Thực hiện công tác cải cách tư pháp trong Quân đội, những năm qua, Viện kiểm sát quân sự các cấp đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm kiện toàn tổ chức, biên chế; nâng cao chất lượng cán bộ, kiểm sát viên phục vụ kịp thời việc thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp theo thẩm quyền, góp phần ngăn ngừa, đấu tranh hiệu quả với các loại tội phạm, vi phạm pháp luật trong Quân đội.

Lễ công bố và trao quyết định bổ nhiệm chức vụ Viện trưởng Viện Kiểm sát Quân sự Quân đoàn 12 và Viện trưởng Viện Kiểm sát Quân sự khu vực Quân đoàn 12.

Viện kiểm sát quân sự các cấp thuộc hệ thống Viện kiểm sát nhân dân được tổ chức trong Quân đội nhân dân Việt Nam để thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong Quân đội¹.

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Viện kiểm sát quân sự các cấp đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tư pháp cùng cấp trong Quân đội làm tốt công tác nghiên cứu, tham mưu cho Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, Thủ trưởng Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, cấp ủy, chỉ huy đơn vị các cấp trong phòng ngừa, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm, vi phạm pháp luật trong Quân đội.

Theo đó, Viện kiểm sát quân sự các cấp đã triển khai thực hiện tốt quy trình công tác theo chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền, như: (1) Thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố; (2) Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra, kiểm sát trong giai đoạn truy tố vụ án hình sự; (3) Thực hành quyền công tố và kiểm sát xét xử vụ án hình sự; (4) Kiểm sát việc bắt, tạm giữ, tạm giam và thi hành án.

Trong mỗi khâu công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp, cán bộ, kiểm sát viên được phân công thực hiện nhiệm vụ phải nắm chắc quy định của pháp luật hình sự, trình tự, thủ tục tố tụng hình sự, pháp luật có liên quan và quy trình thực hiện nghiệp vụ kiểm sát theo các quy chế nghiệp vụ của Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Đồng thời, giữ đúng nguyên tắc tập trung thống nhất lãnh đạo, chỉ đạo trong quá trình thực hiện các hoạt động tố tụng đối với vụ việc, vụ án hình sự thuộc thẩm quyền trong Quân đội. Nhờ đó, 100% trường hợp thụ lý, tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố đều được kiểm sát chặt chẽ ngay từ khi tiếp nhận, thụ lý, phân loại tội phạm; tỷ lệ tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố được các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng giải quyết hằng năm chiếm tỷ lệ cao (trung bình đạt trên 80% các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố). Việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can, phê chuẩn các quyết định khởi tố bị can, lệnh bắt, gia hạn tạm giữ, lệnh tạm giam đều bảo đảm có căn cứ, đúng pháp luật. Kiểm sát 100% các vụ án từ khi cơ quan điều tra khởi tố vụ án; tỷ lệ án truy tố đúng thời hạn 100%, không có trường hợp nào Viện kiểm sát truy tố sang tòa án để án xét xử mà bị tòa án tuyên bị cáo không phạm tội. Tỷ lệ kháng nghị phúc thẩm, giám đốc thẩm của Viện kiểm sát quân sự hằng năm đều được tòa án đưa ra xét xử và chấp nhận 100%.

Dự báo thời gian tới, tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật nói chung, trong Quân đội nói riêng có thể còn diễn biến phức tạp, xuất hiện tội phạm có yếu tố nước ngoài, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm về ma túy, tội phạm sử dụng công nghệ cao xâm phạm đến các lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, với hành vi đặc biệt tinh vi, khó phát hiện, v.v. Đây là thách thức không nhỏ đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật và các cơ quan tư pháp trong Quân đội, trong đó có Viện kiểm sát quân sự các cấp. Bên cạnh đó, thực hiện chủ trương tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng cải cách tư pháp trong điều kiện toàn quân đang đẩy mạnh xây dựng tinh, gọn, mạnh; thực hiện Đề án sắp xếp tổ chức quân sự địa phương khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp và thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội², một số Viện kiểm sát quân sự đã chủ động tham mưu kiện toàn tổ chức, biên chế bảo đảm phù hợp với tổ chức, biên chế các đơn vị mới và tổ chức, hoạt động của các cơ quan tư pháp trong Quân đội hiện nay. Vì thế, để phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm, vi phạm pháp luật trong Quân đội, nâng cao năng lực thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền, Viện kiểm sát quân sự các cấp cần tập trung làm tốt một số nội dung, giải pháp chủ yếu sau.

Viện Kiểm sát Quân sự khu vực 11 Quân khu 1 báo cáo đề nghị truy tố bằng sơ đồ tư duy.

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành và hướng dẫn nghiệp vụ trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Đây là giải pháp quan trọng, quyết định chất lượng, tính hiệu quả, thực chất trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát quân sự các cấp. Hằng năm, Viện kiểm sát quân sự các cấp cần nghiên cứu, quán triệt, bám sát chỉ thị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về công tác của ngành Kiểm sát nhân dân và chương trình công tác kiểm sát quân sự của Viện trưởng Viện kiểm sát Quân sự Trung ương để xây dựng kế hoạch công tác của cơ quan, đơn vị mình phù hợp thực tiễn thực hiện chức năng, nhiệm vụ trên địa bàn. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành và hướng dẫn nghiệp vụ trong Viện kiểm sát quân sự cấp mình và Viện kiểm sát quân sự cấp dưới thông qua chương trình, kế hoạch, nội dung thông tin, báo cáo công tác kiểm sát quân sự hằng năm. Chấp hành nghiêm quy định báo cáo thỉnh thị và nghiên cứu trả lời thỉnh thị về nghiệp vụ kiểm sát, bảo đảm rõ việc, rõ nội dung, có căn cứ thực hiện. Viện kiểm sát quân sự các cấp chú trọng công tác kiểm tra toàn diện, kiểm tra chuyên khâu nghiệp vụ kiểm sát trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử, kiểm sát thi hành án; kiểm tra đột xuất khi phát hiện vi phạm trong hoạt động tố tụng, kịp thời chỉ ra những hạn chế, khuyết điểm trong từng khâu công tác kiểm sát để cán bộ, kiểm sát viên các Viện kiểm sát quân sự khắc phục, rút kinh nghiệm kịp thời, tích cực nghiên cứu, học tập, nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ được phân công.

Hai là, tăng cường đầu tư trang thiết bị về công nghệ thông tin, chuyển đổi số nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát quân sự các cấp. Để thích ứng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, chuyển đổi số, Viện kiểm sát quân sự các cấp cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong Quân đội để có nguồn kinh phí đầu tư, mua sắm các trang thiết bị công nghệ thông tin, chuyển đổi số để khai thác, ứng dụng đồng bộ, phù hợp tính chất, nhiệm vụ công tác kiểm sát quân sự. Đồng thời, đẩy mạnh nghiên cứu, trang bị các phần mềm trợ lý ảo sử dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích, đánh giá hồ sơ vụ việc, vụ án hình sự; xây dựng phần mềm số hóa hồ sơ nghiệp vụ kiểm sát; hệ thống thống kê tội phạm, thống kê hình sự liên thông phục vụ khai thác, sử dụng chung giữa các Viện kiểm sát quân sự và giữa Viện kiểm sát quân sự các cấp với các cơ quan tư pháp trong Quân đội. Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi để cán bộ, kiểm sát viên được làm việc trong môi trường số, thường xuyên cập nhật nội dung pháp luật, kiến thức chuyên môn sâu về nghiệp vụ để khai thác, sử dụng, vận dụng vào thực hiện nhiệm vụ, góp phần nâng cao năng lực thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp của Viện kiểm sát quân sự các cấp.

Ba là, tập trung nâng cao năng lực thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, kiểm sát viên Viện kiểm sát quân sự các cấp. Đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chiến lược cải cách tư pháp trong tình hình mới. Do đó, Viện kiểm sát quân sự các cấp tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, kiểm sát viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, lối sống trong sạch, lành mạnh; dũng cảm, kiên quyết đấu tranh bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa; có tinh thần trách nhiệm cao với chức trách, nhiệm vụ được giao. Đặc biệt cần có năng lực, trình độ, trí tuệ, kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp trong sáng. Theo đó, Viện kiểm sát quân sự các cấp chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, Viện kiểm sát nhân dân tối cao cử cán bộ, kiểm sát viên đi đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ kiểm sát, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, chuyển đổi số, lý luận chính trị, đạo đức công vụ, v.v. Chú trọng nâng cao tỷ lệ cán bộ có trình độ sau đại học, nhất là đào tạo, bồi dưỡng phát triển một số cán bộ theo hướng có chuyên môn cao trong lĩnh vực kiểm sát quân sự, sử dụng thành thạo ít nhất một ngoại ngữ (trong số các ngôn ngữ được sử dụng ở Liên hợp quốc) để chủ động, độc lập tham gia vào các vụ án, vụ việc có yếu tố nước ngoài hoặc tham gia vào hoạt động quốc tế khi có yêu cầu.

Cùng với đó, để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn mới và giải quyết kịp thời những vụ việc có chiều hướng gia tăng, diễn biến phức tạp, một số vụ việc có tính chất rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, Viện kiểm sát quân sự các cấp tăng cường cử cán bộ, kiểm sát viên đi đào tạo, bồi dưỡng kiến thức toàn diện về các lĩnh vực, như: tài chính, ngân hàng, đất đai, chứng khoán, đầu tư, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, sử dụng công nghệ cao,… để kịp thời xử lý, giải quyết hiệu quả các vụ việc, vụ án có liên quan ở những lĩnh vực này.

Bốn là, làm tốt công tác phối hợp với các cơ quan tư pháp cùng cấp, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị Quân đội trên địa bàn. Để nhanh chóng giải quyết có hiệu quả các vụ việc, vụ án, Viện kiểm sát quân sự các cấp cần chủ động ký kết quy chế phối hợp với các cơ quan tư pháp trong Quân đội cùng cấp và Viện kiểm sát nhân dân trên địa bàn trong việc phát hiện, tiếp nhận, giải quyết nguồn tin về tội phạm thuộc thẩm quyền. Trên cơ sở đó, thường xuyên trao đổi, phối hợp cung cấp thông tin đối với những vụ án, vụ việc thuộc thẩm quyền của các cơ quan tiến hành tố tụng trong và ngoài Quân đội. Cùng bàn bạc, thống nhất biện pháp khắc phục những hạn chế, thiếu sót, vướng mắc trong việc xử lý nguồn tin về tội phạm; kiểm sát, điều tra, thu thập chứng cứ, thực hiện thủ tục tố tụng, không để kéo dài làm ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ việc, vụ án hình sự. Đồng thời, tăng cường quan hệ với cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị các cấp trong Quân đội trên địa bàn, các cơ quan bảo vệ pháp luật, cơ quan tư pháp ngoài Quân đội để triển khai thực hiện có hiệu quả việc phát hiện, phòng ngừa, ngăn chặn, đấu tranh kịp thời, hiệu quả với các loại tội phạm, vi phạm pháp luật xảy ra. Hằng năm, Viện kiểm sát quân sự và các cơ quan tư pháp cùng cấp trong Quân đội, Viện kiểm sát nhân dân trên địa bàn tổ chức sơ kết, tổng kết công tác phối hợp, rút kinh nghiệm để cùng thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền của mình, nhất là công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong Quân đội.

Tổ chức, triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả các nội dung, giải pháp nêu trên sẽ trực tiếp góp phần nâng cao năng lực thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp trong tình hình mới của hệ thống Viện kiểm sát quân sự các cấp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới./.

Đại tá, TS. BÙI VĂN HƯNG, Viện kiểm sát Quân sự Trung ương
____________________

1- Hiện nay, hệ thống Viện kiểm sát quân sự được tổ chức thành 3 cấp, gồm: Viện kiểm sát Quân sự Trung ương, Viện kiểm sát quân sự quân khu và tương đương, Viện kiểm sát quân sự khu vực.

2 - Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành: Nghị quyết số 1096/NQ-UBTVQH15 về phê chuẩn đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao về việc thành lập đơn vị cấp phòng tại Viện kiểm sát Quân sự Trung ương (Phòng Thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án xâm phạm hoạt động tư pháp, tham nhũng, chức vụ trong hoạt động tư pháp); Nghị quyết số 1097/NQ-UBTVQH15 thành lập Viện kiểm sát Quân sự Quân đoàn 12 và Viện kiểm sát Quân sự khu vực Quân đoàn 12; Nghị quyết số 1098/NQ-UBTVQH15 giao bổ sung số lượng kiểm sát viên của Viện kiểm sát Quân sự cho các đơn vị mới được thành lập; Nghị quyết số 1611/NQ-UBTVQH15 thành lập Viện kiểm sát Quân sự Quân đoàn 34 và Viện kiểm sát Quân sự khu vực Quân đoàn 34; Nghị quyết số 1610/NQ-UBTVQH15 giao bổ sung số lượng kiểm sát viên của Viện kiểm sát Quân sự Quân đoàn 34 và Viện kiểm sát Quân sự khu vực Quân đoàn 34.