Bài 1: Đối ngoại Biên phòng - kế sách bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia

Suốt chặng đường hơn 65 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Bộ đội Biên phòng không chỉ làm tốt vai trò nòng cốt, chuyên trách trong quản lý, bảo vệ chủ quyền biên giới quốc gia mà còn là lực lượng xung kích trong công tác đối ngoại biên phòng. Thông qua các hoạt động đa dạng, linh hoạt, hiệu quả, công tác đối ngoại biên phòng đã tạo dựng môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực biên giới, nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, bằng biện pháp hòa bình.

Thiếu tướng Hoàng Hữu Chiến, Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Bộ đội Biên phòng và Đô đốc Tea Sokha, Phó Tư lệnh Hải quân Campuchia trao biên bản Hội đàm giữa Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Tư lệnh Hải quân, Quân đội Hoàng gia Campuchia, tháng 11/2024. Nguồn: bienphong.com.vn

Những dấu ấn quan trọng

Quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết số 806-NQ/QUTW, ngày 31/12/2013 của Quân ủy Trung ương về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo; Nghị định số 22/2016/NĐ-CP, ngày 31/3/2016 của Chính phủ quy định về hoạt động đối ngoại quốc phòng và Thông tư số 152/2021/TT-BQP, ngày 21/11/2021 của Bộ Quốc phòng quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 22/2016/NĐ-CP, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, nòng cốt là Bộ đội Biên phòng đã tích cực, chủ động tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đề xuất với Đảng, Nhà nước nhiều chủ trương, giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng công tác hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng, nhất là công tác đối ngoại biên phòng. Qua đó góp phần thúc đẩy giải quyết nhiều vấn đề về quốc phòng, an ninh ở tầm chiến lược, nhất là vấn đề biên giới, lãnh thổ.

Với các giải pháp khoa học, phù hợp cùng sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, công tác đối ngoại biên phòng đã phát triển cả chiều rộng và chiều sâu, trên cả bình diện song phương và đa phương, bảo đảm ngày càng thực chất, hiệu quả cao. Đặc biệt, công tác đối ngoại biên phòng đã góp phần giải quyết có hiệu quả các vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh thổ, biên giới, cột mốc quốc gia; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định và phát triển; thúc đẩy hợp tác trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia; giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới; phát triển kinh tế - xã hội khu vực biên giới. Từ đó, nâng cao uy tín, vị thế quốc tế của Việt Nam trên trường quốc tế; củng cố tình đoàn kết, hữu nghị, lòng tin chiến lược với các nước láng giềng; tăng cường tiềm lực, “sức mạnh mềm”, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, bảo vệ vững chắc chủ quyền biên giới quốc gia, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, bằng biện pháp hòa bình.

Những năm qua, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng đã tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng ký kết hơn 70 văn bản hợp tác quốc tế về lĩnh vực biên phòng với các nước có chung đường biên giới và chủ trì phối hợp với các ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương, cơ quan, đơn vị trong toàn quân triển khai thực hiện. Đặc biệt, Bội đội Biên phòng đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương cùng cấp, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tiến hành trao đổi, đàm phán với cơ quan hữu quan tương ứng của nước bạn về những vấn đề liên quan đến công tác phân giới, cắm mốc. Nhờ sự tham mưu tích cực của Bộ đội Biên phòng, đến nay, Việt Nam và các nước có chung đường biên giới đã ký kết nhiều văn kiện pháp lý quan trọng liên quan đến vấn đề biên giới, bảo đảm đường biên, mốc giới quốc gia của Việt Nam với các nước láng giềng ngày càng được xác lập rõ ràng về pháp lý, tạo cơ sở cho công tác quản lý, bảo vệ, phát triển khu vực biên giới¹. Đồng thời, làm tốt công tác tăng dày, tôn tạo, quản lý và bảo vệ hệ thống mốc quốc giới trên thực địa.

