Chấp hành Chỉ thị 709-CT/QUTW, ngày 28-11-2012 của Thường vụ Quân ủy Trung ương, từ ngày 01-12-2012, Bộ Quốc phòng đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành nhà nước có liên quan, chỉ đạo triển khai thực hiện Đề án thí điểm chăm sóc sức khỏe quân nhân tại ngũ theo hình thức bảo hiểm y tế. Qua thực hiện thí điểm, bước đầu cho thấy: đây là hướng đi đúng, phù hợp với yêu cầu xây dựng Quân đội, xu thế phát triển của đất nước; song, bên cạnh đó cũng đặt ra một số vấn đề cần nghiên cứu, giải quyết.

Trong những năm qua, công tác chăm sóc sức khỏe (CSSK) cho quân nhân tại ngũ luôn được cấp ủy, chỉ huy các cấp trong Quân đội quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao. Ngành Quân y đã thực hiện tốt chức năng CSSK cho bộ đội và tham gia có hiệu quả vào việc CSSK nhân dân. Tỷ lệ quân số khỏe trong toàn quân được giữ vững, góp phần quan trọng vào nâng cao sức mạnh tổng hợp và kết quả hoàn thành nhiệm vụ của Quân đội. Tuy nhiên, công tác quản lý, CSSK, khám, chữa bệnh (KCB) cho bộ đội còn nhiều bất cập. Đại đa số các bệnh viện Quân đội đứng chân tại trung tâm hành chính tỉnh, thành phố; không có khoa sản, nhi và các bác sĩ chuyên khoa sâu về u bướu, thận - tiết niệu, mắt, tai, mũi, họng, tâm thần kinh. Các cơ sở quân y và dân y chưa có sự phối hợp, liên thông cần thiết; chưa có cơ chế bảo đảm tài chính một cách hiệu quả, kịp thời, linh hoạt cho quân nhân khi phải đi KCB tại cơ sở dân y. Trong một số trường hợp quân nhân bị thương, bị bệnh khi cơ động làm nhiệm vụ, đi công tác độc lập, nghỉ phép, hoặc cần phải chữa trị khẩn cấp, hoặc cơ sở quân y không có đủ các chuyên khoa, nếu chuyển tuyến chuyên môn trong hệ thống quân y sẽ gặp nhiều khó khăn, nhiều trường hợp nguy hiểm tới tính mạng quân nhân, v.v.

Trước thực tế đó, Bộ Quốc phòng (BQP) đã ban hành Quyết định 105/2008/QĐ-BQP về việc thanh toán chi phí KCB đối với quân nhân khi KCB tại cơ sở dân y (trong một số trường hợp đặc biệt), nhưng việc thực hiện còn khó khăn do nhiều nguyên nhân. Để khắc phục tình hình nêu trên và tiếp tục nâng cao chất lượng CSSK, KCB, chuyển tuyến chuyên môn đối với quân nhân cả trong hệ thống quân y và dân y, tạo điều kiện phát triển hệ thống quân y phù hợp với yêu cầu điều chỉnh tổ chức lực lượng Quân đội; đồng thời, tham gia thực hiện lộ trình bảo hiểm y tế (BHYT) toàn dân theo Nghị quyết Đại hội X, XI của Đảng và Nghị quyết 21-NQ/TW, ngày 22-11-2012 của Bộ Chính trị về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội (BHXH), BHYT giai đoạn 2012 - 2020”, Thường vụ Quân ủy Trung ương đã ra Chỉ thị 709-CT/QUTW và BQP ra Quyết định 4664/QĐ-BQP chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho các cơ quan, đơn vị triển khai Đề án thí điểm CSSK quân nhân tại ngũ theo hình thức BHYT.

