Xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là khâu quan trọng, tạo sức lan tỏa sâu rộng trong toàn quân - một trong những động lực quyết định xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Tuy nhiên, thời gian qua, “việc xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến, mô hình mới, cách làm sáng tạo, hiệu quả ở một số cơ quan, đơn vị chất lượng chưa cao, chưa có sức lan tỏa mạnh mẽ”¹. Vì vậy, nghiên cứu, đề ra các giải pháp tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác quan trọng này là vấn đề cấp thiết hiện nay.

Những năm gần đây, công tác xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được các cơ quan, đơn vị trong toàn quân ngày càng quan tâm và được tổ chức dưới nhiều hình thức phong phú, sáng tạo. Nhiều tập thể, cá nhân tiêu biểu, điển hình đã và đang trở thành động lực mạnh mẽ, thúc đẩy cán bộ, chiến sĩ toàn quân tích cực tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu vươn lên, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Đại tướng Phan Văn Giang và các đại biểu thăm quan khu trưng bày các đơn vị tiêu biểu trong thực hiện Chỉ thị số 05. Ảnh: mod.gov.vn

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác này vẫn còn tồn tại một số hạn chế, như: nhận thức của một số cấp ủy, chỉ huy về công tác xây dựng điển hình tiên tiến chưa thật đầy đủ, có thời điểm chưa quan tâm đúng mức đến công việc này; tình trạng chạy theo số lượng, thành tích vẫn tồn tại ở một số nơi. Công tác phát hiện, lựa chọn, bồi dưỡng và nhân rộng điển hình tiên tiến chưa được tiến hành thường xuyên, có lúc, có nơi còn bị động, lúng túng về cách làm; tiêu chí đánh giá điển hình còn chung chung, chưa thật sát với đặc điểm, yêu cầu, nhiệm vụ từng loại hình đơn vị,… dẫn đến khó khăn trong khâu xét chọn, tôn vinh. Công tác tuyên truyền, nhân rộng gương điển hình ở một số cơ quan, đơn vị còn có mặt hạn chế, chưa thực sự sinh động, sáng tạo, tính thuyết phục chưa cao; một số mô hình còn nghèo nàn về hình thức thể hiện, nội dung truyền tải chưa thực sự hấp dẫn, v.v.

Để tiếp tục thực hiện hiệu quả Hướng dẫn số 2326/HD-CT, ngày 03/12/2020 của Tổng cục Chính trị về công tác xây dựng, nhân điển hình tiên tiến trong Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 - 2025, có thể vận dụng linh hoạt, phù hợp các giải pháp trọng tâm sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, trực tiếp của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác xây dựng, nhân rộng điển hình tiên tiến trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đây là giải pháp nền tảng, quyết định đến nâng cao hiệu quả mặt công tác cốt yếu này. Theo đó, cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần tiếp tục quán triệt sâu sắc và cụ thể hóa các chủ trương, chỉ đạo của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; xác định rõ xây dựng và nhân rộng điển hình là nhiệm vụ thường xuyên, có ý nghĩa chiến lược trong xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần trực tiếp xác định tiêu chí điển hình phù hợp với chức năng, nhiệm vụ từng đơn vị; phát huy vai trò lãnh đạo toàn diện của cấp ủy trong tổ chức phát hiện, bồi dưỡng, tuyên dương và nhân rộng mô hình, gương điển hình (chú trọng bồi dưỡng điển hình tiên tiến thông qua thực tiễn thực hiện nhiệm vụ trong các phong trào thi đua ngay tại đơn vị cơ sở). Đặc biệt, cần phân công cụ thể trách nhiệm từng tổ chức, cá nhân (lấy chất lượng thực hiện công tác này làm một trong các tiêu chí để đánh giá, phân loại tổ chức, cán bộ, đảng viên, quần chúng hằng năm); kết hợp chặt chẽ giữa lãnh đạo chính trị và quản lý chuyên môn để tạo sự thống nhất, đồng bộ trong toàn đơn vị.