Bên cạnh đó, Bộ đội Biên phòng còn phối hợp với cơ quan chức năng, lực lượng bảo vệ biên giới nước bạn thường xuyên duy trì cơ chế hội đàm, định kỳ tổ chức gặp gỡ, trao đổi thông tin, tọa đàm và giải quyết thỏa đáng các vấn đề liên quan đến biên giới ở cả ba cấp: Bộ Tư lệnh, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh, thành phố và đồn, trạm Biên phòng². Thường xuyên tổ chức các cuộc diễn tập liên hợp đấu tranh phòng, chống tội phạm, cứu hộ, cứu nạn, ngăn chặn di cư tự do, xuất nhập cảnh trái phép,... góp phần nâng cao hiệu quả công tác phối hợp, hiệp đồng, xử lý vụ việc xảy ra trên biên giới, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn. Ngoài ra, Bộ đội Biên phòng đã cùng với lực lượng chức năng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương có đường biên giới ký kết, triển khai các dự án hợp tác phát triển kinh tế, văn hóa, y tế, giáo dục với các địa phương nước bạn. Tích cực vận động, hỗ trợ nhân dân hai bên biên giới trong sản xuất, khám chữa bệnh, phòng chống dịch bệnh, xây dựng đời sống văn hóa, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân nơi đây, tạo cơ sở triển khai thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.

Đồn Biên phòng Nghĩa Thuận, Bộ đội Biên phòng Tuyên Quang (Việt Nam) phối hợp với Đồn Công an biên giới Bát Bố (Trung Quốc) tổ chức tuần tra song phương. Nguồn: bienphong.com.vn

Điểm sáng nổi bật

Từ năm 2014 đến nay, điểm sáng trong công tác đối ngoại biên phòng được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Nhân dân đánh giá cao là sự sáng tạo, đa dạng hóa các hình thức giao lưu hữu nghị biên giới, các hoạt động đối ngoại biên phòng trong tổng thể các hoạt động đối ngoại quốc phòng được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện có hiệu quả, đó là: Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc; Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Campuchia; Giao lưu hữu nghị biên giới Việt Nam - Lào cấp tỉnh (năm 2019 tại Quảng Trị, năm 2021 tại Quảng Bình); Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia; Giao lưu “Biên cương thắm tình hữu nghị”; Giao lưu công tác chính trị với Công an Biên phòng Trung Quốc ở từng cấp, v.v.

Sau 11 năm với 09 lần phối hợp tổ chức Chương trình Giao lưu hữu nghị Quốc phòng Biên giới Việt Nam - Trung Quốc, mối quan hệ gắn bó, đoàn kết, hiểu biết giữa lực lượng bảo vệ biên giới, chính quyền địa phương và nhân dân hai bên biên giới đã đạt được những bước tiến quan trọng. Các đơn vị Bộ đội Biên phòng Việt Nam và lực lượng bảo vệ biên giới Trung Quốc tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tổ chức kết nghĩa 67 cặp thôn, bản, cụm dân cư hai bên biên giới. Đồng thời, phối hợp tổ chức triển khai nhiều mô hình hợp tác nhằm giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, bảo đảm an ninh biên giới quốc gia, như: Kết nghĩa “Đồn - Trạm hữu nghị, biên giới bình yên”, “Đồn - Trạm hữu nghị, cửa khẩu hài hòa”; “Xây dựng đường biên giới kiểu mẫu”; “Tuần tra đoàn kết”; “Rừng cây hữu nghị Biên phòng Việt - Trung”; “Giao lưu công tác chính trị”; “Phối hợp thực thi pháp luật trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc”; “Sứ giả hữu nghị”, v.v. Từ năm 2016, trên tuyến biên giới Việt Nam - Lào, Việt Nam - Campuchia thông qua chương trình “Nâng bước em tới trường” Bộ đội Biên phòng Việt Nam đã nhận đỡ đầu hơn 600 cháu người Lào và gần 800 cháu người Campuchia là học sinh mồ côi, gia đình khó khăn ở khu vực biên giới. Lực lượng quân y cũng được điều động tham gia tại 102 trạm, phòng khám quân dân y; tổ chức khám, chữa bệnh và cấp thuốc miễn phí cho gần 133.000 lượt người dân hai bên biên giới với số tiền hơn 09 tỉ đồng, v.v.

