Đoàn công tác Bộ Quốc phòng Nhật Bản thăm và làm việc với Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam và Binh chủng Công binh (Ảnh: vnpkc.gov.vn)

Hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc bắt đầu từ năm 1948, dưới hình thức các phái bộ, để bảo đảm hòa bình tại các khu vực có xung đột đã chấm dứt hoặc đã có thỏa thuận hòa bình. Đến nay, hơn 120 nước đã, đang đóng góp lực lượng cho các phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có thư gửi Đại Hội đồng Liên hợp quốc khẳng định sự ủng hộ của Việt Nam đối với những mục tiêu của Liên hợp quốc và bày tỏ mong muốn được góp sức vào công việc chung. Từ sau khi đất nước hòa bình, thống nhất, Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn “… thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa dạng hóa, đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.”¹. Năm 2013, Bộ Chính trị đã phê duyệt “Đề án tổng thể về việc Việt Nam tham gia hoạt động Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc”.

Thực hiện Nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng Đề án “Quân đội nhân dân Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc giai đoạn 2014 - 2020 và những năm tiếp theo”, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Ngày 04-12-2013, Bộ Quốc phòng ra Quyết định 4792/QĐ-BQP về việc thành lập Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam. Đây là Cơ quan thường trực giúp Ban Chỉ đạo Bộ Quốc phòng về tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc; thực hiện chức năng nghiên cứu, tham mưu, điều hành toàn bộ quá trình chuẩn bị và tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của lực lượng Quân đội. Trước đòi hỏi của tình hình và sự phát triển của yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới, thực hiện Quyết nghị của Thường vụ Quân ủy Trung ương, ngày 22-11-2017, Bộ Quốc phòng ban hành Quyết định 5291/QĐ-BQP về việc tổ chức lại Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam thành Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam. Đồng thời, theo Đề án tổng thể, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng đã lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức triển khai thực hiện việc chuyển Cơ quan thường trực Tổ công tác liên ngành Việt Nam về tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc về Bộ Quốc phòng từ đầu năm 2018. Sự điều chỉnh về tổ chức là một nhân tố rất quan trọng bảo đảm cho lực lượng Quân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc phát triển lên tầm cao mới.

Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam (nay là Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam) đã phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, các ban, bộ, ngành Trung ương và Cơ quan Liên hợp quốc về gìn giữ hòa bình, triển khai đồng bộ các nội dung của Đề án. Trong đó, có việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, cơ sở pháp lý cho lực lượng Quân đội tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc ở bên ngoài lãnh thổ Việt Nam; đàm phán, ký Bản ghi nhớ (MOU) với Cơ quan Liên hợp quốc về gìn giữ hòa bình; tổ chức đào tạo, huấn luyện sĩ quan về các nội dung liên quan; chuẩn bị lực lượng, phương tiện trang bị (cá nhân và phân đội) theo quy chuẩn của Liên hợp quốc; chỉ đạo, điều phối toàn bộ hoạt động của lực lượng Việt Nam tại các phái bộ, v.v. Đến năm 2017, chúng ta đã cử 20 lượt sĩ quan tham gia các phái bộ gìn giữ hòa bình tại Cộng hòa Trung Phi và Nam Xu Đăng, trong đó có một nữ sĩ quan; được Cơ quan Gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đánh giá cao cả về trình độ chuyên môn, khả năng tổ chức làm việc độc lập và phối hợp nhóm, chấp hành đúng các quy định trong quan hệ với các cơ quan, tổ chức liên quan và nhân dân bản địa. Đặc biệt, chúng ta tích cực chuẩn bị mọi mặt để đưa các phân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc; trong đó, Viện Quân Y 175 được Thủ trưởng Bộ Quốc phòng giao trọng trách trực tiếp chuẩn bị Bệnh viện Dã chiến cấp 2 đầu tiên (2.1) của Việt Nam. Việc chuẩn bị Bệnh viện Dã chiến 2.1 bao gồm nhiều nội dung, như: tổ chức, biên chế nhân sự (khoảng 70 người, từ chỉ huy, bác sĩ các chuyên ngành đến điều dưỡng viên, kỹ thuật viên, nhân viên chuyên môn,...) và hàng nghìn phương tiện, trang bị, vật tư y tế, hậu cần, kỹ thuật của phân đội và dụng cụ sinh hoạt cá nhân, bảo đảm độc lập hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ. Cán bộ, nhân viên Bệnh viện dã chiến phải bảo đảm trình độ chuyên môn (bằng cấp, chứng chỉ, thời gian hành nghề,...), sức khỏe, ngoại ngữ theo quy chuẩn của Liên hợp quốc (tiếng Anh đạt chuẩn IELTS 5.0 - 5.5). Phương tiện, trang bị vật tư y tế, hậu cần, kỹ thuật phải bảo đảm đủ số lượng, đúng chủng loại, chất lượng tốt, đạt quy chuẩn kỹ thuật của Liên hợp quốc.

Với nỗ lực của Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam, trực tiếp là Viện Quân y 175 và sự hỗ trợ, phối hợp của các Cơ quan Bộ Quốc phòng, nhất là Cục Đối ngoại, Cục Cán bộ, Cục Quân lực, Tổng cục Hậu cần, Tổng cục Kỹ thuật,... đến nay, chúng ta đã hoàn thành mọi công tác chuẩn bị. Đầu năm 2018, Đoàn kiểm tra tiền triển khai của Cơ quan gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đã trực tiếp kiểm tra Bệnh viện Dã chiến 2.1 về nhân sự, phương tiện, trang bị, vật chất, kỹ năng chuyên môn, phối hợp hoạt động trên thực địa và kết luận: Việt Nam đã chuẩn bị tốt, đáp ứng đầy đủ các nội dung, yêu cầu, đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ tại Phái bộ Nam Xu Đăng. Theo kế hoạch, tháng 5-2018, Bệnh viện Dã chiến 2.1 sẽ làm lễ xuất phát và cơ động lực lượng, phương tiện đến Phái bộ tại Nam Xu Đăng với sự hỗ trợ vận tải của Ô-xtrây-li-a. Từ kinh nghiệm và kết quả hoạt động của Bệnh viện Dã chiến 2.1, chúng ta tiếp tục chuẩn bị để đưa phân đội Công binh (quân số gấp gần bốn lần Bệnh viện Dã chiến cấp 2), Bệnh viện Dã chiến 2.2 (do Học viện Quân y tổ chức thực hiện) và một số phân đội khác tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc vào năm 2019 và những năm tiếp theo.

Việc đưa Bệnh viện Dã chiến 2.1, phân đội Công binh,... tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, đánh dấu bước phát triển mới trong nỗ lực thực hiện nghĩa vụ của Việt Nam ở một lĩnh vực hoạt động quan trọng của Liên hợp quốc; một hình thức cụ thể thực hiện chủ trương của Đảng: “Chủ động, tích cực tham gia các cơ chế đa phương về quốc phòng, an ninh, trong đó có việc tham gia các hoạt động hợp tác ở mức cao hơn như hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, diễn tập về an ninh phi truyền thống và các hoạt động khác”². Đồng thời, minh chứng sinh động Việt Nam là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, góp phần quan trọng nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế, thúc đẩy hợp tác đa phương, tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy quan hệ chính trị, kinh tế, thương mại với các tổ chức quốc tế, các nước trên thế giới và khu vực. Đồng thời, nâng cao vị thế, uy tín của Quân đội nhân dân Việt Nam, góp phần tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng, an ninh.

Thực tiễn chuẩn bị, triển khai đưa sĩ quan và phân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc nổi lên một số kinh nghiệm sau:

Thứ nhất, tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc phải tuân thủ đường lối, hiến pháp; đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, tập trung, thống nhất của Đảng, Nhà nước. Trong quá trình triển khai thực hiện, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về đối ngoại, hội nhập quốc tế; xác định đây là một nhiệm vụ chính trị của Quân đội trong thời kỳ mới. Lựa chọn hình thức, quy mô, phái bộ, địa bàn,... để tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc phù hợp với đường lối của Đảng, lợi ích quốc gia - dân tộc, Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc. Quá trình tiến hành, luôn thể hiện tính tích cực, chủ động, nhưng thận trọng, chắc chắn, tham gia vào các lĩnh vực ta có kinh nghiệm, thế mạnh; tại các quốc gia, khu vực đã có thỏa thuận hòa bình, có quyết định của Liên hợp quốc, được sự ủng hộ rộng rãi của cộng đồng quốc tế. Đồng thời, tham gia các hoạt động hỗ trợ, khắc phục hậu quả chiến tranh, kiến tạo hòa bình, vì mục đích nhân đạo; không tham gia nhiệm vụ cưỡng chế và các hoạt động tác chiến. Bảo đảm quyền độc lập chỉ huy lực lượng của Quân đội nhân dân Việt Nam khi tham gia các phái bộ theo Bản ghi nhớ (MOU) với Cơ quan Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc về nhiệm vụ tại địa bàn.