Theo Đề án, quân nhân tham gia BHYT thí điểm không phải đóng BHYT, mà do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ. Phần đóng BHYT này chỉ thay thế cho phần ngân sách quốc phòng cấp cho ngành Quân y dùng cho KCB, còn kinh phí cho các hoạt động khác của quân y các đơn vị tham gia Đề án (đào tạo, mua sắm trang, thiết bị y tế, vệ sinh, phòng dịch, tiêu chuẩn quân y đặc thù,…) vẫn do ngân sách quốc phòng bảo đảm theo quy định hiện hành. Quân nhân được đăng ký KCB và chuyển tuyến chuyên môn ở bất kỳ cơ sở y tế nào (cả quân y và dân y) trong mọi tình huống, mọi điều kiện và ở mức thuận lợi nhất. Khi quân nhân bị ốm đau, bị thương, bị tai nạn sẽ được KCB ở bệnh xá, bệnh viện quân y hoặc dân y ở nơi thuận tiện nhất (nơi đăng ký KCB ban đầu, hoặc nơi cấp cứu); khi vượt khả năng chuyên môn của bệnh xá, bệnh viện đó thì được chuyển lên tuyến trên cũng ở nơi thuận tiện nhất, không phân biệt quân y hay dân y. Về mức hưởng BHYT, quân nhân được hưởng 100% chi phí KCB thông thường; 100% chi phí nhưng không quá 40 lần tháng lương tối thiểu chung khi sử dụng dịch vụ kỹ thuật cao, chi phí lớn; 50% thuốc điều trị ung thư, thuốc chống thải ghép ngoài danh mục quy định của Bộ Y tế, theo chỉ định hợp lý của cơ sở KCB. Trường hợp chi phí KCB vượt quá mức trên, thì phần vượt sẽ do ngân sách quốc phòng bảo đảm. Đây là điểm khác cơ bản giữa quân nhân tham gia BHYT theo Đề án với các đối tượng BHYT khác (phải cùng chi trả chi phí KCB với quỹ BHYT), v.v.

CSSK cho quân nhân tại ngũ theo hình thức BHYT là vấn đề mới, việc triển khai đòi hỏi phải thận trọng với lộ trình phù hợp, đáp ứng đặc thù quân sự. Với quan điểm đó, BQP đã chọn 03 đơn vị: Quân chủng Hải quân, Bộ đội Biên phòng và Học viện Quốc phòng thực hiện thí điểm, nhằm rút ra luận cứ khoa học và thực tiễn, làm cơ sở chỉ đạo trong giai đoạn tiếp theo. Trong quá trình triển khai thực hiện Đề án, BQP yêu cầu không làm ảnh hưởng đến nhiệm vụ chính trị của đơn vị, không gây xáo trộn và tạo “khoảng trống” trong việc CSSK, KCB cho bộ đội.

