Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong tương lai (nếu xảy ra) thì việc xây dựng thế trận phòng thủ vững chắc, linh hoạt và cơ động là yếu tố sống còn. Trong đó, đường cơ động tác chiến giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong tổ chức, triển khai và thực hành tác chiến phòng thủ quân khu. Vì vậy, tổng kết thực tiễn, nghiên cứu, phát triển lý luận về vấn đề này là đòi hỏi cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bảo đảm đường cơ động là nhiệm vụ bảo đảm công binh chủ yếu trong tác chiến phòng thủ quân khu, bao gồm tổng thể các biện pháp của người chỉ huy, cơ quan, đơn vị và quần chúng nhân dân trong tổ chức, thực hành bảo đảm đường cơ động, tạo điều kiện thuận lợi cho các lực lượng tác chiến và nhân dân kịp thời cơ động chống địch lấn chiếm biên giới, biển, đảo; phòng tránh, đánh địch tiến công hỏa lực; đánh địch tiến công và dẹp bạo loạn vũ trang trên địa bàn.

Bộ đội Công binh, dân công hỏa tuyến tổ chức sửa chữa đường bị địch đánh phá. Ảnh tư liệu TTXVN

Thực tiễn, trong chiến tranh giải phóng, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới trước đây cho thấy: nghệ thuật bảo đảm đường cơ động được hình thành, phát triển gắn liền với sự phát triển nghệ thuật quân sự Việt Nam ở cả cấp chiến lược, chiến dịch và chiến thuật. Trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc tương lai, khi quy mô, hình thức tác chiến thay đổi thì nội dung, phương pháp, lực lượng, thời gian bảo đảm đường cơ động cũng thay đổi theo. Vì vậy, để thực hiện tốt nhiệm vụ này, tác giả xin trao đổi một số nội dung sau.

Một là, về tổ chức mạng đường cơ động. Để đáp ứng nhu cầu cơ động các lực lượng theo quyết tâm tác chiến phòng thủ quân khu của người chỉ huy thì việc bảo đảm mạng đường phải đầy đủ, bao gồm đường cơ động cho bộ binh và cơ giới. Khi tổ chức mạng đường cơ động, các quân khu cần chú trọng phát triển đa dạng hệ thống giao thông cả đường bộ, đường sông, đường không và đường biển (nếu có). Trong đó, đường bộ có vai trò quan trọng cả trong tác chiến và phục vụ chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương trên địa bàn. Căn cứ vào mục đích sử dụng, việc thiết kế, thi công chuẩn bị đường cơ động phải đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, chiến thuật của từng loại đường. Theo đó, với đường cơ động của binh khí kỹ thuật phải có cấu trúc mặt đường phù hợp, như: trải nhựa, bê tông, cấp phối; đường cơ động của bộ binh chỉ cần xác định hướng tuyến, cắm cọc, biển chỉ dẫn để bộ đội hành quân. Các tuyến đường bộ được tổ chức thành các đường dọc, đường ngang, đường nhánh, đường phát triển chiến đấu và đường sau tác chiến. Do địa bàn rộng, lực lượng, phương tiện tác chiến lớn, nên số lượng đường dọc quân khu cần bảo đảm từ 3 đến 4 trục đường. Đồng thời, cần bảo đảm từ 3 đến 4 đường ngang để liên kết giữa các khu vực phòng thủ trên các hướng chiến trường, tiện cơ động triển khai trận địa hỏa lực, khu vực bố trí lực lượng cơ động và các căn cứ hậu cần - kỹ thuật của quân khu. Các tuyến đường dọc, ngang phải nằm trong thế trận phòng thủ chiến lược, bảo đảm sự kết nối vùng, miền và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước. Đối với đường nhánh, quân khu phải chuẩn bị đầy đủ, bảo đảm cho các lực lượng cơ động triển khai đội hình tác chiến từ các đường dọc, ngang vào vị trí bố trí, triển khai chiến đấu; vào trận địa hỏa lực, căn cứ hậu cần - kỹ thuật và sở chỉ huy cơ bản, dự bị, bổ trợ, phía trước, phía sau của quân khu. Các đoạn đường nhánh phải được ngụy trang chu đáo, bảo đảm yếu tố bí mật, bất ngờ. Ngoài ra, căn cứ vào quyết tâm tác chiến, quân khu phải dự kiến các trục đường phục vụ phát triển chiến đấu đánh địch tiến công đường bộ, đổ bộ đường không, đánh địch chia cắt, đánh địch chuyển hướng tiến công và đường cơ động sau tác chiến để ổn định thế trận, giữ vững địa bàn.

