên truyền, giáo dục cao đối với các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ. Việc nghiên cứu, xây dựng quy trình xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin được quan tâm chỉ đạo. Đến nay, Bộ Quốc phòng đã hoàn thành Dự án nâng cấp cơ sở giám định gen (ADN) giai đoạn 2; tích cực phân tích, giám định ADN mẫu hài cốt liệt sĩ và mẫu sinh phẩm thân nhân liệt sĩ để xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin.

Mặc dù công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ đã đạt được kết quả tích cực; tuy nhiên đến nay vẫn còn nhiều hài cốt liệt sĩ chưa được quy tập, nhiều mộ liệt sĩ còn thiếu thông tin. Nhân chứng biết thông tin về mộ liệt sĩ ngày càng ít; địa hình thay đổi do quá trình phát triển kinh tế - xã hội, tác động của thời tiết, khí hậu,... là những khó khăn không nhỏ cho công tác này. Trong khi đó, mong mỏi của thân nhân các liệt sĩ muốn biết được thông tin mộ liệt sĩ chờ đợi quá lâu. Điều đó, đặt ra và đòi hỏi phải đẩy mạnh hơn nữa công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trong tình hình hiện nay, với những chủ trương, giải pháp thiết thực, cụ thể theo Đề án 1237 đã xác định; trong đó, tập trung thực hiện tốt những nội dung sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo 515 các cấp, của cấp ủy, chính quyền địa phương, lãnh đạo, chỉ huy các cơ quan, đơn vị Quân đội. Thời gian qua, Ban Chỉ đạo về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ các cấp luôn đề cao trách nhiệm trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, giúp Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và đã đạt được kết quả tích cực. Song, trước yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, ngày 10-5-2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 515/QĐ-TTg, về việc kiện toàn Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ (sau đây gọi tắt là Ban Chỉ đạo quốc gia) trên cơ sở hợp nhất Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ (Ban Chỉ đạo quốc gia 1237) và Ban Chỉ đạo cấp Nhà nước về xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin (Ban Chỉ đạo 150). Theo đó, các cấp cần sớm kiện toàn, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo về tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ; nhất là năng lực tham mưu, đề xuất về các giải pháp, cơ chế, chính sách; nêu cao vai trò chỉ đạo, điều hành, phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương; tăng cường kiểm tra, đôn đốc, đánh giá kết quả, giải quyết những vướng mắc phát sinh, bảo đảm cho việc thực hiện Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ đạt được mục tiêu đã xác định. Các Bộ: Quốc phòng, Lao động - Thương binh và Xã hội, Ngoại giao, Thông tin và Truyền thông,… phát huy tinh thần trách nhiệm, thường xuyên phối hợp chặt chẽ với nhau, thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ đã được phân công để thực hiện tốt công tác có ý nghĩa chính trị, xã hội và nhân văn này.

Đối với cấp ủy, chính quyền các địa phương, các cơ quan, đơn vị Quân đội phải xác định đây là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm, thường xuyên cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo; tiếp tục tuyên truyền, quán triệt sâu sắc Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị và những nội dung cơ bản của Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ đến năm 2020 và những năm tiếp theo cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tạo sự đồng thuận cao, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng trong tổ chức thực hiện. Đồng thời, quan tâm, chăm lo thực hiện tốt chế độ, chính sách, đảm bảo đời sống vật chất, tinh thần đối với thân nhân liệt sĩ; hỗ trợ thân nhân liệt sĩ có nguyện vọng thăm viếng, di chuyển phần mộ liệt sĩ về quê nhà; đón nhận, bàn giao, an táng hài cốt liệt sĩ, bảo đảm chặt chẽ, chu đáo, trang nghiêm.

Hai là, thường xuyên đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Nhất là, động viên và phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể, lực lượng, nhân dân ở trong nước và nước ngoài, đặc biệt là cựu chiến binh, cựu quân nhân, ban liên lạc truyền thống các đơn vị tích cực phát hiện, cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ và phối hợp tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Tổ chức khai thác và sử dụng có hiệu quả kết quả giải mã ký hiệu, phiên hiệu đơn vị Quân đội; hồ sơ, danh sách, cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ để kết nối thông tin, phục vụ cho công tác tìm kiếm, quy tập, nhất là các khu vực có mộ tập thể. Phát huy vai trò các cơ quan báo chí, tăng cường các chuyên trang, chuyên mục, phủ sóng rộng hơn trên các kênh truyền hình, phát thanh, ở nhiều khung giờ khác nhau; nâng cao chất lượng Chương trình “Đi tìm đồng đội” phát sóng hằng tuần trên Kênh VTV2 và Kênh Truyền hình Quốc phòng Việt Nam, nhằm tuyên truyền sâu rộng về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, làm sâu sắc hơn mục đích, ý nghĩa của công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ. Đồng thời, tập trung thực hiện tốt việc số hóa thông tin mộ liệt sĩ bằng ứng dụng công nghệ thông tin, tích hợp đầy đủ các thông tin về liệt sĩ. Đây không chỉ là nghĩa cử cao đẹp thể hiện lòng tri ân của Đảng, Nhà nước và các tầng lớp nhân dân đối với các anh hùng liệt sĩ, mà còn góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý của các cấp, giúp cho công tác “đền ơn đáp nghĩa” được thực hiện một cách bài bản và hiệu quả, tạo điều kiện cho thân nhân liệt sĩ và nhân dân tiếp cận thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ và nghĩa trang liệt sĩ nhanh chóng, chính xác, giảm bớt khó khăn trong hành trình tìm mộ liệt sĩ của người thân.

Ba là, thực hiện tốt công tác rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ, triển khai lập bản đồ tìm kiếm, quy tập, xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Vừa qua, các cơ quan, đơn vị, địa phương đã tích cực rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ; tổng hợp, phân tách danh sách liệt sĩ theo quê quán, địa bàn hy sinh, nơi an táng ban đầu, cung cấp cho đơn vị, địa phương để đối chiếu, rà soát, phục vụ công tác lập bản đồ và tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ được thực hiện tích cực. Theo đó, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo Viện Công nghiệp phần mềm hoàn thành trang Web và phần mềm quản lý liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Bộ Quốc phòng chuyển giao hơn 500.000 hồ sơ liệt sĩ; Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chuyển giao gần 1.200.000 hồ sơ liệt sĩ và hơn 300.000 hồ sơ, danh sách mộ liệt sĩ trong nghĩa trang cho cơ quan chức năng để tích hợp, phục vụ công tác tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Việc tập huấn hướng dẫn, triển khai lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ 3 cấp (xã, huyện, tỉnh) bước đầu đạt kết quả tốt, là cơ sở quan trọng để thực hiện trên phạm vi toàn quốc. Phát huy kết quả đã đạt được, các cơ quan, đơn vị, địa phương cần tích cực tổ chức thực hiện, hoàn thành việc rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ; tích hợp đầy đủ cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ; kịp thời phân tách, chuyển giao danh sách liệt sĩ theo địa bàn nơi hy sinh, an táng ban đầu để có cơ sở kết luận địa bàn. Cơ quan quân sự địa phương các cấp nêu cao vai trò, trách nhiệm, chủ trì, phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể có liên quan (Lao động - Thương binh và Xã hội, Công an, Truyền thông, Cựu Chiến binh, Người cao tuổi,...), giúp chính quyền các cấp tổ chức xác minh, kết luận thông tin nơi hy sinh, chôn cất ban đầu liệt sĩ trên địa bàn; kiểm đếm, lập danh sách mộ liệt sĩ trong Nghĩa trang Liệt sĩ và mộ do gia đình quản lý; kết luận địa bàn phục vụ lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

Đối với việc lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên phạm vi toàn quốc, theo địa giới hành chính ở 3 cấp, do cơ quan quân sự chủ trì, giúp chính quyền cấp mình thực hiện, phải bảo đảm đủ nội dung, đúng trình tự các bước theo quy định và phản ánh được kết quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Theo đó, phải làm rõ khu vực, địa bàn: có mộ liệt sĩ đã tìm kiếm, quy tập xong; có thông tin mộ liệt sĩ, đã tìm kiếm, quy tập nhưng chưa hết cần tiếp tục tìm kiếm, quy tập; có thông tin mộ liệt sĩ nhưng chưa tổ chức tìm kiếm, quy tập; đã tổ chức tìm kiếm, quy tập nhưng chưa có kết quả; không rõ thông tin (vùng mờ); khu vực địa bàn có Nghĩa trang Liệt sĩ, v.v. Thời gian tới, cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng phối hợp với các bộ, ngành liên quan sớm hoàn thành việc nghiên cứu quy trình xác định danh tính hài cốt liệt sĩ để đưa vào thực hiện.

