Hiện nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ quân sự, nhiều loại vũ khí hiện đại, độ chính xác cao, sức hủy diệt lớn ra đời và được sử dụng ngày càng nhiều trong các cuộc chiến tranh. Theo đó, trên mạng xã hội đã và đang xuất hiện không ít quan điểm cho rằng, trong chiến tranh hiện đại, “vũ khí là yếu tố quyết định, vai trò của con người ngày càng giảm”. Đây là quan điểm sai lầm, cần kịp thời nhận diện và đấu tranh bác bỏ.

Trong lịch sử các cuộc chiến tranh của nhân loại, mối quan hệ giữa con người và vũ khí, trang bị là mối quan hệ cơ bản nhất, tác động qua lại với nhau và tác động trực tiếp đến kết quả của cuộc chiến. Khi chiến tranh xảy ra, các bên tham chiến dù có sử dụng bất kỳ loại vũ khí nào, với phương thức tác chiến gì đi chăng nữa, thì vai trò của con người vẫn không thay đổi, là nhân tố quyết định thắng lợi cuối cùng của cuộc chiến. Bởi, các loại vũ khí, trang bị được sử dụng trong chiến tranh, dù thông minh, hiện đại đến đâu cũng đều do con người chế tạo ra và nó cần phải có người điều khiển, sử dụng mới phát huy được uy lực, sức mạnh; nếu không thì mọi loại vũ khí chỉ là những đồ vật vô tri, vô giác.

Chiến sĩ Tiểu đoàn 6, Trung đoàn 165, Sư đoàn 312 xung phong đánh chiếm mục tiêu trong  diễn tập. Ảnh: qdnd.vn

Khi nói về mối quan hệ giữa con người và vũ khí, C.Mác đã từng chỉ rõ: con người sáng tạo ra công cụ và sử dụng công cụ ấy để sáng tạo ra đời sống xã hội. Con người vừa là chủ thể tạo ra vũ khí, vừa điều khiển, định hướng, kiểm soát mọi quá trình sử dụng vũ khí. Vũ khí, phương tiện hiện đại đến đâu cũng có điểm yếu, cũng cần phải có con người sáng tạo và điều khiển nó. Vũ khí chỉ là một phần tạo nên sức mạnh tổng hợp chiến đấu, phải được kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn, linh hoạt và sáng tạo của các yếu tố cơ bản đó là: con người, vũ khí trang bị, nghệ thuật quân sự,… trong đó, con người là yếu tố quyết định. Theo Ph.Ăngghen: con người chứ không phải súng hóa thạch sẽ thắng trong trận đánh. Còn V.I.Lênin thì khẳng định: “Trong mọi cuộc chiến tranh, rốt cuộc thắng lợi đều tuỳ thuộc vào tinh thần của quần chúng đang đổ máu trên chiến trường. Lòng tin vào cuộc chiến tranh chính nghĩa, sự giác ngộ rằng cần phải hi sinh đời mình cho hạnh phúc của những người anh em là yếu tố nâng cao tinh thần của binh sĩ và làm cho họ chịu đựng được mọi khó khăn chưa từng thấy”¹.

Trung thành và vận dụng sáng tạo quan điểm Chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định quan điểm “Người trước súng sau” để thể hiện vai trò quyết định của con người trong chiến tranh. Theo Người: “Không quân đội nào, không khí giới nào có thể đánh ngã được tinh thần hy sinh của toàn thể một dân tộc”². Bởi lẽ, con người trong hoạt động quân sự là lực lượng toàn dân, trong đó lực lượng vũ trang là nòng cốt. Do vậy, “không thể cậy vũ khí mà có thể quyết định được thắng lợi. Phải xem những người cầm vũ khí có phải là những chiến sĩ hăng hái đánh trận không”³. Vấn đề này đã được chứng minh trong lịch sử đấu tranh chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Ngay trong thời đại Hồ Chí Minh, mặc dù chúng ta là quốc gia nhỏ bé, đất không rộng, người không đông, vũ khí, trang bị thô sơ nhưng phải đương đầu với những tên thực dân, đế quốc sừng sỏ. Song, dưới sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, với đường lối kháng chiến đúng đắn, cùng với phát huy cao độ sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, dân tộc ta đã đánh bại các cuộc chiến tranh xâm lược, kể cả những tên đế quốc sừng sỏ bậc nhất thế giới.

Mặc dù con người giữ vai trò quyết định, song vũ khí cũng có vai trò quan trọng, nhất là trong chiến tranh hiện đại. Thực tế cho thấy, trong chiến tranh hiện đại, vũ khí công nghệ cao được nghiên cứu, thiết kế, chế tạo dựa trên những thành tựu tiên tiến của khoa học, công nghệ, nhất là sự phát triển đột phá về trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, công nghệ định vị toàn cầu, vật liệu mới, v.v. Hiện nay, vũ khí công nghệ cao đang bước vào giai đoạn phát triển mới, ngày càng tinh vi, có khả năng tự động hóa cao, giảm thiểu sự điều khiển của con người và thường tập trung vào phát triển các tính năng tàng hình; tầm xa; đa năng; tốc độ lớn; độ chính xác cao; uy lực lớn; khả năng tác chiến điện tử mạnh; hệ thống điều khiển thông minh; dẫn đường tự động; hệ thống chỉ huy, điều khiển tự động ngày càng hoàn thiện, v.v. Cùng với đó, sự phát triển đa dạng của phương tiện bay không người lái, hệ thống tên lửa tầm xa, tên lửa siêu thanh, bom dẫn đường,… dẫn đến hình thành các phương thức tác chiến mới, như: “phi đối xứng”, “phi tiếp xúc”, lấy “tác chiến mạng làm trung tâm”,… nhằm nâng cao hiệu quả tác chiến, khả năng tự bảo vệ, tạo thế áp đảo đối phương ngay từ khi bắt đầu cuộc chiến tranh và giảm thiểu tổn thất về lực lượng, phương tiện.

Cùng với đó, các phương thức tác chiến “phi đối xứng”, “phi tiếp xúc”, lấy “tác chiến mạng làm trung tâm”,… có thể sẽ là phương thức tác chiến chủ yếu của các cuộc xung đột, chiến tranh xảy ra trong tương lai do các thế lực hiếu chiến xâm lược, lực lượng đồng minh, tay sai tiến hành. Sự ra đời của vũ khí công nghệ cao là bước phát triển mang tính nhảy vọt về chất lượng của vũ khí chiến đấu, kéo theo sự thay đổi mạnh mẽ của nhiều yếu tố tác chiến và chiến tranh, nhất là phương thức và môi trường tác chiến. Tuy nhiên, vũ khí công nghệ cao không phải là vạn năng, mà vẫn có những hạn chế nhất định. Bởi, nó được vận hành theo hệ thống, nếu hỏng một “mắt xích” có thể hỏng cả hệ thống. Ngoài ra, chí phí cho việc sản xuất, vận hành cũng rất tốn kém, công tác bảo đảm phải đồng bộ, song khó phát huy hiệu quả trong điều kiện địa hình, thời tiết, khí hậu phức tạp. Đây chính là những điểm hạn chế có thể triệt để lợi dụng làm giảm hiệu quả, tính năng, tác dụng của vũ khí công nghệ cao.

Hiện nay, trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường; tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, biển, đảo, chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang vẫn nổ ra ở nhiều nơi trên thế giới; sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã làm xuất hiện các phương thức, môi trường tác chiến mới, với nhiều loại vũ khí, trang bị hiện đại, độ chính xác cao, dẫn đến những thay đổi lớn về cách thức chuẩn bị và tiến hành chiến tranh so với các cuộc chiến tranh truyền thống. Điều này đã và đang đặt ra những vấn đề mới về mối quan hệ giữa con người với vũ khí trong chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao và xuất hiện những luận điểm sai trái, phản khoa học, khi tuyệt đối hóa vai trò của vũ khí, trang bị, phủ nhận vai trò quyết định của con người trong chiến tranh. Với Việt Nam, các thế lực thù địch đưa ra luận điểm này không ngoài mục đích hạ thấp vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội, hòng thực hiện mưu đồ “phi chính trị hóa” Quân đội; xuyên tạc, phủ nhận đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân của Đảng và Nhà nước ta.

Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (nếu xảy ra), chúng ta vẫn phải tiến hành đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân, với lực lượng vũ trang ba thứ quân làm nòng cốt; kết hợp tác chiến khu vực phòng thủ với tác chiến của các binh đoàn chủ lực cơ động, bằng sức mạnh hiệp đồng quân chủng, binh chủng hiện đại. Vì vậy, bên cạnh việc xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, xứng đáng là công cụ sắc bén bảo vệ Đảng, Nhà nước và Nhân dân cũng cần nghiên cứu, cải tiến, chế tạo và mua sắm các loại vũ khí, trang bị hiện đại, nhất là vũ khí công nghệ cao nhằm nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu của lực lượng vũ trang nhân dân, cùng với toàn Đảng, toàn dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, cần đấu tranh làm thất bại âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, phản động nhất là đấu tranh chống lại quan điểm “tuyệt đối hóa sức mạnh của vũ khí, phủ nhận vai trò của con người” nhằm xuyên tạc, phủ nhận đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân của Đảng và Nhà nước. Đây là cuộc đấu tranh lâu dài, quyết liệt, không chỉ trên lĩnh vực nhận thức, lý luận về mối quan hệ giữa con người và vũ khí, mà còn trên cả lĩnh vực xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Muốn vậy, chúng ta cần thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:

Trước hết, phải kiên quyết, kiên trì đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân. Có thể khẳng định, đây là đường lối chiến lược đúng đắn về quân sự, quốc phòng của Việt Nam. Một cuộc chiến tranh nhân dân đích thực thì không một thế lực nào có thể đánh bại được. Bởi nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân có điều kiện cung cấp những con người có chất lượng cao cho Quân đội; cung cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị sẵn có trong Nhân dân, phục vụ cho cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Nền quốc phòng toàn dân và thế trận chiến tranh nhân dân là nền quốc phòng và phương thức tiến hành chiến tranh có khả năng phòng, chống và hạn chế được tối đa uy lực của vũ khí công nghệ cao; đồng thời, có khả năng sử dụng được nhiều loại vũ khí kể cả vũ khí công nghệ cao để đánh địch, với đa dạng các hình thức, phương pháp thích hợp. Thực hiện tốt giải pháp này là minh chứng hùng hồn đập tan mọi luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động về chủ trương xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận chiến tranh nhân dân của Đảng và Nhà nước ta cũng như việc phủ nhận vai trò quyết định của con người trong chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao.

Thứ hai, coi trọng xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao trong Quân đội. Trong chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao, nguồn nhân lực chất lượng cao (gồm: lãnh đạo, chỉ huy các cấp, cán bộ, nhân viên chuyên môn theo các lĩnh vực và chiến sĩ theo các chuyên ngành) là nguồn nhân lực có vai trò rất quan trọng - một trong những yếu tố quyết định thắng lợi cuộc chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc của dân tộc ta. Xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao trong Quân đội phải đồng bộ cả nhân tố chính trị, tinh thần và trình độ, năng lực. Trong đó, coi trọng xây dựng bản lĩnh chính trị và nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng trình độ, năng lực toàn diện cho cán bộ, chiến sĩ, nhất là đội ngũ cán bộ chủ chốt của các cơ quan, đơn vị. Trước hết, tập trung đào tạo, bồi dưỡng nâng cao khả năng làm chủ, khai thác, sử dụng thành thạo các loại vũ khí, trang bị hiện có, vũ khí trang bị mới, đặc biệt là vũ khí công nghệ cao để đánh địch. Cùng với đó, coi trọng sử dụng các biện pháp ngụy trang, nghi binh cả truyền thống và hiện đại để chế ngự, hạn chế sức mạnh, uy lực vũ khí công nghệ cao của địch, v.v. Để thực hiện tốt vấn đề này, cần có cơ chế, chính sách thu hút, trọng dụng người hiền tài vào phục vụ Quân đội; từ đó, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chủ trì các cấp. Đây là giải pháp rất quan trọng trong chiến lược xây dựng con người đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại cũng như các điều kiện của chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao đặt ra. Đồng thời, là cơ sở thực tiễn khẳng định vai trò quyết định của con người trong chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao.

Thứ ba, tập trung xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ thời bình, sẵn sàng mở rộng khi buộc phải tiến hành chiến tranh. Để thực hiện tốt nhiệm vụ quan trọng này, phải coi trọng xây dựng Quân đội hiện đại cả về tổ chức, biên chế và vũ khí, trang bị. Lý luận các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đã chỉ ra rằng: Một giai cấp bị áp bức nếu không cố gắng học tập sử dụng vũ khí, không cố gắng để có được vũ khí thì chỉ đáng bị người ta coi là nô lệ. Do đó, cần kết hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu, cải tiến vũ khí, trang bị hiện có, sản xuất vũ khí mới với mua sắm vũ khí, trang bị hiện đại, trong đó ưu tiên mua sắm các loại vũ khí tầm xa, tầm cao, trên biển, dưới ngầm, đánh đêm, các phương tiện trinh sát, tác chiến điện tử, tác chiến không gian mạng hiện đại, v.v. Từ đó, có thể phát hiện sớm vũ khí công nghệ cao của địch, hạn chế, vô hiệu hóa chúng và sử dụng vũ khí công nghệ cao của ta để đánh địch có hiệu quả ở các trọng điểm, trong các thời cơ có lợi, giành quyền làm chủ trên không, trên biển, trên bộ và trên không gian mạng.

Thứ tư, đẩy mạnh nghiên cứu phát triển nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam trong chiến tranh hiện đại, địch sử dụng vũ khí công nghệ cao, theo hướng vận dụng linh hoạt nghệ thuật quân sự “lấy nhỏ thắng lớn”, “lấy ít địch nhiều”, “lấy yếu chống mạnh”. Theo đó, cần tiếp tục quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; chú trọng nghiên cứu, phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam lên tầm cao mới. Đồng thời, tập trung nghiên cứu phát triển sáng tạo, hiệu quả các biện pháp phòng, chống vũ khí công nghệ cao của địch. Vận dụng, phát triển, sáng tạo ra nhiều cách đánh, vừa hạn chế được chỗ mạnh vũ khí công nghệ cao của địch, vừa phát huy cao độ hiệu quả các loại vũ khí hiện có để đánh địch, nhất là các loại vũ khí công nghệ cao.

Nhận diện và đấu tranh phòng, chống các quan điểm sai trái, phản khoa học khi tuyệt đối hóa sức mạnh của vũ khí, trang bị, phủ nhận vai trò quyết định của con người là yêu cầu cấp thiết đối với mỗi cán bộ, đảng viên nói chung, cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng, nhất là trong bối cảnh hiện nay. Mối quan hệ giữa con người và vũ khí trong chiến tranh hiện đại sử dụng vũ khí công nghệ cao vẫn là mối quan hệ biện chứng tác động qua lại lẫn nhau, trong đó con người luôn giữ vai trò quyết định, còn vũ khí giữ vai trò quan trọng, vì xét đến cùng vũ khí vẫn là do con người chế tạo ra và sử dụng chúng.

Tuy nhiên, trong chiến tranh hiện đại, vũ khí ngày càng thông minh, độ chính xác cao, sức hủy diệt lớn, vì thế nó có vai trò rất quan trọng. Do vậy, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ, phẩm chất, năng lực toàn diện, trong đó có năng lực làm chủ vũ khí, trang bị cho cán bộ, chiến sĩ; đồng thời, thường xuyên quan tâm nghiên cứu, phát triển hiện đại hóa vũ khí, trang bị, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới./.

TRẦN TOÀN
___________

1 - V.I. Lê-nin - Toàn tập, Tập 41, Nxb Tiến Bộ, H. 1977, tr. 147.

2 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQGST, H. 2011, tr. 89.

3 - Sđd, tr. 527.