Cùng với việc chuẩn bị mạng đường cơ động, do thời gian chuẩn bị và thực hành tác chiến phòng thủ kéo dài, các tuyến đường cơ động có thể bị hư hỏng do thiên tai hoặc địch đánh phá, nên sau khi hoàn thành nhiệm vụ chuẩn bị đường, quân khu phải tổ chức lực lượng làm tốt công tác bảo đảm cơ động, như: sửa chữa đường, các công trình trên đường; khắc phục vật cản, làm đường vòng tránh; tuần tra, cảnh giới, bảo vệ đường; cắm biển báo, chỉ dẫn, tổ chức cứu kéo khi cần thiết, bảo đảm các trục đường luôn thông suốt trong quá trình tác chiến.

Diễn tập vòng tổng hợp của học viên đào tạo sĩ quan phân đội trình độ đại học ở Trường Sĩ quan Công Binh.

Hai là, vận dụng phương pháp, biện pháp bảo đảm đường phù hợp. Trên cơ sở tổ chức mạng đường cơ động của quân khu, căn cứ chiều dài các tuyến đường, khối lượng công việc phải thực hiện; điều kiện địa hình, thời tiết; khả năng lực lượng, phương tiện của ta và dự kiến thủ đoạn trinh sát, đánh phá của địch để người chỉ huy vận dụng các phương pháp chuẩn bị đường, bảo đảm cơ động phù hợp điều kiện thực tế. Với nhiệm vụ chuẩn bị đường, quân khu có thể tiến hành phương pháp thi công cuốn chiếu, đồng loạt hoặc nhảy cóc. Trong giai đoạn chuẩn bị trực tiếp, ở những nơi trống trải, có thể chuẩn bị sẵn vật liệu, tập trung thi công vào những thời điểm thích hợp. Đoạn đường xa địch làm trước, gần địch làm sau, làm đêm là chủ yếu; đường cho xe bánh xích làm trước, xe bánh lốp làm sau, thực hiện tốt tư tưởng chỉ đạo: chuẩn bị chu đáo, chỉ huy chặt chẽ, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các phương pháp làm đường, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ tác chiến của lực lượng binh chủng hợp thành và các lực lượng khác. Đối với nhiệm vụ bảo đảm cơ động có thể linh hoạt vận dụng các phương pháp, như: rải lực lượng trên toàn tuyến, bố trí lực lượng chốt giữ tại các trọng điểm giao thông; cơ động cùng các lực lượng của quân khu hoặc kết hợp các phương pháp trên. Khi bảo đảm cơ động, các phân đội được giao nhiệm vụ có thể cơ động đi trước hoặc trực tiếp hộ tống các lực lượng của quân khu cơ động.

Trên cơ sở các phương pháp tiến hành chuẩn bị đường, bảo đảm cơ động, quá trình thực hiện nhiệm vụ, các lực lượng của quân khu có thể vận dụng các biện pháp bảo đảm đường cơ động, như: tận dụng triệt để mạng đường có sẵn, cải tạo địa hình, làm đường mới, kết hợp chặt chẽ nhân lực, xe máy, thuốc nổ để thi công khi điều kiện cho phép. Trong thời bình và giai đoạn chuẩn bị trực tiếp, quân khu tổ chức thành các lực lượng, bộ phận triển khai làm đường. Giai đoạn thực hành tác chiến, tổ chức thành các đội bảo đảm đường, bảo đảm vận động để các lực lượng của quân khu cơ động. Khi chuẩn bị đường cơ động, việc tận dụng đường có sẵn hay cải tạo địa hình hoặc làm đường mới phải căn cứ vào tình hình cụ thể để vận dụng cho phù hợp, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ tác chiến.

Ba là, về lực lượng và thời gian bảo đảm đường cơ động. Bảo đảm đường cơ động là trách nhiệm của mọi lực lượng tham gia tác chiến, được thực hiện theo nguyên tắc: Đường của bộ binh do bộ binh tự đảm nhiệm; đường cho cơ giới do công binh đảm nhiệm; đường của cấp nào, cấp đó tự đảm nhiệm, khi cần cấp trên có thể tăng cường lực lượng, phương tiện cho cấp dưới để thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đường, bảo đảm cơ động. Thông thường, khi bước vào tác chiến, quân khu có thể được Bộ tăng cường lực lượng, phương tiện là các tiểu đoàn công binh công trình hoặc cầu đường thuộc các lữ đoàn công binh chiến lược đứng chân trên địa bàn. Quân khu sử dụng lực lượng này, cùng với một phần lực lượng công binh trong biên chế để thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đường, bảo đảm cơ động cho cơ giới. Phạm vi đảm nhiệm từ căn cứ hậu phương của quân khu đến các khu vực hậu cần - kỹ thuật của các đơn vị trực thuộc. Đối với các đơn vị trực thuộc quân khu, phạm vi bảo đảm đường cơ động được xác định từ khu vực hậu cần - kỹ thuật đến vị trí triển khai thực hiện nhiệm vụ. Trong phạm vi này, đường cơ động của binh khí kỹ thuật do công binh trong biên chế của các đơn vị và lực lượng, phương tiện được quân khu tăng cường, phối thuộc đảm nhiệm. Phần đường còn lại do các đơn vị tự bảo đảm. Để hoàn thành nhiệm vụ được giao, quân khu phải có kế hoạch huy động lực lượng, phương tiện của các sở, ban, ngành, địa phương, thanh niên xung phong, dân quân tự vệ và nhân dân. Trên cơ sở lực lượng, phương tiện hiện có và khả năng huy động tại chỗ, cơ quan Công binh quân khu xây dựng kế hoạch sử dụng lực lượng hợp lý, phù hợp với khả năng, chức năng của từng đơn vị. Đồng thời, luôn có lực lượng, phương tiện dự bị mạnh để sẵn sàng xử trí các tình huống phát sinh, hoàn thành nhiệm vụ bảo đảm đường đúng thời gian qui định.

Về thời gian bảo đảm đường cơ động, được tiến hành từ thời bình khi có quyết tâm tác chiến phòng thủ của quân khu, được bổ sung, hoàn chỉnh trong giai đoạn chuẩn bị trực tiếp khi có chiến tranh và duy trì trong suốt quá trình tác chiến. Trong thời bình, sau khi người chỉ huy có ý định tác chiến, Bộ Tham mưu, cơ quan Công binh quân khu, bộ chỉ huy quân sự các tỉnh, thành phố phải dự kiến nhu cầu bảo đảm đường cơ động cho nhiệm vụ tác chiến phòng thủ. Làm tốt công tác tham mưu, đề xuất, kiến nghị với cấp ủy, chính quyền địa phương trong việc quy hoạch, phát triển hệ thống giao thông bảo đảm toàn diện, cả đường bộ, đường sông, đường không. Những quân khu có biển, cần chú trọng phát triển giao thông đường biển để quản lý, làm chủ vùng biển, đảo và sẵn sàng cơ động lực lượng, phương tiện xử trí các tình huống trên biển, đảo từ sớm, từ xa. Hệ thống giao thông khi hoàn thiện phải bảo đảm đa dạng, có tính lưỡng dụng cao, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, vừa tạo ra thế trận phòng thủ vững chắc ngay từ thời bình.

Trong giai đoạn chuẩn bị trực tiếp, căn cứ tình hình cụ thể về địch, ta, địa hình, thời tiết, quyết tâm tác chiến phòng thủ của người chỉ huy đã được điều chỉnh, cơ quan Công binh các cấp tính toán, xác định nhu cầu thực tế bảo đảm đường cơ động. Khi có kế hoạch công binh, các lực lượng được phân công tiến hành sửa chữa, cải tạo, nâng cấp những trục đường có sẵn hoặc bổ sung, làm mới một số tuyến đường phù hợp với điều kiện thực tế chiến trường; dự kiến hướng, tuyến các trục đường phát triển chiến đấu và kết thúc tác chiến. Sau khi hoàn thành việc chuẩn bị đường, các lực lượng tham gia làm đường lâm thời thành lập các đội bảo đảm đường, bảo đảm vận động và tiến hành các biện pháp bảo đảm, tạo điều kiện thuận lợi cho các lực lượng của quân khu cơ động triển khai đội hình tác chiến.

Trong giai đoạn thực hành tác chiến, các đội bảo đảm đường, bảo đảm vận động được bố trí trên các trục đường, tiến hành sửa chữa, khắc phục hậu quả khi bị địch đánh phá, tổ chức cứu kéo, bảo đảm mạng đường thông suốt cho các lực lượng của quân khu kịp thời cơ động chống bạo loạn vũ trang, lấn chiếm biên giới, biển đảo; cơ động phòng tránh, đánh địch tiến công hỏa lực; cơ động đánh địch tiến công vào khu vực phòng thủ của quân khu bằng đường bộ, đổ bộ đường không và cơ động xử trí tình huống khi địch chia cắt địa bàn hoặc chuyển hướng tiến công. Khi kết thúc tác chiến, để quân khu nhanh chóng ổn định thế trận, các đội bảo đảm đường, bảo đảm vận động tiếp tục chốt giữ trên các trục đường tiến hành bảo đảm cho các lực lượng cơ động điều chỉnh thế bố trí lực lượng theo ý định của quân khu.

Hiện nay, Quân đội ta đang đẩy mạnh sắp xếp tổ chức, biên chế theo hướng tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại. Lực lượng vũ trang nói chung, lực lượng Công binh của các quân khu nói riêng không ngừng trưởng thành, lớn mạnh. Tuy nhiên, trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và thực tiễn các cuộc chiến tranh, xung đột gần đây cho thấy, đối tượng, phương pháp tác chiến của địch khi tiến công vào địa bàn quân khu có nhiều thay đổi. Do đó, cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, phát triển lý luận bảo đảm công binh tác chiến phòng thủ quân khu nói chung, bảo đảm đường cơ động nói riêng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới./.

Đại tá, TS. NGUYỄN DUY CẢNH, Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Công binh