LTS: Đại hội XIII của Đảng xác định mục tiêu: “Đến năm 2025, cơ bản xây dựng Quân đội, Công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”¹. Là quân đội cách mạng, sự tinh nhuệ của Quân đội ta phải bắt đầu từ sự tinh nhuệ về chính trị. Đó cũng là vấn đề quan trọng nhất, cốt lõi nhất, tạo cơ sở, nền tảng để xây dựng Quân đội tinh nhuệ trên tất cả các mặt công tác. Vậy, thế nào là “tinh nhuệ về chính trị” và “xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam tinh nhuệ về chính trị”; giải pháp nào xây dựng Quân đội ta tinh nhuệ về chính trị trong tình hình mới? Tạp chí Quốc phòng toàn dân trân trọng giới thiệu bài viết nghiên cứu về vấn đề này của tác giả Nguyễn Ngọc Hồi.

I. Xây dựng về chính trị - điều tất yếu với mọi quân đội

Chính trị, với nghĩa phổ thông nhất là toàn bộ những hoạt động liên quan đến mối quan hệ giữa các giai cấp, các dân tộc, các tầng lớp xã hội, mà cốt lõi của chính trị là vấn đề giành và giữ chính quyền, duy trì và sử dụng quyền lực nhà nước. Chính trị của quân đội là chính trị của giai cấp, nhà nước tổ chức và nuôi dưỡng quân đội. Nói đến chính trị của quân đội là nói đến bản chất giai cấp của đội quân đó. Không có loại hình quân đội “phi giai cấp”, “phi chính trị”, hay “trung lập về chính trị”; bởi, quân đội là sản phẩm của xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp, là công cụ bạo lực vũ trang của nhà nước để chiến đấu, bảo vệ thành quả mà lực lượng chính trị cầm quyền có được qua các cuộc đấu tranh giành quyền lực, nên quân đội bao giờ cũng mang bản chất giai cấp của nhà nước đã tổ chức ra và nuôi dưỡng nó. Cả lý luận và thực tiễn lịch sử cũng như hiện tại đều khẳng định điều đó.

Tọa đàm khoa học “Xây dựng quân đội nhân dân Việt Nam tinh nhuệ về chính trị trong tình hình mới” tại Quân khu 1. Ảnh: qdnd.vn

Xây dựng quân đội về chính trị là xây dựng các mối quan hệ xã hội của quân đội, mà cốt lõi là xây dựng bản chất giai cấp của quân đội. Với tư cách là một bộ phận của nhà nước, quân đội của bất cứ thể chế chính trị nào cũng đều phụ thuộc vào đường lối chính trị của giai cấp cầm quyền và chiến đấu, phục vụ cho mục tiêu chính trị của thế lực cầm quyền. Mặt khác, các lực lượng chính trị cầm quyền bao giờ cũng tìm mọi cách để nắm quân đội thông qua các biện pháp về chính trị, tư tưởng, tổ chức và chính sách; trong đó, xây dựng quân đội về chính trị luôn là điều tất yếu đối với mọi quân đội, nhằm bảo đảm cho quân đội luôn là lực lượng tuyệt đối trung thành với mình. Điểm khác biệt chỉ ở chỗ: vấn đề xây dựng quân đội về chính trị được đặt ở vị trí nào trong so sánh với vấn đề xây dựng quân đội về vũ khí, trang bị. Đối với quân đội của thể chế chính trị tư sản, dưới sự chi phối của tư duy “vũ khí luận”, vấn đề xây dựng quân đội về vũ khí, trang bị luôn được đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, họ vẫn quan tâm đến xây dựng quân đội về chính trị thông qua các biện pháp về giáo dục tư tưởng, công tác tổ chức và chính sách, nhất là việc giáo dục mục tiêu chiến đấu cho binh sĩ và thực hiện đường lối giai cấp trong xây dựng đội ngũ sĩ quan.

Còn đối với quân đội của thể chế chính trị xã hội chủ nghĩa, vấn đề xây dựng quân đội về chính trị lại được đặt lên hàng đầu, được xác định là cơ sở nền tảng để xây dựng quân đội; bởi lẽ, trong khi không bao giờ xem nhẹ vai trò của vũ khí, trang bị, những người cộng sản luôn coi con người là yếu tố quyết định. V.I. Lênin đã khẳng định: “Trong mọi cuộc chiến tranh, rốt cuộc thắng lợi đều tùy thuộc vào tinh thần của quần chúng đang đổ máu trên chiến trường. Lòng tin vào cuộc chiến tranh chính nghĩa, sự giác ngộ rằng cần phải hy sinh đời mình cho hạnh phúc của người anh em, là yếu tố nâng cao tinh thần của binh sĩ và làm cho họ chịu đựng được những khó khăn chưa từng thấy”². Với tinh thần đó, V.I. Lênin đã coi việc xây dựng vững mạnh về chính trị là một nguyên lý căn bản trong xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân. Người thẳng thừng phê phán sự che giấu bản chất chính trị, giai cấp của quân đội tư sản, rằng: “Không lôi kéo quân đội vào chính trị - đó là khẩu hiệu của bọn tôi tớ giả nhân giả nghĩa của giai cấp tư sản và của chế độ Nga hoàng, bọn này trong thực tế bao giờ cũng đã lôi kéo quân đội vào chính trị phản động”³. Công khai bản chất giai cấp của quân đội kiểu mới, Người đã đề ra và tổ chức thực hiện nguyên tắc Hồng quân phải đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và coi đó là nguyên tắc quan trọng nhất, nhằm đảm bảo cho quân đội luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, với giai cấp công nhân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, vì hạnh phúc của nhân dân.

Để xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, V.I. Lênin yêu cầu phải thường xuyên tăng cường sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với quân đội; thực hiện chế độ công tác đảng, công tác chính trị trong quân đội; thành lập cơ quan chính trị các cấp và thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong quân đội. Người nhấn mạnh: “Không có chính ủy thì chúng ta không có Hồng quân” và “… ở đâu kỷ luật giữ được vững nhất, ở đâu mà công tác chính trị trong quân đội, công tác của các chính ủy làm được chu đáo nhất… ở đấy không hề có tình trạng lỏng lẻo trong quân đội, quân đội giữ gìn được trật tự tốt hơn, và tinh thần của họ cũng cao hơn; ở đấy thu được nhiều thắng lợi hơn”⁴. Những tư tưởng đó của V.I. Lênin là kim chỉ nam cho hoạt động xây dựng quân đội của các nước đi theo con đường xã hội chủ nghĩa trước đây cũng như hiện nay. Xa rời những nguyên tắc cơ bản đó, quân đội sẽ không còn là đội quân cách mạng của giai cấp công nhân, không còn là công cụ bạo lực vũ trang tin cậy của Đảng Cộng sản trong đấu tranh bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Thực tiễn đã cho thấy, sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 đã để lại bài học vô cùng đắt giá về vấn đề xây dựng quân đội về chính trị. Do từ bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với quân đội, từ bỏ những nguyên tắc cơ bản trong xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, quân đội Liên Xô trong thời gian này đã mất phương hướng chính trị, không bảo vệ được chế độ và nhà nước xã hội chủ nghĩa, mặc dù quân số còn rất đông và được trang bị hiện đại.

II. Xây dựng vững mạnh về chính trị - sợi chỉ đỏ xuyên suốt quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam

Xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, mà cốt lõi là tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, chăm lo xây dựng bản chất giai cấp công nhân gắn liền với xây dựng tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc của Quân đội nhân dân Việt Nam là tư tưởng xuyên suốt, nhất quán và là một bài học thành công của Đảng Cộng sản Việt Nam và lãnh tụ Hồ Chí Minh trong việc vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin về xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân ở một nước có nền kinh tế chậm phát triển. Lịch sử cách mạng Việt Nam đã kiểm nghiệm và khẳng định tính đúng đắn của bài học đó. Ra đời từ phong trào đấu tranh chính trị của quần chúng, do Đảng ta và lãnh tụ Hồ Chí Minh xây dựng, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện, ngay từ ngày đầu thành lập, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã được tổ chức theo mô hình có chi bộ đảng lãnh đạo; bên cạnh người đội trưởng, có một cán bộ chính trị chuyên làm công tác chính trị theo đường lối của Đảng. Trong suốt quá trình tổ chức, xây dựng, lãnh đạo, giáo dục và rèn luyện Quân đội ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao quan điểm “người trước, súng sau”, coi chính trị là “gốc”, là nền tảng để xây dựng quân đội. Người khẳng định: “Quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc, vô dụng lại có hại”⁵. Người luôn nhắc nhở: “Quân đội ta có sức mạnh vô địch, vì nó là một quân đội nhân dân do Đảng ta xây dựng, Đảng ta lãnh đạo và giáo dục”⁶; do đó, “Phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong quân đội. Phải tăng cường giáo dục chính trị để nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa cho toàn quân”⁷. Trung thành và vận dụng sáng tạo học thuyết Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn kiên trì quan điểm “lấy xây dựng sự vững mạnh về chính trị làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam”. Trong quá trình xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị, thông qua công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã truyền bá nền tảng tư tưởng của Đảng là chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào Quân đội để xây dựng nền tảng tư tưởng của Quân đội; làm cho mọi cán bộ, chiến sĩ hiểu rõ vì ai mà chiến đấu, hy sinh; hiểu rõ mục tiêu, lý tưởng của Đảng cũng là mục tiêu chiến đấu của Quân đội; hiểu rõ Quân đội ta là Quân đội nhân dân. Bằng công tác tổ chức, Đảng Cộng sản Việt Nam đã thiết lập hệ thống tổ chức Đảng từ Quân ủy Trung ương đến các chi bộ trong Quân đội, cùng hệ thống cơ quan chính trị và các tổ chức quần chúng của Đảng. Đồng thời, đã nhiều lần thay đổi cơ chế Đảng lãnh đạo Quân đội cho phù hợp với thực tiễn, nhằm không ngừng tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội; bảo đảm trong mọi điều kiện, hoàn cảnh Quân đội luôn đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam. Thông qua công tác cán bộ, Đảng chăm lo “công việc gốc” là xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội, trong đó có đội ngũ cán bộ chính trị tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của nhân dân. Cùng với đó và thông qua các mặt công tác khác của công tác đảng, công tác chính trị, sự lãnh đạo của Đảng đã đảm bảo cho Quân đội luôn quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Nhờ thế mà mọi hoạt động của Quân đội trong suốt gần 80 năm qua luôn giữ đúng “con đường chính trị” của Đảng, nhiệm vụ quân sự luôn “phục tùng nhiệm vụ chính trị” của Đảng.

Thực tiễn trong gần 80 năm xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị đã đem lại những thành tựu không thể phủ nhận. Từ khi ra đời đến nay, trong bất cứ hoàn cảnh nào, giai đoạn nào của cách mạng nước ta, Quân đội nhân dân Việt Nam cũng luôn chứng tỏ là lực lượng chiến đấu, lực lượng chính trị tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; đóng vai trò nòng cốt cùng toàn dân chiến đấu giành thắng lợi trong các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc. Đảng bộ Quân đội luôn được xây dựng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Quân đội luôn kiên định với nền tảng tư tưởng của Đảng; kiên định với mục tiêu chiến đấu vì độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; luôn giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc; giữ vững và tăng cường các mối quan hệ đoàn kết, gắn bó giữa Quân đội với nhân dân và các mối quan hệ trong nội bộ Quân đội. Quân đội luôn vững vàng về chính trị, đi đầu trong đấu tranh làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” Quân đội của các thế lực thù địch; tỏ rõ là lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu là cơ bản, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị trong những năm qua cũng còn một số hạn chế, khuyết điểm⁸. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, cán bộ chủ trì ở một số cơ quan, đơn vị đối với nhiệm vụ xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị có thời điểm chưa thường xuyên. Ý thức, trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị có mặt còn hạn chế. Trước tác động của tình hình thế giới, khu vực, sự chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, một số cán bộ, chiến sĩ còn có biểu hiện dao động về tư tưởng; nhận thức về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước chưa toàn diện và sâu sắc. Một bộ phận cán bộ, đảng viên do thiếu tu dưỡng, rèn luyện thường xuyên, bị tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường, dẫn đến vi phạm kỷ luật Quân đội, pháp luật Nhà nước tới mức phải xử lý kỷ luật, một số trường hợp phải xử lý hình sự. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của một số tổ chức đảng chưa cao; công tác quản lý, giáo dục, rèn luyện đảng viên ở một số cấp ủy, chi bộ chưa chặt chẽ. Công tác kiểm tra, giám sát và xử lý đảng viên, tổ chức đảng vi phạm kỷ luật ở một số đảng bộ, chi bộ chưa được thường xuyên, không kịp thời phát hiện và ngăn chặn các biểu hiện vi phạm. Một bộ phận cán bộ, chiến sĩ chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc về mối quan hệ đoàn kết quân - dân; kết quả tăng cường mối quan hệ giữa Quân đội với nhân dân ở một số cơ quan, đơn vị Quân đội có lúc chưa đáp ứng tốt yêu cầu đề ra. Hiệu quả đấu tranh phòng, chống âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch chưa tương xứng với vai trò, vị thế, tiềm năng và sức mạnh của Quân đội, v.v. Những hạn chế, khuyết điểm nói trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, đòi hỏi trong bối cảnh, tình hình mới, phải phấn đấu khắc phục triệt để, phải tăng cường xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị với yêu cầu mới, cao hơn; đó là xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam tinh nhuệ về chính trị.

(Còn nữa - xem tiếp số 02 - 2024)

NGUYỄN NGỌC HỒI
______________        

1 - ĐCSVN – Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 158.

2 - V.I. Lênin – Toàn tập, Tập 41, Nxb Tiến bộ, M. 1977, tr. 147.

3 - Sđd, Tập 12, tr. 136.

4 - Sđd, Tập 39, tr. 66.

5 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 217.

6 - Sđd, Tập 14, tr. 435.

7 - Sđd, Tập 11, tr. 365.

8- Đại tướng Lương Cường - Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị trong tình hình mới, Nxb QĐND, H. 2019, tr. 257-263.