Với ý thức, trách nhiệm cao, các cơ quan, đơn vị được giao nhiệm vụ thực hiện Đề án đã tổ chức quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm chủ trương, chỉ thị của Quân ủy Trung ương và BQP, theo đúng chức năng, nhiệm vụ được phân công. Sau gần một năm thực hiện thí điểm, mặc dù chưa thể đánh giá hết ưu, nhược điểm, nhưng kết quả bước đầu là rất khả quan, được dư luận và đông đảo cán bộ, chiến sĩ ở các đơn vị thực hiện thí điểm đánh giá cao. Việc thực hiện Đề án về cơ bản đã giải quyết được những vướng mắc trong CSSK cho bộ đội; nhiều nội dung CSSK, KCB cho bộ đội được bảo đảm tốt hơn, kịp thời hơn, giảm đáng kể chi phí, tiết kiệm thời gian, công sức đi lại. Quân nhân tham gia BHYT được thụ hưởng quyền được CSSK và KCB không chỉ trong hệ thống quân y mà kể cả ở hệ thống dân y; được chuyển tuyến chuyên môn tới bất kỳ cơ sở khám, chữa bệnh quân y hoặc dân y gần nhất, thuận lợi nhất. Điều đó đặc biệt có ý nghĩa đối với quân nhân các đơn vị đóng quân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, đơn vị ở xa các bệnh viện Quân đội, nhưng gần bệnh viện dân y, hoặc khi quân nhân mắc các bệnh lý thông thường chưa tới mức phải chuyển lên bệnh viện quân y tuyến trên, hoặc trong những trường hợp cấp cứu, có nguy cơ đe dọa đến tính mạng, nếu chuyển tuyến theo hệ thống quân y sẽ gặp khó khăn,… Bên cạnh đó, việc thực hiện Đề án đã bước đầu hình thành sự liên thông, phối hợp giữa cơ sở KCB quân y và dân y trong việc CSSK và KCB cho quân nhân; phát huy tối đa năng lực, trình độ của đội ngũ y, bác sĩ và tận dụng được cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế của các cơ sở KCB. Có thể nói, việc thực hiện Đề án đã phát huy được các nguồn lực của xã hội, trước hết là hệ thống y tế quốc gia và ngành BHXH trong việc CSSK cho bộ đội, thay vì nhiệm vụ này trước đây chỉ do ngành quân y đảm nhiệm. Ở tầm vĩ mô, thực hiện CSSK cho quân nhân theo phương thức BHYT còn có ý nghĩa chiến lược, góp phần tăng cường và phát huy hiệu quả mô hình kết hợp quân - dân y theo Chương trình 12 của Chính phủ, chủ động chuẩn bị tiềm lực y tế sẵn sàng bảo đảm cứu chữa, điều trị cho thương binh, bệnh binh và nhân dân trong các khu vực phòng thủ khi có tình huống. Như vậy, về cơ bản, việc thí điểm đã đạt được mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có không ít những khó khăn và vấn đề nảy sinh cần tiếp tục nghiên cứu, giải quyết.

Thực hiện CSSK và KCB cho quân nhân tại ngũ theo hình thức BHYT là vấn đề mới, chưa được quy định trong Luật BHYT. Áp dụng phương thức này dẫn đến sự thay đổi về chế độ, quyền lợi, thủ tục KCB và đặc biệt là cơ chế bảo đảm tài chính KCB đối với cả cơ sở KCB quân y và dân y. Do đó, mặc dù đã có nhiều cố gắng, song quá trình thực hiện Đề án còn có những hạn chế. Nhận thức của một bộ phận quân nhân và một số cơ sở y tế (cả quân y và dân y) về vấn đề này chưa đầy đủ, chưa nắm vững các nội dung của Đề án. Vì vậy, chế độ, quyền lợi của một số quân nhân khi đi KCB ở một số cơ sở y tế chưa được bảo đảm như quy định. Nhiều trường hợp đăng ký KCB ban đầu chưa hợp lý; đi KCB vượt tuyến, trái tuyến, hoặc KCB ở cơ sở y tế ngoài công lập; chuyển tuyến chuyên môn không đúng theo phân tuyến bệnh viện nhà nước; sử dụng các kỹ thuật y tế bằng thiết bị xã hội hóa, hoặc thuốc, vật tư y tế ngoài quy định của BHYT, v.v.

