Xây dựng căn cứ hậu phương khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố là chủ trương đúng đắn, xuyên suốt sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của quân và dân ta. Đối với các tỉnh biên giới Tây Bắc - địa bàn có vị trí, ý nghĩa “phên giậu” của đất nước, việc triển khai nội dung này lại càng quan trọng. Tuy nhiên, việc xây dựng căn cứ hậu phương trên địa bàn này như thế nào, phạm vi ra sao, cần được nghiên cứu kỹ cả về lý luận và thực tiễn.

Căn cứ hậu phương là một thành phần quan trọng của khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố. Mục đích xây dựng căn cứ hậu phương là nhằm bảo đảm cho các hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, lao động sản xuất, dự trữ hậu cần - kỹ thuật,… và đời sống dân sinh, phục vụ cho các tình huống khẩn cấp về quốc phòng - an ninh (trong thời bình) và các hoạt động tác chiến của khu vực phòng thủ (khi chiến tranh xảy ra). Do đó, mặc dù không là địa bàn trực tiếp tham gia tác chiến ở tuyến đầu nhưng căn cứ hậu phương có vai trò quan trọng, góp phần tăng cường tiềm lực các mặt cho khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố cả trong thời bình và thời chiến. Điều này càng có ý nghĩa khi được tiến hành ở các tỉnh biên giới Tây Bắc, bởi đây là nơi xa trung tâm, địa hình hiểm trở, kinh tế chậm phát triển, giao thông khó khăn nên dễ bị cô lập khi có tình huống xảy ra. Không những thế, các tỉnh biên giới Tây Bắc thời gian qua, mặc dù được Đảng, Nhà nước quan tâm đầu tư và đạt được kết quả quan trọng, nhưng nhìn chung vẫn là những tỉnh nghèo, đời sống đồng bào các dân tộc còn nhiều khó khăn. Trong khi đó, các thế lực thù địch, phản động luôn xác định địa bàn này là trọng điểm chống phá trong chiến lược “Diễn biến hòa bình” của chúng. Vì vậy, việc xây dựng căn cứ hậu phương các tỉnh, thành phố nói chung, trên địa bàn các tỉnh biên giới Tây Bắc nói riêng là vấn đề cấp thiết. Để tiếp tục nâng cao hiệu quả xây dựng căn cứ hậu phương trên địa bàn này, chúng tôi xin nêu một số vấn đề để cùng nghiên cứu, trao đổi.

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp về xây dựng căn cứ hậu phương trên từng địa bàn. Xuất phát từ mục tiêu, yêu cầu xây dựng căn cứ hậu phương tỉnh, thành phố phải bảo đảm toàn diện cả về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng - an ninh,… do đó, công tác này phải được đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên, trực tiếp của cấp ủy, chính quyền các cấp. Mặt khác, căn cứ hậu phương các tỉnh biên giới Tây Bắc thường xây dựng ở vùng rừng núi, điều kiện cơ sở hạ tầng còn thấp, mật độ dân cư thưa thớt,… nên việc xây dựng đòi hỏi phải thường xuyên, lâu dài, rất tốn kém và phức tạp. Vì vậy, phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp là nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả xây dựng căn cứ hậu phương trên từng địa bàn. Để làm được điều đó, theo chúng tôi, trước hết, tỉnh ủy, ủy ban nhân các tỉnh biên giới Tây Bắc cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành, các lực lượng quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về xây dựng khu vực phòng thủ, trọng tâm là Nghị quyết 28-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) và Nghị định 152/NĐ-CP của Chính phủ. Qua đó cụ thể hóa bằng các nghị quyết lãnh đạo nhiệm kỳ, nghị quyết chuyên đề và các chương trình, kế hoạch hành động,… của ban thường vụ tỉnh ủy, thành ủy, cấp ủy, chính quyền các cấp; trong đó, xác định rõ chủ trương, biện pháp lãnh đạo cụ thể cho từng năm và giai đoạn. Coi trọng lãnh đạo, chỉ đạo việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với nhiệm vụ; xây dựng quy hoạch, mô hình tổ chức, lộ trình, kế hoạch, phương pháp tiến hành và cách thức đầu tư xây dựng các hạng mục công trình trong căn cứ hậu phương bảo đảm phù hợp với đặc điểm và điều kiện của từng địa bàn. Theo đó, cấp ủy, chính quyền các địa phương đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền làm cho cán bộ, đảng viên, các lực lượng và toàn dân nhận thức đúng về vai trò, vị trí của khu vực phòng thủ nói chung, căn cứ hậu phương nói riêng đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; thấy rõ việc xây dựng căn cứ hậu phương tỉnh, thành phố không chỉ phục vụ cho chiến tranh, mà còn đáp ứng yêu cầu cấp bách trước mắt là làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch trên địa bàn. Từ đó, nâng cao quyết tâm, trách nhiệm của các cấp, ngành, địa phương đối với nhiệm vụ quan trọng này.

Căn cứ hậu phương là một trong những sáng tạo của Đảng ta trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, nhưng lại không phải là vấn đề hoàn toàn mới, mà trái lại, chúng ta đã có kinh nghiệm trong thực tiễn của những năm chiến tranh trước đây. Do vậy, cấp ủy, chính quyền các cấp cần phải coi trọng việc nghiên cứu, kế thừa những kinh nghiệm đó phù hợp với điều kiện mới; đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc xây dựng các dự án đã được phê duyệt; coi trọng chỉ đạo tổ chức sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm để điều chỉnh, bổ sung kịp thời, không ngừng nâng cao chất lượng xây dựng căn cứ hậu phương, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Hai là, thực hiện tốt công tác quy hoạch; lựa chọn nội dung xây dựng phù hợp, đáp ứng yêu cầu xây dựng thế trận khu vực phòng thủ cả trước mắt và lâu dài. Mục đích xây dựng căn cứ hậu phương là nhằm tăng cường thế trận quốc phòng - an ninh và tạo sự liên kết chặt chẽ, vững chắc giữa các thành phần thế trận khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố với thế phòng thủ của quân khu, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao một bước đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân địa phương. Do đặc thù, điều kiện kinh tế của các tỉnh biên giới Tây Bắc còn eo hẹp, nên việc xây dựng căn cứ hậu phương có thể tiến hành theo hướng: tích lũy từ từ để từng bước củng cố, bổ sung ngày càng vững mạnh. Vì thế, thực hiện tốt công tác quy hoạch, lựa chọn các nội dung xây dựng theo lộ trình, phù hợp với từng địa bàn, đáp ứng yêu cầu cả trước mắt và lâu dài là vấn đề rất quan trọng. Trên cơ sở bám sát quyết tâm tác chiến phòng thủ, quy hoạch về thế trận quân sự, quy hoạch sử dụng đất của các địa phương đã được phê duyệt cùng những điều kiện cụ thể của từng tỉnh để lập quy hoạch tổng thể về xây dựng căn cứ hậu phương cho phù hợp. Theo đó, tùy tình hình cụ thể của từng địa bàn, việc quy hoạch có thể khác nhau (về phạm vi, quy mô) nhưng đều phải hàm chứa các nội dung cơ bản, như: lựa chọn địa bàn xây dựng và xác định các thành phần trong căn cứ hậu phương. Thông thường, việc lựa chọn địa bàn xây dựng căn cứ này phải bảo đảm các yêu cầu về địa hình; có thế đánh và thế giữ, tương đối an toàn khi chiến tranh xảy ra và tiện cho việc triển khai xây dựng các hạng mục công trình cũng như tiếp nhận và cấp phát cho dưới. Do đặc điểm địa bàn, căn cứ hậu phương các tỉnh biên giới Tây Bắc thường được chọn ở nơi xa trục đường giao thông lớn, trên phạm vi một số xã của 01 đến 02 huyện và không nằm trên hướng tiến công chủ yếu của địch, nhằm phục vụ có hiệu quả cho các hoạt động tác chiến trong suốt quá trình chiến tranh. Tuy nhiên, trong các trường hợp cụ thể, căn cứ hậu phương có thể được bố trí trên hướng phòng thủ chủ yếu, nơi tiện giao thông vận chuyển, nhằm tăng cường sức mạnh trực tiếp cho các khu vực mà ta phải kiên quyết giữ vững bằng mọi giá hoặc tạo thế liên kết, liên hoàn trong thế trận hậu cần - kỹ thuật chiến dịch, chiến lược của quân khu và Bộ. Quy hoạch các thành phần của căn cứ hậu phương phải bảo đảm tính tổng thể, toàn diện trên các mặt, cả chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng - an ninh, phù hợp với đặc điểm, điều kiện và phong tục, tập quán của đồng bào các dân tộc ở mỗi địa bàn. Trong đó, về chính trị - xã hội, có thể chú trọng quy hoạch hệ thống dân cư; các khu sơ tán nhân dân, bệnh viện, trường học, hệ thống y tế, v.v. Về kinh tế, tập trung quy hoạch các vùng sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản; các cụm công nghiệp chế biến nông sản, sửa chữa cơ khí; hệ thống hồ, đập thủy lợi, thông tin liên lạc, giao thông vận tải. Về quốc phòng - an ninh, cần coi trọng quy hoạch thế trận các làng, xã chiến đấu, các công trình phục vụ cho tác chiến và bảo đảm, như: sở chỉ huy, công sự chiến đấu, khu vực trú quân, hệ thống kho tàng, v.v.

Trên cơ sở quy hoạch tổng thể đó, việc xây dựng các thành phần của căn cứ hậu phương phải được tiến hành một cách khoa học, cụ thể, theo lộ trình đã xác định và được các địa phương chủ động triển khai ngay từ thời bình. Tuy nhiên, quy mô đầu tư xây dựng các công trình trong căn cứ hậu phương, nhất là các công trình quân sự rất lớn. Do vậy, trong thời bình, chỉ nên lựa chọn, ưu tiên xây dựng một số công trình có tính cấp thiết, như: các công trình lưỡng dụng, đường hầm sở chỉ huy, kho, trạm và một số công sự, trận địa chiến đấu quan trọng, cần thiết. Các hạng mục còn lại được xác định trong kế hoạch và từng bước xây dựng theo lộ trình và các tình huống quốc phòng, đương nhiên sẽ có sự bổ sung cần thiết khi chiến tranh xảy ra.

Ba là, phối hợp chặt chẽ các lực lượng, huy động mọi nguồn lực trong suốt quá trình xây dựng căn cứ hậu phương. Một trong những đặc điểm xuyên suốt trong xây dựng căn cứ hậu phương các tỉnh biên giới Tây Bắc là: tiến hành trên phạm vi rộng, với nhiều nội dung, nhiều lực lượng tham gia, trong điều kiện kinh tế khó khăn và địa hình, khí hậu, thời tiết phức tạp. Vì thế, phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng, nhất là giữa bộ chỉ huy quân sự tỉnh với các ban, ngành, đoàn thể địa phương cùng sự huy động các nguồn lực khác là giải pháp quan trọng. Để thực hiện tốt nội dung này, công tác phối hợp phải được tiến hành chặt chẽ ở tất cả các khâu, giai đoạn và nội dung xây dựng; trong đó, chú trọng phối hợp về khảo sát, quy hoạch, tổ chức thực hiện và quản lý, bảo vệ khu vực căn cứ hậu phương. Bộ chỉ huy quân sự các tỉnh biên giới Tây Bắc cần phát huy vai trò tham mưu cho tỉnh ủy, ủy ban nhân dân các tỉnh ban hành quy chế phối hợp; tổ chức giao nhiệm vụ, hiệp đồng cho các lực lượng; phân công cơ quan thường trực; đồng thời, chủ động đề xuất nội dung, thành phần hiệp đồng đối với những dự án trọng điểm. Quá trình thực hiện phối hợp phải bảo đảm chặt chẽ, khoa học và vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong từng chương trình, dự án; chú trọng phát huy khả năng, sở trường của từng lực lượng theo chuyên ngành được giao, nhằm tạo sức mạnh tổng hợp xây dựng căn cứ hậu phương trên từng địa bàn.

Cùng với đó, các tỉnh biên giới Tây Bắc cần coi trọng huy động tổng hợp các nguồn lực cho xây dựng căn cứ hậu phương, nhất là các nguồn: từ ngân sách trung ương được bố trí cho công trình trọng điểm, có độ mật cao; nguồn ngân sách địa phương phân bổ theo kế hoạch hằng năm; nguồn khai thác từ các chương trình dự án mà Chính phủ đầu tư trong khu vực căn cứ hậu phương và nguồn hỗ trợ, tài trợ từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nhằm thực hiện các nội dung về phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, v.v. Mặt khác, trên cơ sở quán triệt quan điểm: “Dựa vào dân, lấy dân làm gốc”, các tỉnh có thể huy động các nguồn lực tại chỗ, nhất là nguồn lực của các ban, ngành, đoàn thể và nhân dân tại địa bàn, lấy lực lượng vũ trang địa phương, các doanh nghiệp Quân đội làm nòng cốt trong xây dựng căn cứ hậu phương, góp phần tạo lập thế trận khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố ngày càng vững chắc

Trung tá, ThS. LÊ VĂN HIỂN