Thành công của các chương trình, hoạt động giao lưu biên giới đã thể hiện quyết tâm chính trị cao của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, lực lượng vũ trang và các địa phương trong việc xây dựng, bảo vệ biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển. Đây là những sự kiện đối ngoại mang ý nghĩa chính trị quan trọng, được lãnh đạo các cấp ủng hộ, nhân dân các nước đồng tình, dư luận trong và ngoài nước quan tâm; nhiều nội dung được lãnh đạo Bộ Quốc phòng Việt Nam và các nước đánh giá cao, được áp dụng trên toàn tuyến biên giới. Thông qua chương trình, hoạt động giao lưu là dịp để thắt chặt hơn tình đoàn kết, gắn bó giữa các đơn vị quản lý, bảo vệ biên giới; nâng cao khả năng phối hợp, giải quyết kịp thời các vấn đề nảy sinh trên tuyến biên giới ngay từ cơ sở. Mặt khác, là dịp thúc đẩy hoạt động đối ngoại nhân dân, giúp cho Nhân dân khu vực biên giới Việt Nam và các nước có thêm cơ hội giao lưu văn hóa, tiếp xúc, hợp tác chia sẻ kinh nghiệm, áp dụng khoa học vào thực tiễn sản xuất, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc, góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc. Đồng thời, truyền tải thông điệp về hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển ở khu vực biên giới giữa Việt Nam với các nước. Đặc biệt, với những cách làm sáng tạo mang tính chuyên nghiệp, hiệu quả cao của Bộ đội Biên phòng, hoạt động đối ngoại biên phòng đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng bạn bè quốc tế, khẳng định hình ảnh Bộ đội Biên phòng “vừa là chiến sĩ, vừa là sứ giả hòa bình” nơi biên cương Tổ quốc.

Những vấn đề đặt ra

Thời gian tới, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, biến động chính trị, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột quân sự và các thách thức an ninh phi truyền thống (dịch bệnh, biến đổi khí hậu, an ninh mạng,…) đang tác động mạnh mẽ tới an ninh, ổn định khu vực nói chung, biên giới Việt Nam với các nước nói riêng, điều đó đòi hỏi đối ngoại biên phòng phải thích ứng nhanh, linh hoạt, tránh để bị động, bất ngờ. Bên cạnh đó, các thế lực thù địch, phản động tiếp tục lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền,… để kích động, lôi kéo đồng bào các dân tộc ở khu vực biên giới; sử dụng mạng xã hội để tung tin giả, xuyên tạc, gây hoài nghi trong Nhân dân và đẩy mạnh các hoạt động chia rẽ quan hệ hữu nghị giữa Việt Nam với các nước láng giềng. Các loại tội phạm, như: buôn bán ma túy, mua bán người, buôn lậu, khủng bố, di dịch cư tự do,… ngày càng diễn biến phức tạp, thủ đoạn tinh vi đang đặt ra cho Bộ đội Biên phòng nhiều khó khăn, thách thức.

Ngoài ra, cơ sở hạ tầng ở địa bàn biên giới còn nhiều hạn chế, giao thông đi lại khó khăn, thiếu việc làm, đời sống của đồng bào các dân tộc thiểu số vẫn còn nghèo, lạc hậu, trình độ, nhận thức không đồng đều; điều kiện kinh tế, đời sống giữa khu vực biên giới của Việt Nam và các nước láng giềng có sự chênh lệch, v.v. Công tác nghiên cứu, dự báo chiến lược chưa thật sự nhạy bén, kịp thời; cơ chế, chính sách cho hoạt động đối ngoại biên phòng còn những bất cập, nguồn lực đầu tư chưa tương xứng. Trình độ ngoại ngữ, kiến thức pháp luật quốc tế, kỹ năng đối ngoại của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng chưa theo kịp yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Đặc biệt, việc thực hiện chính quyền địa phương hai cấp và tổ chức lại các cơ quan, đơn vị Bộ đội Biên phòng theo chủ trương của Đảng, Nhà nước cũng đặt ra những vấn đề mới, khó khăn, thách thức không nhỏ đối với công tác đối ngoại biên phòng. Điều này, đòi hỏi các cấp, ngành, các lực lượng và cả hệ thống chính trị mà nòng cốt, chuyên trách là Bộ đội Biên phòng cần quan tâm, giải quyết trong thời gian tới./.

CÔNG TOÀN - BÁ BÌNH - LÂM PHƯƠNG
________________________
1 - Việt Nam và Trung Quốc đã ký 04 văn bản pháp lý chính liên quan đến phân giới cắm mốc và quản lý biên giới trên đất liền; Việt Nam và Lào đã ký 03 văn kiện pháp lý quan trọng về hoạch định biên giới quốc gia; Việt Nam và Campuchia đã ký 05 văn kiện quan trọng liên quan đến vấn đề biên giới.

2 - Phối hợp với lực lượng quản lý, bảo vệ biên giới các nước có chung đường biên giới tổ chức tuần tra chung được hơn 5.000 lần, với gần 10.000 lượt cán bộ, chiến sĩ tham gia.

Bài 3: Đẩy mạnh đối ngoại biên phòng, thiết thực xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển