Quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh, an toàn biển, đảo của Tổ quốc là nhiệm vụ và trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, trong đó Cảnh sát biển Việt Nam là lực lượng nòng cốt, chuyên trách. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ, đòi hỏi cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát biển Việt Nam phải có đầy đủ phẩm chất và năng lực chuyên môn, nhất là năng lực thực thi pháp luật.

Lực lượng Cảnh sát biển được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về an ninh, trật tự, an toàn; thực thi pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia trên các vùng biển, đảo của Tổ quốc.

Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 4 đón nhận Huân chương Chiến công hạng Nhì. Nguồn: qdnd.vn

Với chức năng, nhiệm vụ được giao, Cảnh sát biển Việt Nam luôn khẳng định là lực lượng của một quốc gia có trách nhiệm trong giữ vững an ninh, trật tự, an toàn hàng hải theo Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982. Cảnh sát biển đã chủ động tham mưu giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đề ra chủ trương, đối sách xử lý linh hoạt, hiệu quả các tình huống trên biển, không để bị động, bất ngờ. Các đơn vị tăng cường tuần tra, kiểm soát, đấu tranh ngăn chặn các hoạt động tội phạm, thực hiện công tác tìm kiếm, cứu nạn. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, tạo chuyển biến căn bản về nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của ngư dân tham gia các hoạt động kinh tế biển, cùng chung tay bảo vệ chủ quyền biển, đảo, góp phần xây dựng môi trường biển hòa bình, hợp tác và phát triển.

Tuy nhiên, tình hình trên các vùng biển của nước ta vẫn diễn biến phức tạp, khó lường, các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống nảy sinh nhiều tình huống mới, tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định. Tình trạng vi phạm chủ quyền biển, đảo, các hoạt động tội phạm, buôn lậu, gian lận thương mại, mất an toàn hàng hải, ô nhiễm môi trường biển ngày càng có chiều hướng gia tăng, xuất hiện nhiều vi phạm có yếu tố nước ngoài, có tổ chức chặt chẽ. Nạn khai thác thủy sản bất hợp pháp có sự cấu kết xuyên quốc gia, gây khó khăn cho việc phát hiện, xử lý. Trong khi đó, năng lực tàu thuyền, vũ khí, trang bị kỹ thuật của Cảnh sát biển dù đã có bước phát triển, nhưng chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ; địa bàn hoạt động rộng, điều kiện khí hậu, thời tiết trên biển khắc nghiệt; biên chế lực lượng còn mỏng, kinh phí bảo đảm còn hạn hẹp, v.v. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ, không bị động, bất ngờ, đòi hỏi lực lượng Cảnh sát biển phải nâng cao năng lực thực thi pháp luật với một số giải pháp trọng tâm:

Trước hết, cần chú trọng xây dựng lực lượng Cảnh sát biển vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Do đặc thù môi trường thực hiện nhiệm vụ, Cảnh sát biển phải thường xuyên chịu đựng gian khổ, đương đầu với nguy hiểm, rủi ro cao. Vì thế, đòi hỏi cán bộ, chiến sĩ phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định lý tưởng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; nhạy bén về chính trị, có tinh thần cảnh giác cao để chống lại những âm mưu, thủ đoạn của tội phạm và các thế lực thù địch. Để đáp ứng yêu cầu đó, các cơ quan, đơn vị chú trọng công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, chiến sĩ; trong đó, lấy xây dựng lòng trung thành, sẵn sàng hy sinh vì chủ quyền, an ninh biển, đảo là mục tiêu hàng đầu. Đồng thời, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng, lối sống trong sạch, nâng cao ý chí khắc phục khó khăn, xây dựng ý thức tổ chức kỷ luật cho cán bộ, chiến sĩ; làm cho cán bộ, chiến sĩ nêu cao tinh thần “Trách nhiệm - Kỷ cương - Nhân chính”, thực hiện đúng thẩm quyền khi thực thi nhiệm vụ, xử lý tình huống trên biển đúng luật, đúng đối sách, đúng mệnh lệnh.