Một trong những nội dung quan trọng, có ý nghĩa quyết định, tạo sức lan tỏa trong nhân rộng điển hình, đó là việc “nêu gương” của lãnh đạo, chỉ huy các cấp. Để làm tốt vấn đề này, đội ngũ cán bộ các cấp phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện, thể hiện vai trò tiên phong trong việc thực hiện các giá trị tư tưởng, đạo đức, phong cách của Bác. Quá trình lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện xây dựng kế hoạch cụ thể, xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp bồi dưỡng, nhân rộng điển hình tiên tiến phù hợp với đặc thù từng đơn vị. Chỉ huy các cấp phải thường xuyên kiểm tra, đánh giá, kịp thời phát hiện và bồi dưỡng các cá nhân, tập thể tiêu biểu; đồng thời, cần tổ chức các hoạt động tuyên truyền, chia sẻ kinh nghiệm để nhân rộng các điển hình tiên tiến.

Đại tướng Phan Văn Giang trao Bằng khen tặng các tập thể, cá nhân điển hình tiêu biểu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh (giai đoạn 2016 - 2025). Ảnh: mod.gov.vn

Hai là, đổi mới nội dung, hình thức phát hiện và nhân rộng điển hình tiên tiến. Đây là nhiệm vụ quan trọng để lan tỏa giá trị nhân văn và tinh thần cách mạng, sức sáng tạo trong mỗi cơ quan, đơn vị. Về nội dung, cần được xây dựng sát thực tế, tập trung vào các giá trị cốt lõi như tinh thần trách nhiệm, liêm chính và cống hiến vì tập thể. Hình thức phát hiện điển hình tiên tiến nên đa dạng, từ việc lãnh đạo, chỉ đạo đến việc triển khai thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan, đơn vị trong xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Thông qua tổ chức các cuộc thi, hội thao, thực tiễn sinh hoạt, huấn luyện, công tác để phát hiện điển hình. Thay vì chỉ tập trung vào các thành tích vĩ mô, hãy tìm kiếm những việc làm cụ thể, ý nghĩa từ mỗi cá nhân trong sinh hoạt và công tác thường ngày. Để nhân rộng điển hình tiên tiến, các cơ quan, đơn vị cần vận dụng linh hoạt nhiều hình thức sáng tạo, phù hợp trong công tác tuyên truyền.

Trước hết, cần đổi mới cả nội dung và hình thức tuyên truyền, hướng tới sự gần gũi, dễ hiểu và có sức lan tỏa mạnh mẽ. Nội dung, tập trung vào việc làm nổi bật những giá trị cốt lõi, những hành động cụ thể, ý nghĩa của các điển hình, thay vì chỉ là những thành tích khô khan. Giáo dục nhân rộng các tấm gương điển hình tiên tiến cần được lồng ghép vào chương trình học tập, trong sinh hoạt đơn vị; ứng dụng công nghệ số, mạng xã hội để tuyên truyền, lan tỏa các tấm gương một cách sinh động, hấp dẫn; đồng thời, tổ chức các buổi giao lưu, tọa đàm cởi mở để các điển hình chia sẻ kinh nghiệm, thay vì chỉ báo cáo một chiều. Để đạt hiệu quả cao, cơ quan chính trị các cấp cần xây dựng “ngân hàng” tư liệu điển hình và biên soạn tài liệu dễ hiểu, dễ tiếp cận để truyền tải hình ảnh cao đẹp, tấm gương mẫu mực thông qua bài giảng giáo dục chính trị, tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Qua đó, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ hơn những hình ảnh cao đẹp về phẩm chất chính trị, năng lực công tác, ý chí tự học, tự rèn và những việc làm thiết thực, có ý nghĩa sâu sắc của các điển hình tiên tiến. Bên cạnh đó, cần chú trọng tuyên truyền, nhân rộng điển hình thông qua việc kết hợp các hình thức truyền thống (biểu dương, hội nghị, báo tường, chuyên mục) với hiện đại (đăng tải, chia sẻ video clip, hình ảnh, phim tài liệu ngắn,... trên các ứng dụng, nền tảng mạng xã hội: zalo, QiMe, facebook, youtube, tiktok,…) để lan tỏa những câu chuyện đẹp, biến điển hình thành “người truyền cảm hứng”, từ đó xây dựng phong trào học tập và làm theo Bác sâu rộng, thiết thực hơn trong toàn quân.