Đội K73, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Long An tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam tại tỉnh S'vây Riêng (Campuchia) về nước

Bốn là, tập trung mọi nỗ lực, tổ chức tìm kiếm, quy tập có hiệu quả. Các đơn vị, địa phương, nhất là các địa phương còn nhiều hài cốt liệt sĩ, mộ liệt sĩ tập thể, mộ liệt sĩ đã rõ thông tin, căn cứ tình hình thực tiễn, yêu cầu nhiệm vụ để xây dựng kế hoạch tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trên địa bàn, bảo đảm cụ thể, có tính khả thi cao; từ nay đến năm 2020 đẩy mạnh tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở địa bàn trong nước, tiếp tục phối hợp với Bạn tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở Lào, Campuchia cho đến khi không còn thông tin về mộ liệt sĩ. Quá trình tổ chức thực hiện, đề nghị Chính phủ, Ban Chỉ đạo 504 (Ban Chỉ đạo Nhà nước về Chương trình Hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh theo Quyết định 504/QĐ-TTg, ngày 21-4-2010 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Chương trình hành động Quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh giai đoạn 2010 - 2025) ưu tiên bố trí kinh phí rà phá bom, mìn ở địa bàn có nhiều hài cốt liệt sĩ, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Đồng thời, làm tốt việc lấy mẫu sinh phẩm, di chuyển, bàn giao, an táng hài cốt liệt sĩ bảo đảm trang nghiêm, chu đáo, chặt chẽ và an toàn tuyệt đối.

Năm là, tiếp tục mở rộng hợp tác quốc tế về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Các cấp, ngành cần tiếp tục mở rộng, tăng cường hợp tác quốc tế, nhằm tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của các chính phủ, các tổ chức phi chính phủ, tổ chức, cá nhân nước ngoài trong việc cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tin, mất tích trong chiến tranh; chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ về chính sách, các mặt bảo đảm cho công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ của Việt Nam. Trước mắt, trao đổi, thống nhất với Trung Quốc về chủ trương tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ của Việt Nam an táng trên đất Trung Quốc, nhất là khu vực dọc biên giới đã rõ thông tin; đề nghị Thái Lan cho phép tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ dọc biên giới Thái Lan - Campuchia, cất bốc, di chuyển hài cốt liệt sĩ đang an táng trên đất Thái Lan về nước; đề nghị phía Azecbaijan tạo điều kiện để hồi hương hài cốt quân nhân từ trần ở Azecbaijan. Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ban Công tác đặc biệt Chính phủ Lào, Ủy ban Chuyên trách Chính phủ Vương quốc Campuchia và các cấp chính quyền của Bạn đẩy nhanh tiến độ tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh tại Lào và Campuchia. Bảo đảm tốt về kinh phí, trang bị, phương tiện và chế độ, chính sách; làm tốt công tác kiểm tra, sơ kết, kịp thời khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

Với lòng biết ơn sâu sắc công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ, sự đồng thuận của cả hệ thống chính trị, cùng sự giúp đỡ của bạn bè quốc tế, nhất định chúng ta sẽ thực hiện tốt công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, đáp ứng sự mong mỏi của thân nhân liệt sĩ và đồng bào, chiến sĩ cả nước, góp phần vào sự ổn định chính trị - xã hội, tăng cường quốc phòng - an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trung tướng ĐỖ CĂN, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Ủy viên Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia 515
______________

1 - Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, theo Quyết định 1237/QĐ-TTg, ngày 27-7-2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt “Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo”.

2 - Trong nước gần 5.100 hài cốt, ở nước ngoài hơn 6.400 hài cốt.