Giáo dục truyền thống là một nội dung quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng, một mặt hoạt động của công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội; trực tiếp bồi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, lý tưởng cách mạng, ý chí chiến đấu và khát vọng cống hiến của cán bộ, chiến sĩ. Hiện nay, giáo dục truyền thống đã và đang đặt ra một số vấn đề mới đòi hỏi các cơ quan, đơn vị phải quan tâm, trên cơ sở đó có giải pháp phù hợp để nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động quan trọng này. 

Truyền thống là những giá trị văn hóa, tinh thần được hình thành, hun đúc qua hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, lưu truyền qua các thế hệ, trở thành sức mạnh trường tồn trong lịch sử của mỗi quốc gia, dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Dân ta phải biết sử ta, Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”¹. Lời dạy sâu sắc của Bác thể hiện quan điểm nhất quán về vai trò của giáo dục truyền thống, coi đó là nền tảng để khơi dậy lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và ý chí vươn lên của mỗi người dân Việt Nam.

Đoàn cán bộ, học viên Học viện Hậu cần tham quan, học tập truyền thống tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Thực tiễn hơn 80 năm xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của Quân đội ta, công tác giáo dục truyền thống luôn được quan tâm và có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao nhận thức, bồi dưỡng niềm tin, nâng cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc và ý chí chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ, góp phần xây đắp lý tưởng chiến đấu cao đẹp “Vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân”. Ngay từ khi Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân - tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam được ra đời (22/12/1944), Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng giáo dục lòng yêu nước, tinh thần căm thù giặc và ý chí quật cường của dân tộc cho cán bộ, chiến sĩ. Chỉ sau hai ngày thành lập, Đội đã lập chiến công vang dội ở Phai Khắt, Nà Ngần, mở đầu cho truyền thống “Quyết chiến, quyết thắng” của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. Bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác giáo dục truyền thống trong Quân đội được tiến hành sâu rộng, với nội dung, hình thức linh hoạt, sáng tạo, góp phần khơi dậy ở mỗi cán bộ, chiến sĩ niềm tự hào dân tộc, tinh thần chiến đấu quả cảm và ý chí “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, cùng toàn dân lập nên những chiến công hiển hách trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.

Kế thừa và phát huy kết quả, kinh nghiệm đã có, trong thời gian qua, công tác giáo dục truyền thống tiếp tục được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị và cấp ủy, chỉ huy các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ, triển khai đồng bộ, hiệu quả. Đặc biệt, các hoạt động tuyên truyền, kỷ niệm những ngày lễ lớn của đất nước và Quân đội trong thời gian gần đây đã tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong toàn quân và toàn dân². Qua đó, không chỉ làm sâu sắc thêm nhận thức, tình cảm, trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ trong việc giữ gìn, phát huy truyền thống vẻ vang của dân tộc, của Đảng, Quân đội và đơn vị mà còn tăng cường mối quan hệ đoàn kết gắn bó máu thịt giữa Quân đội với Nhân dân, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong tình hình mới.

Bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước và Quân đội, trước những tác động sâu sắc, đa chiều từ bối cảnh khách quan và yêu cầu chủ quan, công tác giáo dục truyền thống đang đặt ra những vấn đề cần quan tâm, đòi hỏi các cơ quan, đơn vị phải nhìn nhận thấu đáo, từ đó có giải pháp phù hợp, nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống, nhất là ở đơn vị cơ sở. Qua nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy có một số vấn đề đặt ra cần trao đổi như sau:

Một là, về nhận thức và công tác lãnh đạo, chỉ đạo. Hiện nay, ở một số đơn vị cơ sở, công tác giáo dục truyền thống có lúc, có nơi còn chưa được quan tâm đúng mức, thậm chí còn có biểu hiện xem đây là hoạt động “phụ trợ”, mang tính hình thức, giao phó hoàn toàn cho cơ quan chính trị, cán bộ chính trị đảm nhiệm; dẫn đến hiệu quả chưa cao. Để tháo gỡ “nút thắt” này, cấp ủy, tổ chức đảng, chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy các cấp cần tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của cấp trên về giáo dục truyền thống trong Quân đội; cụ thể hóa thành nghị quyết lãnh đạo, chương trình, kế hoạch hành động hằng năm. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, sâu sát của cấp ủy, chỉ huy các cấp và vai trò hướng dẫn, kiểm tra, quản lý của cơ quan chính trị đối với hoạt động giáo dục truyền thống ở đơn vị. Bên cạnh đó, các cơ quan, đơn vị cần xây dựng hệ tiêu chí đánh giá cụ thể, gắn với kết quả tu dưỡng, phấn đấu, rèn luyện của bộ đội. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, nhất là chính ủy, chính trị viên và người chỉ huy phải thực sự gương mẫu, nêu cao tinh thần trách nhiệm, nói đi đôi với làm trong giáo dục, gìn giữ và phát huy giá trị truyền thống, tạo chuyển biến thực chất trong xây dựng đơn vị vững mạnh về mọi mặt, trước hết là vững mạnh về chính trị.

Chiến sĩ mới Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 31 (Sư đoàn 309, Quân khu 7) tham quan, học tập tại Nhà truyền thống Sư đoàn. Ảnh: qdnd.vn

Hai là, về nội dung, hình thức và phương pháp tiến hành. Hiện nay, một số nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục truyền thống ở một số đơn vị cơ sở có lúc, có nơi còn còn chậm đổi mới, chưa theo kịp sự phát triển của thực tiễn, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số và bùng nổ công nghệ thông tin. Vì vậy, việc đổi mới toàn diện, vận dụng linh hoạt, sáng tạo nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục truyền thống là yêu cầu cấp thiết, vừa mang ý nghĩa lý luận, vừa có giá trị thực tiễn sâu sắc. Theo chúng tôi, nội dung giáo dục truyền thống cần tập trung khơi dậy và phát huy những giá trị cốt lõi trong lịch sử truyền thống dân tộc, của Đảng, Quân đội và của đơn vị, làm sáng rõ phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” thời kỳ mới; gắn với nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, “mẫu mực, tiêu biểu”, phù hợp với tâm lý cán bộ, chiến sĩ. Về hình thức, phương pháp, cần kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, chú trọng đẩy mạnh tuyên truyền qua phim tài liệu, phóng sự, video clip, sân khấu hóa, hội thi, tọa đàm, kể chuyện truyền thống, giao lưu nhân chứng lịch sử, diễn đàn người thật - việc thật, tham quan “địa chỉ đỏ”; chủ động ứng dụng công nghệ thông tin, nền tảng số và mạng xã hội để lan tỏa giá trị truyền thống. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, xuyên tạc, phủ nhận truyền thống tốt đẹp của Đảng, của dân tộc và Quân đội, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới.

Ba là, về cơ sở vật chất, phương tiện và điều kiện bảo đảm. Hiện nay, điều kiện cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ nhiệm vụ giáo dục truyền thống tuy đã được cải thiện nhưng ở một số đơn vị còn thiếu đồng bộ, có phần lạc hậu; công tác quản lý, bảo quản chưa được quan tâm đúng mức, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả hoạt động. Để tháo gỡ, theo chúng tôi, bên cạnh nguồn kinh phí, trang bị vật tư công tác đảng, công tác chính trị do trên cấp, các đơn vị cần chủ động khai thác các tiềm năng, nguồn lực, kết hợp giữa đầu tư mới với nâng cấp cơ sở vật chất, phương tiện hiện có, nhất là cải tạo, khai thác hiệu quả hệ thống thiết chế văn hóa như thư viện, bảo tàng, nhà truyền thống, nhà văn hóa, câu lạc bộ, phòng Hồ Chí Minh, v.v. Tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện quy chế, quy định về quản lý, sử dụng cơ sở vật chất, phương tiện; nâng cao tinh thần trách nhiệm của quân nhân trong việc giữ tốt, dùng bền, an toàn, tiết kiệm và sử dụng đúng mục đích. Đồng thời, các đơn vị cần tăng cường phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương để tranh thủ nguồn lực, hỗ trợ phương tiện, trang thiết bị, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục truyền thống cho bộ đội và Nhân dân trên địa bàn.