Từ thực tiễn đó, để thực hiện tốt Chỉ thị 709-CT/QUTW và Quyết định 4664/QĐ-BQP, trước hết, cần tiếp tục làm tốt công tác quán triệt, tuyên truyền, làm cho lãnh đạo, chỉ huy và mọi quân nhân, nhất là ở các cơ quan, đơn vị tham gia thực hiện Đề án nhận thức đúng đắn, đầy đủ về vấn đề này; khắc phục tư tưởng cho rằng BHYT là một hình thức kinh doanh, mà không thấy được tính tổng thể, giá trị xã hội và mục tiêu Đề án hướng tới. Cần hướng dẫn để quân nhân nắm vững quyền lợi, trách nhiệm trong KCB theo hình thức BHYT, từ đó để họ tích cực tham gia thực hiện và giám sát việc thực hiện Đề án. CSSK cho quân nhân theo hình thức BHYT là một chủ trương lớn của Quân ủy Trung ương, dù phương thức có sự thay đổi, nhưng về nguyên tắc thì mục tiêu cơ bản vẫn phải bảo đảm tính liên tục, toàn diện và chất lượng CSSK cho quân nhân ngày càng tốt hơn. Vì vậy, quân nhân tham gia BHYT không có nghĩa là khoán hết cho BHYT, quân y đơn vị hết trách nhiệm quản lý, CSSK cho bộ đội theo phân cấp; mà ngược lại, quân y đơn vị vẫn phải giữ vai trò nòng cốt trong quản lý, CSSK cho bộ đội, từ khâu nắm, quản lý sức khỏe, tổ chức KCB cho quân nhân tại đơn vị cơ sở (dù quân nhân đăng ký KCB ban đầu ở bệnh viện quân y hay dân y), đến việc phối hợp với cơ sở KCB trên địa bàn, cân nhắc chuyển tuyến chuyên môn phù hợp. Để thực hiện tốt vấn đề này, mỗi cán bộ, nhân viên quân y phải hiểu, nắm chắc và thực hiện đúng các nội dung của Đề án; khắc phục tình trạng bị động, ngại va chạm hoặc phó mặc quân nhân của đơn vị mình cho cơ sở y tế tuyến trên.

Đi đôi với các vấn đề nêu trên, các cơ quan chức năng BQP cần phối hợp với Bộ Y tế, Bộ Tài chính và BHXH Việt Nam, tích cực xây dựng, bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, phù hợp tình hình thực tiễn và có hiệu lực pháp lý cao để phát huy sức mạnh của cả hệ thống trong việc KCB cho quân nhân theo chế độ BHYT, bảo đảm CSSK tốt nhất cho quân nhân trong mọi điều kiện, tình huống. Trước mắt, tập trung nghiên cứu, đề xuất giải quyết những vướng mắc, như: chế độ ăn bệnh lý cho quân nhân khi điều trị nội trú tại bệnh viện dân y¹; chi phí vận chuyển khi quân nhân có chỉ định chuyển tuyến chuyên môn phải sử dụng các phương tiện: tàu thủy, tàu hỏa,... Đặc biệt, cần sớm xây dựng và phê duyệt danh mục các dịch vụ kỹ thuật, cũng như giá các dịch vụ này, làm cơ sở cho các đơn vị ký hợp đồng KCB BHYT và BHYT BQP thanh toán, quyết toán chi phí KCB cho quân nhân. Đồng thời, coi trọng nghiên cứu, đề xuất với Quân ủy Trung ương và BQP về cơ chế bảo đảm tài chính cho việc CSSK quân nhân tại ngũ theo hình thức này, đảm bảo phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội và luật pháp nhà nước, phát huy hiệu quả nguồn lực hiện có, v.v.

CSSK cho quân nhân theo hình thức BHYT là nội dung đột phá trong công tác bảo đảm quân y, phù hợp với xu thế phát triển của đất nước và Quân đội. Đây là vấn đề mới, tiến hành trong lĩnh vực khá nhạy cảm, phức tạp, yêu cầu đòi hỏi cao. Vì vậy, các cơ quan, đơn vị cần tiến hành một cách thận trọng, khách quan, khoa học, bám sát thực tiễn Quân đội, làm tốt việc thực hiện thí điểm, tổng kết, đánh giá chính xác, đầy đủ các tác động của Đề án, làm cơ sở định hướng chỉ đạo trong thời gian tới.

Thiếu tướng HỒ THỦY

Giám đốc Bảo hiểm xã hội Bộ Quốc phòng
______________

1 - Hiện nay, khi quân nhân điều trị nội trú ở bệnh viện, bệnh xá quân đội được ngân sách hỗ trợ tiền ăn bệnh lý 10.000 đồng/ ngày đối với bệnh xá; 15.000 đồng/ ngày đối với bệnh viện, nhưng quân nhân tham gia Đề án khi điều trị nội trú tại bệnh viện dân y không được hưởng chế độ này.