LTS - Đối ngoại Biên phòng là một bộ phận quan trọng của đối ngoại quốc phòng và đối ngoại quốc gia, cùng các hoạt động đối ngoại khác đã và đang thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam với các nước láng giềng ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả, tạo sức mạnh tổng hợp giữ vững chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “từ khi nước chưa nguy”.

Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này, Tạp chí Quốc phòng toàn dân điện tử trân trọng giới thiệu chùm bài viết “Đẩy mạnh đối ngoại Biên phòng, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc từ sớm, từ xa” của nhóm tác giả Công Toàn - Bá Bình - Lâm Phương.

Bài 1: Đối ngoại Biên phòng - kế sách bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia

Việt Nam là quốc gia nằm ở khu vực Đông Nam Á, có đường biên giới dài giáp với các nước láng giềng. Biên giới quốc gia Việt Nam là đường và mặt thẳng đứng, dựa trên đường đó để xác định giới hạn lãnh thổ đất liền, các đảo, các quần đảo trong đó có quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa, vùng biển, lòng đất, vùng trời của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Bài thơ trên vách đá của Vua Lê Thái Tổ trưng bày trong khu đền thờ Lê Lợi tại tỉnh Lai Châu. Ảnh: Thụy Văn

Biên giới quốc gia là thiêng liêng bất khả xâm phạm

Theo luật pháp quốc tế, biên giới quốc gia là bất khả xâm phạm. Việc vi phạm biên giới quốc gia bị pháp luật quốc tế coi là xâm phạm chủ quyền quốc gia và làm phát sinh trách nhiệm quốc tế.

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, các thế hệ người Việt Nam luôn xác định, biên giới quốc gia không chỉ là đường ranh giới trên bản đồ mà còn là biểu tượng của độc lập, tự do và thống nhất đất nước; nơi hội tụ của lịch sử, văn hóa và ý chí của cả dân tộc; là bờ cõi thiêng liêng bất khả xâm phạm, “phên giậu” tiền tiêu của Tổ quốc; địa bàn hiểm yếu, mang tính “sống còn” đối với sự an nguy và phát triển của đất nước. Vì vậy, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia không chỉ là trách nhiệm, nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi công dân, mà còn là nhiệm vụ thường xuyên, trọng yếu, của Nhà nước Việt Nam trong các thời kỳ.

Ngược dòng lịch sử, các triều đại phong kiến Việt Nam luôn coi việc phòng bị biên sự dài lâu là kế sách hàng đầu để giữ nước. Vua Lê Thái Tổ đã khắc trên đá để căn dặn cháu con kế sách giữ cho dân tộc ta được trường tồn, đó là: “Biên phòng hảo vị trù phương lược/Xã tắc ưng tu kế cửu an”. Có nghĩa là việc biên phòng cần có phương lược phòng thủ tốt, đất nước phải lo kế lâu dài để giữ vững sự bình yên. Trên thực tế, để giữ yên bờ cõi - phên giậu thiêng liêng của Tổ quốc, cùng với việc xây dựng đồn, trại, bố trí quân sĩ, tổ chức canh giữ, trấn ải biên cương cẩn mật, đa số các triều đại phong kiến Việt Nam đã vận dụng linh hoạt, hiệu quả chính sách ngoại giao biên giới mềm dẻo, khôn khéo để giữ “trong ấm, ngoài êm”; đồng thời, có những biện pháp để xây dựng lòng tin giữa Nhân dân và lực lượng bảo vệ biên giới của ta với các nước láng giềng; qua đó, góp phần giữ yên bờ cõi, ngăn chặn họa xâm lăng, v.v. Đây chính là những yếu tố sơ khai hình thành nên công tác đối ngoại biên phòng sau này.

Kế thừa và phát huy truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc, trên cơ sở tiếp thu và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định: biên giới đất liền, bờ biển, hải đảo của Tổ quốc là địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng, nhạy cảm cả về chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Đây là khu vực có vai trò then chốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đồng thời, cũng là nơi chịu sự tác động mạnh mẽ của các yếu tố bên ngoài. Theo đó, ngay từ rất sớm, Người đã xác định, để đất nước được độc lập, Nhân dân được tự do, trước hết, dân tộc Việt Nam phải giành và bảo vệ được chủ quyền lãnh thổ, với một đường biên giới rõ ràng. Chính vì vậy, Người luôn quan tâm, chăm lo đến công tác bảo vệ biên giới và xây dựng lực lượng để thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng, cao cả này, nhằm bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia; trong đó, công tác đối ngoại biên giới được Người đặc biệt coi trọng. Những tư tưởng của Người về biên giới và công tác biên giới luôn là kim chỉ nam cho hoạt động xây dựng lực lượng, tổ chức quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia và công tác đối ngoại Biên phòng trong thời đại Hồ Chí Minh.

Bộ đội Biên phòng - lực lượng chuyên trách bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia

Bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia là vấn đề sống còn của đất nước; là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị. Tuy nhiên, để thực hiện tốt nhiệm vụ quan trọng này cần phải có lực lượng chuyên trách. Nhận thức rõ điều đó, ngay sau khi giành được độc lập, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm chỉ đạo thành lập lực lượng Cảnh vệ nội địa và Biên phòng, sau là Công an nhân dân vũ trang - tiền thân của Bộ đội Biên phòng ngày nay¹. Đây là lực lượng chuyên trách để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia. Lực lượng này được tổ chức chặt chẽ, vững mạnh về mọi mặt, nắm vững đường lối chính sách đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước, hiểu biết pháp luật, có năng lực quản lý bảo vệ biên giới, nội địa bằng các biện pháp nghiệp vụ, chuyên môn và khả năng chiến đấu vũ trang khi cần thiết.

Tuần tra song phương giữa lực lượng Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị với lực lượng Bảo vệ biên giới tỉnh Savannakhet, Lào.

Suốt chặng đường xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, dưới sự lãnh đạo của Đảng, mà thường xuyên, trực tiếp là Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, lực lượng Biên phòng Việt Nam đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh, tổ chức tuần tra, kiểm soát, phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi xâm phạm đường biên giới, mốc giới; xây dựng và củng cố vững chắc thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân và biên phòng toàn dân; trong đó, chú trọng phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân trong sự nghiệp bảo vệ biên giới. Bên cạnh đó, Bộ đội Biên phòng cũng đã tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở khu vực biên giới, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân; tích cực ngăn chặn, điều tra, xử lý các loại tội phạm xuyên biên giới, nhất là tội phạm về ma túy, buôn lậu, mua bán người, khai thác tài nguyên trái phép, v.v.

Đặc biệt, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác đối ngoại nói chung, đối ngoại quốc phòng nói riêng, nhất là Thông tư số 02/2012/TT-BQP, ngày 13/01/2012 của Bộ Quốc phòng hướng dẫn thực hiện một số điều của Nghị định số 89/2009/NĐ-CP, ngày 19/10/2009 của Chính phủ về hoạt động đối ngoại Biên phòng. Bộ đội Biên phòng đã quan tâm đẩy mạnh công tác đối ngoại theo đúng đường lối, chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, chú trọng xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với lực lượng bảo vệ biên giới của các nước láng giềng, ưu tiên giải quyết các vấn đề nảy sinh trên biên giới bằng biện pháp hòa bình, theo đúng luật pháp của Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên cũng như các quy chế về biên giới đã ký kết với các nước,… nhằm bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền và các lợi ích hợp pháp của Việt Nam tại khu vực biên giới.

Sứ mệnh cao cả của đối ngoại Biên phòng

Thực tế cho thấy, đối ngoại Biên phòng là một bộ phận quan trọng, không tách rời đối ngoại quốc phòng và đối ngoại quốc gia, đó chính là những hoạt động giao thiệp, hợp tác, trao đổi thông tin, giải quyết các vấn đề liên quan đến biên giới giữa Bộ đội Biên phòng của Việt Nam với lực lượng bảo vệ biên giới của các nước láng giềng, với mục tiêu chính là tăng cường sự hiểu biết; đồng thời, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa lực lượng bảo vệ biên giới các nước láng giềng, trên cơ sở đó, cùng phối hợp giải quyết tốt các bất đồng, nguy cơ dẫn đến xung đột, bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở khu vực biên giới, thúc đẩy hợp tác hữu nghị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế, góp phần xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển. 

Nói cách khác, sứ mệnh cao cả của đối ngoại Biên phòng được thể hiện ở những vấn đề cơ bản sau: Thứ nhất, đối ngoại Biên phòng góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, thông qua tham gia vào quá trình đàm phán, ký kết các hiệp định, nghị định về biên giới với các nước láng giềng; tham gia thực hiện việc phân giới, cắm mốc theo đúng quy chế đã ký kết - cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, ngăn ngừa tranh chấp; kiểm soát và quản lý hoạt động qua lại biên giới; cùng với lực lượng bảo vệ biên giới của các nước láng giềng tuần tra, kiểm soát chung trên biên giới, trao đổi thông tin, phối hợp giải quyết các vụ việc xảy ra trên biên giới. Thứ hai, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở khu vực biên giới. Thông qua hoạt động đối ngoại, Bộ đội Biên phòng phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng trong và ngoài nước đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm xuyên quốc gia, nắm bắt tình hình, kịp thời phát hiện và ngăn chặn các hoạt động xâm nhập, phá hoại của các thế lực thù địch, phản động, lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo để gây rối an ninh trật tự. Vận động quần chúng, xây dựng mối quan hệ đoàn kết, gắn bó với nhân dân khu vực biên giới, nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong việc tham gia bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới. Thứ ba, góp phần thúc đẩy hợp tác hữu nghị, phát triển kinh tế - xã hội ở vùng biên giới. Trên thực tế, đối ngoại Biên phòng góp phần đặc biệt quan trọng trong xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam với các nước láng giềng, nhất là giữa các địa phương và cư dân ở khu vực biên giới, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương cũng như hỗ trợ nhân dân khu vực biên giới phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc. Thứ tư, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Thông qua việc thực hiện nghiêm túc các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia, chủ động tham gia các diễn đàn hợp tác, thể hiện vai trò là một thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, chia sẻ kinh nghiệm với các nước trong khu vực và trên thế giới về công tác quản lý, bảo vệ biên giới, xây dựng lực lượng biên phòng vững mạnh,… đối ngoại Biên phòng thiết thực góp phần nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Đây chính là sứ mệnh cao cả của đối ngoại Biên phòng mà chúng ta cần nghiên cứu, phát huy.

Bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Để thực hiện tốt nhiệm vụ quan trọng này, chúng ta cần xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ, phương pháp và xây dựng lực lượng đủ mạnh; trong đó, tăng cường đối ngoại Biên phòng chính là một trong những giải pháp quan trọng, thường xuyên mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần tăng cường hiểu biết, thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam với các nước láng giềng ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả, tạo sức mạnh tổng hợp bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, giữ nước từ khi nước chưa nguy./.

CÔNG TOÀN - BÁ BÌNH - LÂM PHƯƠNG
______________________

1 - Ngày 19/11/1958, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết 58/NQ-TW về việc thành lập lực lượng Cảnh vệ nội địa và Biên phòng. Ngày 03/03/1959, Chính phủ ra Nghị định 100/TTg thành lập lực lượng Công an nhân dân vũ trang, trên cơ sở thống nhất các đơn vị bộ đội đang làm công tác bảo vệ nội địa, bảo vệ biên giới, giới tuyến và các đơn vị công an biên phòng, cảnh sát vũ trang, lấy tên là Công an nhân dân vũ trang - lực lượng chuyên trách công tác biên phòng và bảo vệ nội địa.

Bài 2: Đối ngoại Biên phòng - Thành tựu và những vấn đề đặt ra