Ba là, gắn kết chặt chẽ giữa phong trào Thi đua Quyết thắng, các cuộc vận động với xây dựng điển hình tiên tiến trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Thực tiễn cho thấy, các phong trào thi đua, các cuộc vận động nếu không gắn với việc phát hiện, bồi dưỡng điển hình thì dễ trở thành hình thức. Do đó, các đơn vị cần lấy việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của tập thể, cá nhân làm thước đo; đồng thời, đặt mục tiêu phát hiện và nuôi dưỡng những cá nhân, tập thể có thành tích nổi bật, từ đó tạo cơ hội để họ phát huy năng lực, phẩm chất trong môi trường rèn luyện, góp phần nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ. Các cơ quan, đơn vị cần xác định rõ việc xây dựng điển hình tiên tiến phải dựa trên những tấm gương thực tế trên mọi lĩnh vực hoạt động, có sức lan tỏa mạnh mẽ, từ đó khơi dậy tinh thần thi đua trong tập thể đơn vị. Các điển hình cần được phát hiện kịp thời qua những hoạt động huấn luyện, đào tạo, sẵn sàng chiến đấu, lao động sản xuất, rèn luyện kỷ luật, tham gia các phong trào văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, v.v. Quá trình nhân rộng, cần kết hợp lồng ghép các hình thức tuyên truyền, đẩy mạnh phong trào thi đua với tôn vinh gương điển hình trong thực hiện phong trào, tạo hiệu ứng rộng rãi trên phạm vi đơn vị và toàn quân. Bên cạnh đó, cần đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong khen thưởng để duy trì niềm tin và động lực tham gia của cán bộ, chiến sĩ. Việc gắn kết này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức, đoàn thể, tạo môi trường khuyến khích sáng tạo và học hỏi. Các điển hình tiên tiến sẽ trở thành “hạt giống” truyền cảm hứng, thúc đẩy phong trào thi đua phát triển bền vững và ngược lại.

Bốn là, làm tốt công tác sơ kết, tổng kết, kịp thời khen thưởng công tác xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến. Cấp ủy, chỉ huy các cấp trong Quân đội cần coi trọng công tác sơ kết, tổng kết để đánh giá kết quả thực hiện, kịp thời rút ra bài học kinh nghiệm, làm cơ sở điều chỉnh phương hướng hoạt động hiệu quả hơn. Sơ kết, tổng kết phải được thực hiện nghiêm túc, khách quan, nêu bật các thành tựu và hạn chế, nguyên nhân để đề ra kế hoạch khắc phục khâu yếu, mặt yếu. Đồng thời, thông qua sơ kết, tổng kết nhằm kịp thời khen thưởng các tập thể, cá nhân điển hình; qua đó, tôn vinh, cổ vũ, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ. Yêu cầu đối với quá trình này là phải đảm bảo chính xác, công bằng, công khai, tránh biểu hiện hình thức, cảm tính, hoặc ưu tiên thành tích ngắn hạn. Mặt khác, quá trình sơ kết, tổng kết cần được tiến hành trên cơ sở kiểm chứng thực tiễn, bảo đảm khách quan, toàn diện, khắc phục triệt để hiện tượng đánh giá phiến diện, một chiều dựa trên các báo cáo của cấp dưới, giúp công tác xây dựng điển hình không bị trùng lặp, hình thức, mà ngày càng thực chất. Khi những cán bộ, chiến sĩ tiêu biểu được tổ chức ghi nhận bằng cả danh hiệu lẫn cơ hội phát triển, họ sẽ càng có điều kiện để tiếp tục lan tỏa những giá trị tích cực trong đơn vị; vì vậy, cấp ủy các cấp phải lấy kết quả khen thưởng làm cơ sở quy hoạch, sử dụng, bố trí cán bộ, tạo động lực lâu dài cho các điển hình tiếp tục phấn đấu và cống hiến.

Xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là việc làm thiết thực, quan trọng. Bài viết đề xuất một số giải pháp giúp cấp ủy, chỉ huy các cấp có thể nghiên cứu, vận dụng vào nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả mặt công tác quan trọng này. Qua đó, góp phần chuyển hóa những giá trị tư tưởng thành hành động cách mạng của mỗi cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân, tạo sức mạnh nội sinh to lớn, góp phần xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, mãi xứng đáng là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN THẮNG
___________________        

1 - Báo cáo số 4168-BC/QUTW, ngày 18/7/2025 của Quân ủy Trung ương Tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị (khóa XII) về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.