Thứ hai, phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ, ngành Trung ương khi tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Bên cạnh thuận lợi, hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của chúng ta cũng gặp không ít khó khăn; diễn ra trong môi trường đa quốc gia với sự tham gia, phối hợp của nhiều lực lượng, theo khuôn khổ và quy chuẩn của Liên hợp quốc, có những điểm khác biệt với môi trường công tác, chiến đấu quen thuộc của Quân đội nhân dân Việt Nam. Địa bàn hoạt động xa đất nước, điều kiện tự nhiên, chính trị, xã hội phức tạp, tiềm ẩn rủi ro, thậm chí có thể bị thương vong. Pháp luật Việt Nam có những điểm cần điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp với môi trường, lĩnh vực hoạt động mới. Trong điều kiện đó, để đáp ứng quy chuẩn của Liên hợp quốc, hoàn thành các nội dung chuẩn bị theo yêu cầu, cần có sự tham gia phối hợp của nhiều ban, bộ, ngành Trung ương. Dưới sự lãnh đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư; sự chỉ đạo, điều hành của Chính phủ; sự phối hợp chặt chẽ của Bộ Ngoại giao, Công an, Giáo dục và Đào tạo, Lao động - Thương binh và Xã hội, Y tế,... Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai đồng bộ, với yêu cầu cao nhất. Đây là nhân tố quyết định đối với việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ của Quân đội, đáp ứng yêu cầu, quy chuẩn của Liên hợp quốc, bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Thứ ba, chuẩn bị toàn diện mọi mặt, từ chủ trương, chính sách, pháp lý, tổ chức lực lượng đến trang bị, huấn luyện và bảo đảm; trong đó, quan trọng nhất là lựa chọn nhân sự phù hợp. Trong điều kiện khối lượng công việc nhiều, thời gian rất khẩn trương; cán bộ, chiến sĩ ta ít kinh nghiệm thực tiễn về phối hợp hoạt động đa quốc gia, cần bổ sung kiến thức về luật pháp quốc tế và nâng cao trình độ ngoại ngữ. Bởi vậy, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng cần lãnh đạo, chỉ đạo kiên quyết thực hiện đúng phương châm: chuẩn bị chu đáo có ý nghĩa quyết định thắng lợi. Cùng với chuẩn bị chu đáo, đồng bộ về công tác tổ chức, trang bị, kiến thức chuyên môn, pháp luật, ngoại ngữ, cần chú trọng công tác đảng, công tác chính trị, bảo vệ an ninh, an toàn, bảo đảm cho các cá nhân, đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ, phát huy hình ảnh, truyền thống Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng, bách chiến, bách thắng trong môi trường, lĩnh vực hoạt động mới.

Thứ tư, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục về việc Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Thông qua đó, nâng cao nhận thức, tạo sự đồng thuận cao trong toàn xã hội nói chung, toàn quân nói riêng về mục đích, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc Quân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Đồng thời, khẳng định vai trò, vị trí, tinh thần trách nhiệm, khả năng, trình độ của Quân đội nhân dân Việt Nam trong hoạt động gìn giữ hòa bình và an ninh quốc tế. Việc tiến hành tuyên truyền, giáo dục về việc Việt Nam tham gia hoạt động giữ gìn hòa bình Liên hợp quốc cần được tiến hành thường xuyên, trên mọi phương diện, phù hợp với từng đối tượng nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức, tinh thần vượt qua khó khăn, thử thách để hoàn thành nhiệm vụ của các lực lượng tham gia. Các kinh nghiệm nêu trên, đồng thời cũng là nhiệm vụ, giải pháp về tổ chức, chuẩn bị và tiến hành tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc trong thời gian tới cần được quán triệt và thực hiện nghiêm túc.

Việc đưa các sĩ quan, Bệnh viện Dã chiến và các phân đội khác tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc không chỉ là nhiệm vụ của Quân đội mà là đại diện cho Việt Nam thực hiện nghĩa vụ quốc tế, vì lợi ích quốc gia – dân tộc. Trong thời gian qua, Quân đội đã quán triệt và thực hiện nghiêm chỉnh quan điểm, chủ trương của Đảng; hoàn thành xuất sắc mục tiêu của Đề án, nhất là đảm bảo “... có đủ lực lượng và khả năng để sẵn sàng triển khai một cách độc lập, kịp thời và hiệu quả, khi Việt Nam quyết định tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc trên bất cứ lĩnh vực nào”³. Kết quả đạt được là cơ sở để Quân đội nhân dân Việt Nam thực hiện thắng lợi trọng trách mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó, xứng đáng với lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc,... Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua...”.

Thượng tướng NGUYỄN CHÍ VỊNH, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng
Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương,Thứ trưởng Bộ Quốc Phòng
____________________

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 153.

2 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 155.

3 - Bộ Quốc phòng - Đề án Quân đội nhân dân Việt Nam tham gia hoạt động Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc giai đoạn 2014 - 2020 và những năm tiếp theo, Hà Nội - 2013.