Về tổ chức, quán triệt quan điểm: “Bảo đảm sự lãnh đạo tập trung, thống nhất của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chủ tịch nước, Chính phủ, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đối với việc xây dựng lực lượng Cảnh sát biển và công tác bảo vệ chủ quyền, an ninh, an toàn vùng biển, đảo của Tổ quốc”, hệ thống tổ chức Cảnh sát biển phải nằm trong tổng thể tổ chức Quân đội, bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ huy thống nhất, thông suốt, nhanh chóng và có hiệu lực trong công tác thực thi pháp luật. Tập trung đầu tư xây dựng kế hoạch, quy hoạch phát triển lực lượng Cảnh sát biển tinh, gọn, mạnh, chuyên nghiệp, cơ động nhanh, quân số hợp lý, phát triển theo trang bị; giỏi về nghiệp vụ, quân sự, pháp luật và đối ngoại, biết kết hợp chặt chẽ các biện pháp công tác để kịp thời xử lý tốt các tình huống trên biển.

Biên đội tàu của Bộ Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 4 thực hiện nhiệm vụ trên biển. Nguồn: qdnd.vn

Yêu cầu của nhiệm vụ thực thi pháp luật, bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn trên biển ngày một nặng nề. Chính vì vậy, đẩy mạnh xây dựng Cảnh sát biển Việt Nam “Cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, có tính chuyên nghiệp cao là vấn đề cơ bản, chiến lược lâu dài. Theo đó, toàn lực lượng chú trọng huấn luyện nâng cao trình độ kỹ thuật, chiến thuật Cảnh sát biển; hoàn thiện quy trình tuần tra, kiểm soát, xây dựng các phương án bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thực thi pháp luật. Tăng cường huấn luyện đêm, huấn luyện dài ngày trên biển, trong điều kiện thời tiết phức tạp; nâng cao sức cơ động, khả năng xử trí các tình huống, huấn luyện với vũ khí, trang bị kỹ thuật mới, tàu chuyển giao từ nước ngoài, bảo đảm cho bộ đội vừa làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật, vừa làm chủ tình huống trong mọi điều kiện. Đồng thời, tổ chức tốt các cuộc diễn tập, luyện tập xử lý tình huống trên hải đồ; luyện tập chiến thuật vòng tổng hợp. Cùng với đó, từng bước hiện đại hóa tàu thuyền, vũ khí, khí tài trinh sát, giám sát biển; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, hệ thống thông tin, vệ tinh, radar biển, camera giám sát, góp phần nâng cao năng lực quản lý, kiểm soát trên toàn bộ vùng biển. Đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng vững mạnh, chuyên nghiệp, hiện đại hóa; rà soát, bổ sung, hoàn thiện các quy chế, quy định, đảm bảo công tác quản lý, điều hành tập trung, thống nhất, các thủ tục hành chính nhanh, gọn, phù hợp quy định pháp luật.

Thực thi pháp luật là nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi phải có sự phối hợp của nhiều thành phần, nhiều lực lượng để hình thành sức mạnh tổng hợp. Với vai trò nòng cốt, Cảnh sát biển Việt Nam cần phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các tổ chức, lực lượng liên quan. Kinh nghiệm công tác phối hợp những năm qua cho thấy, trên cơ sở các quy chế, quy định, lực lượng Cảnh sát biển đã thực hiện đa dạng nội dung, hình thức, biện pháp phối hợp hoạt động với các lực lượng, địa phương ven biển từ thu thập, trao đổi thông tin, phối hợp tuần tra, kiểm soát bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán; đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm, phòng, chống tội phạm đến phối hợp tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn, v.v. Tuy vậy, công tác phối hợp giữa Cảnh sát biển với các lực lượng còn hạn chế trên một số mặt, có thời điểm hiệu quả chưa cao, chưa đi vào chiều sâu, về cơ bản mới dừng lại ở trao đổi thông tin, đánh giá, dự báo tình hình, trao đổi kinh nghiệm. Bên cạnh đó, một số văn bản pháp luật quy định chức năng, nhiệm vụ của các lực lượng thực thi pháp luật trên biển còn có điểm chồng chéo, gây khó khăn nhất định trong thực hiện công tác phối hợp. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, cùng với triển khai toàn diện các mặt công tác nghiệp vụ, lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam cần thực hiện đồng bộ các biện pháp nâng cao hiệu quả phối hợp hoạt động với các lực lượng. Trong đó, chú trọng hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành, xây dựng kế hoạch cụ thể, phân rõ trách nhiệm, quyền hạn; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, kết nối thông tin, bảo đảm chia sẻ dữ liệu nhanh chóng, chính xác giữa các lực lượng; thường xuyên tổ chức giao ban, hội nghị, sơ kết, tổng kết công tác phối hợp để rút kinh nghiệm, nâng cao hiệu quả hiệp đồng. Để tăng cường sự gắn kết, thống nhất cao trong phối hợp, hiệp đồng, lực lượng Cảnh sát biển cần chủ động mở rộng các mối quan hệ, bổ sung các hình thức, biện pháp phối hợp mới, như: giao lưu, kết nghĩa, phối hợp luyện tập, diễn tập cứu hộ, cứu nạn, xử lý tình huống phức tạp trên biển, thiết lập đường dây nóng, duy trì nền nếp giao ban, thông báo tình hình.

Lực lượng chức năng Vùng Cảnh sát biển 4 kiểm tra, bắt giữ tàu cá QB 96679 TS vận chuyển trái phép khoảng 260.000 lít dầu DO ngày 28/7/2025. Nguồn: qdnd.vn

Cùng với đó, Cảnh sát biển Việt Nam chú trọng nâng cao năng lực, hiệu quả trong hợp tác quốc tế về thực thi pháp luật trên biển. Cảnh sát biển Việt Nam phải thể hiện rõ là lực lượng có trách nhiệm của một quốc gia có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế trên lĩnh vực giữ gìn an ninh biển, thực hiện tốt vai trò là thành viên chủ động, tích cực trong các tổ chức ở khu vực và quốc tế. Đồng thời, tiếp tục duy trì hoạt động của Trung tâm chia sẻ thông tin chống cướp biển, cướp có vũ trang chống lại tàu thuyền khu vực châu Á; trao đổi thông tin về tình hình an ninh hàng hải, cướp biển, cướp có vũ trang, tìm kiếm, cứu nạn với lực lượng thực thi pháp luật của các quốc gia; tuần tra chung với lực lượng chấp pháp của các nước có vùng biển giáp ranh với Việt Nam. Đẩy mạnh giao lưu, trao đổi kinh nghiệm trong đào tạo, huấn luyện, bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát biển. Qua đó, tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác với các nước, góp phần nâng cao năng lực thực thi pháp luật, thắt chặt tình đoàn kết gắn bó, tăng cường hiểu biết lẫn nhau; khẳng định vị thế, uy tín và năng lực chuyên trách của Cảnh sát biển Việt Nam trên mặt trận thực thi pháp luật.

Đầu tư bảo đảm trang bị, vũ khí, phương tiện kỹ thuật hiện đại cho lực lượng Cảnh sát biển. Đây là yếu tố rất quan trọng trong việc nâng cao năng lực, hiệu quả thực thi pháp luật trên biển, đồng thời cũng để bắt kịp xu thế phát triển, phù hợp, tương thích với trang bị của các lực lượng phối hợp trong nước và hợp tác quốc tế. Thời gian qua, Cảnh sát biển đã được Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng quan tâm, đầu tư xây dựng theo hướng tiến thẳng lên hiện đại, được trang bị nhiều tàu, thuyền và máy bay, nhất là các tàu có độ giãn nước lớn, hiện đại, đảm bảo hoạt động dài ngày trong điều kiện thời tiết phức tạp, có khả năng hiệp đồng tác chiến cao. Tuy nhiên, Cảnh sát biển cũng cần được tăng cường hơn nữa hệ thống chỉ huy, điều hành và giám sát hiện đại, được trang bị vũ khí sát thương và phi sát thương đủ mạnh để thực thi pháp luật. Hệ thống các phương tiện quan sát, thông tin liên lạc cũng cần được nâng cấp để phục vụ kịp thời công tác lãnh đạo, chỉ huy và tuần tra, kiểm soát, xử lý các tình huống đột xuất. Những phương tiện trinh sát, kỹ thuật nghiệp vụ, công cụ hỗ trợ việc thực thi pháp luật trên biển; thiết bị bảo đảm an toàn, cứu hộ, cứu nạn, phòng ngừa và khắc phục ô nhiễm môi trường biển,… cần tiếp tục được chuẩn hóa. Đồng thời, quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật hiện đại và tạo nguồn vật tư, bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ thường xuyên và đột xuất; phát huy nội lực, tăng cường phối hợp, hiệp đồng với các lực lượng, nâng cao khả năng xử lý các tình huống, không để bị động bất ngờ.

Việc nghiên cứu, triển khai vận dụng có hiệu quả các giải pháp trên có ý nghĩa quan trọng, thiết thực góp phần nâng cao năng lực, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của Cảnh sát biển Việt Nam đáp ứng yêu cầu quản lý, bảo vệ trật tự, an ninh, an toàn trên các vùng biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Thiếu tướng, ThS. TRẦN VĂN LƯỢNG, Tư lệnh Vùng Cảnh sát biển 4