Nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh là một chủ trương đúng đắn, nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm công dân đối với sự nghiệp củng cố quốc phòng, an ninh, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc trong nền quốc phòng toàn dân vững mạnh được Đại hội XIII của Đảng khẳng định. Điều đó, đặt ra và đòi hỏi phải quán triệt, thực hiện nghiêm túc chủ trương này nhằm đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.

Những năm qua, công tác giáo dục quốc phòng và an ninh có bước phát triển mới, ngày càng đi vào chiều sâu, đạt hiệu quả thiết thực. Thế nhưng, tình hình thế giới, khu vực có nhiều biến động phức tạp, khó đoán định. Chủ nghĩa dân túy, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, thực dụng, cường quyền nước lớn trong quan hệ quốc tế gia tăng. Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư, nhất là công nghệ số phát triển mạnh mẽ, tạo đột phá trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực quốc phòng. Tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo diễn ra căng thẳng, phức tạp, quyết liệt hơn. Hòa bình, ổn định, tự do an ninh, an toàn hàng hải, hàng không trên Biển Đông đứng trước những thách thức lớn, tiềm ẩn nguy cơ xung đột. Tình hình đó làm cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc đứng trước những thời cơ và thách thức mới. Để bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh trên, Đại hội XIII của Đảng tiếp tục khẳng định: “Thực hiện tốt công tác giáo dục quốc phòng, an ninh, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, hành động của toàn dân đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, củng cố quốc phòng, an ninh. Khai thác mọi nguồn lực, tiềm năng, thế mạnh để xây dựng tiềm lực quốc phòng, an ninh gắn với phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội”¹. Để quán triệt, thực hiện tốt chủ trương trên, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, quán triệt sâu sắc và cụ thể hóa chủ trương, quan điểm của Đảng về công tác giáo dục quốc phòng và an ninh tới toàn dân. Đây là giải pháp quan trọng, có ý nghĩa quyết định nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Vì thế, các cấp, các ngành tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cho toàn dân, trước hết là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, chủ trì, chủ chốt các cấp về vị trí, vai trò của công tác giáo dục quốc phòng và an ninh trong tình hình hiện nay. Về nhận thức, cần thấy rõ giáo dục quốc phòng và an ninh là vấn đề có ý nghĩa chiến lược, nội dung quan trọng trong công tác quốc phòng ở các bộ, ngành, địa phương; biện pháp thiết thực góp phần xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần, xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững mạnh.

Các bộ, ngành, địa phương và lực lượng vũ trang tiếp tục quán triệt sâu sắc chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác này. Đặc biệt là Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh năm 2013 và các văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành, như: Thông tư số 172/2020/TT-BQP, ngày 30/12/2020 của Bộ Quốc phòng về chương trình khung bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh; Thông tư số 05/2020/TT-BGDĐT, ngày 18/3/2020 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Chương trình giáo dục quốc phòng và an ninh trong trường trung cấp sư phạm, cao đẳng sư phạm và cơ sở giáo dục đại học, v.v. Trên cơ sở đó, huy động phát huy sức mạnh, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn dân, sự phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ giữa các lực lượng, phát huy hiệu quả lãnh đạo của cấp ủy, sự quản lý, điều hành của chính quyền và người đứng đầu các cơ quan, tổ chức đối với công tác giáo dục, bồi dưỡng, tuyên truyền kiến thức quốc phòng và an ninh.

Hai là, thường xuyên quan tâm kiện toàn, nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh các cấp. Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh có chức năng phối hợp liên ngành, làm tham mưu, tư vấn cho cấp ủy, chính quyền các cấp về công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Công tác triển khai, tổ chức thực hiện có được đầy đủ hay không phụ thuộc vào hiệu quả hoạt động của họ. Vì vậy, các cơ quan, tổ chức, địa phương thường xuyên củng cố, kiện toàn hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh các cấp, đảm bảo cơ cấu, thành phần, đúng Luật định. Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, duy trì nền nếp, hiệu quả hoạt động của hội đồng; phát huy vai trò, chức năng của cơ quan quân sự, công an là cơ quan thường trực ở các cấp; phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể để tham mưu, tổ chức thực hiện. Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh các cấp tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, kịp thời biểu dương, khen thưởng, nhân rộng điển hình tiên tiến, cách làm hay, chấn chỉnh, xử lý các trường hợp vi phạm.

Ba là, tiếp tục đột phá vào đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh. Đại hội XIII của Đảng đã dành sự quan tâm đặc biệt cho nội dung này. Đại hội nhấn mạnh: “Đổi mới và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho cán bộ, công chức và cho toàn dân, bảo đảm phù hợp với từng đối tượng. Chú trọng giáo dục, thống nhất, nâng cao nhận thức về đối tác và đối tượng; nắm vững đường lối, quan điểm, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”². Nội dung đổi mới, trước hết phải bám sát, cập nhật quan điểm, tư duy, phát triển mới về đường lối quốc phòng, an ninh của Đảng mà Đại hội XIII đã tổng kết. Trong đó, thống nhất, nâng cao nhận thức, tư duy, về: đối tác, đối tượng; bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; kết hợp đấu tranh vũ trang với đấu tranh phi vũ trang; giữ vững độc lập, tự chủ trong điều kiện mở rộng hợp tác quốc tế; kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế - xã hội với tăng cường quốc phòng, an ninh, v.v. Vì thế, các bộ, ngành, trước hết là các bộ: Quốc phòng, Công an, Giáo dục và Đào tạo cần chủ động phối hợp nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung nội dung, chương trình, giáo trình giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh phù hợp với từng đối tượng và tình hình thực tiễn, nhất là cán bộ chủ trì các địa phương, ban, bộ, ngành. Đây vừa là đối tượng, vừa là chủ thể trong công tác giáo dục quốc phòng và an ninh của địa phương, đơn vị mình, nhằm nhanh chóng đưa nghị quyết vào cuộc sống. Đối với công tác tuyên truyền cho toàn dân, Hội đồng giáo dục quốc phòng và an ninh Trung ương chủ động phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, các cơ quan báo chí xây dựng chương trình, kế hoạch, đề án; mở chuyên trang, chuyên mục, đa dạng nội dung tuyên truyền; phát huy thế mạnh của phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội và đội ngũ báo cáo viên để tuyên truyền, phổ biến kiến thức quốc phòng, an ninh đến mọi tầng lớp nhân dân. Đồng thời, khuyến khích cách làm sáng tạo của các địa phương, đơn vị, phù hợp với hoàn cảnh thực tế, nhằm đưa công tác này vào chiều sâu, thực sự biến thành sức mạnh, tiềm lực quốc phòng và an ninh, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Bốn là, không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và các lực lượng tham gia giáo dục quốc phòng và an ninh. Chất l­ượng giáo dục và đào tạo nói chung, giáo dục quốc phòng cho các đối tượng nói riêng là kết quả tổng hợp của nhiều nhân tố, liên quan đến tất cả các khâu, các bư­ớc của quá trình giáo dục, đào tạo. Trong đó, chất lượng đội ngũ giảng viên và các lực lư­ợng tham gia giáo dục quốc phòng có vị trí đặc biệt quan trọng. Vì vậy, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và các lực lượng tham gia giáo dục quốc phòng là một trong những giải pháp rất quan trọng trong đổi mới giáo dục quốc phòng cho cán bộ hiện nay. Các cơ quan tham mưu có điều tra, khảo sát, đánh giá đúng thực trạng đội ngũ giảng viên, các lực lư­ợng tham gia giáo dục quốc phòng và an ninh; xây dựng chiến l­ược, kế hoạch, quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục quốc phòng trong thời kỳ mới. Chuẩn hóa đội ngũ giảng viên và các lực lượng tham gia giáo dục quốc phòng và an ninh cho từng ngành học, môn học cụ thể. Những tiêu chuẩn, chức danh cụ thể đư­ợc xây dựng vừa là tiêu chí để các nhà tr­ường bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý, nhân viên phục vụ của mình, đồng thời là mục tiêu để mọi người tự học tập, tu dưỡng phấn đấu tự hoàn thiện mình. Thư­ờng xuyên bồi dư­ỡng, tập huấn nâng cao năng lực toàn diện cho đội ngũ giảng viên về nhận thức, nội dung, phư­ơng pháp giáo dục quốc phòng; có chế độ, cơ chế, chính sách động viên tinh thần tự học tập của đội ngũ giảng viên, cán bộ làm công tác này, nâng cao trình độ toàn diện, nhất là khả năng sư phạm. Đối với cán bộ là cơ quan tham mưu, giúp việc cho cấp ủy các cấp phải được lựa chọn kỹ về cả phẩm chất và năng lực. Ngoài tiêu chuẩn chung, đội ngũ này cần phải có trình độ chỉ huy, tổ chức quân sự, có óc quan sát, nhanh nhạy về nhãn quan chính trị, khả năng phân tích tổng hợp; đồng thời, là những chuyên gia trên lĩnh vực mình phụ trách để tham m­ưu, đề xuất nhiều biện pháp “đúng, trúng” cho lãnh đạo, chỉ huy.

Năm là, tăng cường đầu tư, bảo đảm cơ sở vật chất cho công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Cơ sở vật chất đảm bảo có vị trí quan trọng trong việc đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh. Môn học giáo dục quốc phòng và an ninh có yếu tố đặc thù, cơ sở vật chất có liên quan đến vũ khí quân dụng. Vì vậy, cùng với việc đổi mới các khâu, các bước của quá trình giáo dục quốc phòng và an ninh cần tăng cường cơ sở vật chất đảm bảo cho quá trình dạy và học. Trước mắt, tổ chức, biên chế các cơ quan có chức năng bảo đảm cần xây dựng theo hướng tinh, gọn, tập trung thành những cơ quan, đơn vị chuyên biệt, có đủ thẩm quyền và năng lực chuyên môn; cắt giảm các đầu mối trung gian, tránh chồng chéo, lãng phí. Từng bước đồng bộ hóa và tiến tới hiện đại hóa cơ sở vật chất kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục quốc phòng thời kỳ mới. Bảo đảm đầy đủ vũ khí, trang bị, phương tiện, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo cho giảng dạy và đánh giá kết quả. Ưu tiên, nghiên cứu xây dựng các cụm thao trường, bãi tập, phòng học giáo dục quốc phòng tập trung, chuyên dụng theo hướng hiện đại.

Giáo dục quốc phòng và an ninh góp phần khơi dậy truyền thống yêu nước, niềm tự hào dân tộc, niềm tin, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực quan trọng để phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc. Vì thế, cần tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm túc quan điểm, chủ trương của Đảng về giáo dục quốc phòng và an ninh mà Đại hội XIII đã đề ra bằng tổng thể nội dung, giải pháp, trong đó có các giải pháp đề xuất trên.

Đại tá, TS. PHÍ VĂN HẠNH, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
________________

1 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQG, H. 2021, tr. 278.

2 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQG, H. 2021, tr. 159.