Bốn là, về công tác phối hợp. Hiện nay, ở một số cơ quan, đơn vị, công tác phối hợp trong giáo dục truyền thống chưa được duy trì thường xuyên, thiếu chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả còn hạn chế. Để khắc phục vấn đề này, trước hết, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần quán triệt đầy đủ trách nhiệm, vai trò chủ trì trong phối hợp; thống nhất nội dung, chương trình và kế hoạch giáo dục truyền thống giữa các đơn vị trong và ngoài Quân đội. Trên cơ sở đó, xây dựng quy chế phối hợp cụ thể, xác định rõ cơ quan chủ trì, cơ quan phối hợp, chế độ báo cáo, kiểm tra, sơ kết, tổng kết định kỳ; kịp thời biểu dương, nhân rộng mô hình hay, cách làm hiệu quả. Cùng với đó, các đơn vị cần tăng cường phối hợp với cấp ủy, chính quyền và ban, ngành, đoàn thể địa phương trong xây dựng, tôn tạo, khai thác hiệu quả các di tích lịch sử - văn hóa, bảo tàng, nhà truyền thống, phòng Hồ Chí Minh, phục vụ công tác giáo dục truyền thống cho cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân. Đồng thời, phát huy vai trò của cơ quan báo chí, phát thanh - truyền hình Quân đội, hệ thống thông tin cơ sở và các tổ chức quần chúng trong tuyên truyền, tổ chức các hoạt động “về nguồn”, “hành trình tri ân”, hội thi, tọa đàm, giao lưu kết nghĩa, v.v. Thực hiện các biện pháp trên sẽ phát huy được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, làm cho công tác giáo dục truyền thống ngày càng đi vào chiều sâu và hiệu quả.

Năm là, về đội ngũ làm công tác giáo dục truyền thống. Đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác giáo dục truyền thống ở một số đơn vị hiện nay còn mỏng, kiêm nhiệm nhiều, năng lực sư phạm, kỹ năng tuyên truyền, trình độ công nghệ thông tin chưa đồng đều. Vì vậy, các cơ quan, đơn vị cần coi trọng công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính trị, cán bộ phụ trách công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống theo hướng chuyên sâu, hiện đại, phù hợp với yêu cầu mới. Cần lựa chọn những cán bộ thực sự tâm huyết, có tư duy tổng hợp, lập luận chặt chẽ, bản lĩnh, trí tuệ, tâm huyết và phương pháp tuyên truyền, giáo dục hiệu quả. Chủ động kết hợp giữa đào tạo tại các học viện, nhà trường với bồi dưỡng tại chức, gắn với đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ số. Đồng thời, có cơ chế, chính sách khuyến khích, động viên, tạo điều kiện để cán bộ phát huy năng lực, sáng tạo, trách nhiệm với nhiệm vụ; xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, góp phần đưa công tác giáo dục truyền thống trong Quân đội ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất và bền vững.

Những nội dung trao đổi trên chưa thể giải quyết triệt để các vấn đề đang đặt ra nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục truyền thống trong Quân đội, nhất là ở các đơn vị cơ sở thời gian tới. Tuy nhiên, đây là những căn cứ quan trọng để các cơ quan, đơn vị tham khảo, từ đó có chủ trương và biện pháp tháo gỡ vướng mắc, bất cập. Qua đó, tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục truyền thống, tạo động lực tinh thần to lớn, góp phần xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh, xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, vững mạnh về chính trị, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Đại tá, TS. LÊ VIỆT THẮNG
__________________            

1 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 3, Nxb CTQG,  H. 2011, tr. 259.

2 - Các hoạt động kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (1954 - 2024), 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc (1975 - 2025), 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2025).