Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về xây dựng Đảng, trong khi chỉ rõ ba vấn đề cấp bách mà Đảng ta phải tập trung khắc phục trong thời gian tới, đã đề cập toàn diện các nhóm giải pháp để tổ chức thực hiện; trong đó, công tác tư tưởng của Đảng cần được nhận thức là một khâu then chốt, đột phá.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm cán bộ, chiến sĩ Đồn biên phòng Bản Lầu (Lào Cai). (Nguồn: qdnd.vn)

Trong các hoạt động lãnh đạo của Đảng, công tác tư tưởng (CTTT) luôn có vị trí quan trọng đặc biệt; là cầu nối giữa quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng với nhận thức, lý tưởng, niềm tin và hành động cách mạng của quần chúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy: “Tư tưởng thông suốt thì mọi việc làm đều tốt”¹; “Tư tưởng không đúng đắn thì công tác ắt sai lầm”². Người cũng khẳng định: “Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất"³.

Trên cơ sở nhận thức đúng vị trí, tầm quan trọng của CTTT và thấm nhuần sâu sắc những lời dạy của Người, 83 năm qua, cùng với các mặt công tác khác, Đảng ta luôn luôn coi CTTT là một trong những hoạt động lãnh đạo của Đảng, được chú trọng đặc biệt. Bước khởi đầu, CTTT đã đóng vai trò quan trọng trong việc vận động cách mạng, làm cho chủ nghĩa Mác – Lê-nin đi vào phong trào công nhân, phong trào yêu nước Việt Nam; trực tiếp giác ngộ, động viên, tập hợp, rèn luyện, tổ chức quần chúng đấu tranh, làm nên Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vĩ đại. Tiếp đó, trong suốt 30 năm kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, CTTT đã góp phần bồi dưỡng, nhân lên sức mạnh vật chất, tinh thần to lớn để dân tộc ta thực hiện trọn vẹn mục tiêu giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đưa cả nước đi lên CNXH. Bước vào thời kỳ xây dựng đất nước, CTTT của Đảng đã góp phần quan trọng vào việc nghiên cứu, hoạch định đường lối đổi mới, cổ vũ, động viên nhân dân vượt qua khó khăn, thử thách, giành được những thành tựu quan trọng có ý nghĩa lịch sử trong thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN.

Bên cạnh thành tựu, CTTT của Đảng cũng bộc lộ những hạn chế, có mặt còn yếu kém. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên được Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về xây dựng Đảng chỉ ra có phần trách nhiệm không nhỏ của CTTT. “Công tác nghiên cứu lý luận còn bất cập, lạc hậu, chưa giải đáp được nhiều vấn đề lý luận – thực tiễn còn vướng mắc hoặc ý kiến khác nhau”⁴. Việc nắm bắt và dự báo tình hình có lúc, có nơi chưa kịp thời, chưa sát, dẫn đến chủ quan, đơn giản hoặc không đúng định hướng. Công tác quản lý tư tưởng còn nhiều hạn chế, khiếm khuyết. Tính thuyết phục, hiệu quả của các hoạt động tư tưởng, nhất là công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống chưa cao. Chất lượng của đội ngũ cán bộ làm CTTT, trong đó có đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, giảng viên khoa học xã hội nhân văn trong hệ thống giáo dục của đất nước chưa theo kịp yêu cầu nhiệm vụ cũng là vấn đề cần có sự quan tâm hơn nữa, v.v.

Trước yêu cầu mới, để nâng cao hiệu quả CTTT, cần nắm vững những vấn đề có tính quy luật trong sự hình thành nhận thức, tư tưởng của Đảng; trong đó, tính thuyết phục của chân lý luôn có ý nghĩa quyết định nhất. Do đó, phải đổi mới mạnh mẽ công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, nhằm đưa ra những kiến giải mang tính khoa học, có sức thuyết phục trước những vấn đề hệ trọng của đất nước, như: quan niệm về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam; về mối quan hệ giữa đổi mới kinh tế và đổi mới hệ thống chính trị; giữa kinh tế thị trường và định hướng XHCN; giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế; giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN... Để thực hiện điều đó, công tác nghiên cứu lý luận phải gắn kết chặt chẽ với công tác tổng kết thực tiễn; coi trọng tổng kết thực tiễn một cách chân thực, khách quan để rút ra các kết luận mang tính khoa học, tuyệt đối tránh lối suy luận tư biện, chủ quan, áp đặt, xa rời thực tiễn khi nghiên cứu, mà đây đó thường mắc phải. Công tác lý luận cần đi trước một bước, thực hiện tốt chức năng dự báo, bởi dự báo sát và đúng luôn có ý nghĩa định hướng tư tưởng, củng cố niềm tin cho cán bộ, đảng viên và quần chúng. Những năm qua, công tác lý luận đã có nhiều thành công trong vấn đề này, góp phần tham mưu cho Đảng, Nhà nước đề ra những chủ trương, quyết sách đúng đắn, phù hợp. Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh, đa dạng, nhiều chiều, khó lường của thực tiễn thế giới, đất nước hiện nay, công tác lý luận cần tiếp tục đổi mới, rút kinh nghiệm, khắc phục những biểu hiện lý luận xa rời, “vuốt đuôi” thực tiễn, lý giải muộn màng (đôi khi một cách vụng về) thực tiễn… dẫn đến tính thuyết phục, độ tin cậy bị hạn chế.

Cùng với việc nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, CTTT cần chủ động bám sát và đóng góp thiết thực vào quá trình triển khai các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng – an ninh, mở rộng hội nhập quốc tế… mà Đại hội XI của Đảng đã xác định và được các Hội nghị Trung ương khóa XI bàn tới. Theo đó, các hoạt động tư tưởng của Đảng phải tích cực tham gia vào việc tổ chức, tuyên truyền, cổ vũ phong trào thi đua, động viên các ngành, các cấp và toàn xã hội thực hiện có hiệu quả các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng – an ninh, hoạt động đối ngoại, nhất là các nhóm giải pháp mà Chính phủ đề ra trong thời gian qua, nhằm mục tiêu kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, đưa đất nước vượt qua khó khăn để phát triển bền vững. Đồng thời, tích cực tham gia vào công tác xây dựng Đảng, trọng tâm là sửa chữa, khắc phục yếu kém, khuyết điểm sau kiểm điểm, tự phê bình và phê bình theo Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) và việc đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh theo Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XI). CTTT phải trở thành nhân tố tích cực trong việc động viên các tầng lớp nhân dân tham gia góp ý kiến vào sửa đổi Hiến pháp năm 1992, Luật Đất đai… Không chỉ là công cụ tuyên truyền, cổ vũ, động viên, CTTT còn phải đóng vai trò là một tác nhân quan trọng định hướng, chỉ đạo, rút kinh nghiệm, thúc đẩy các nhiệm vụ đó đạt hiệu quả cao nhất. Cần tránh những biểu hiện làm CTTT nhưng chỉ đứng ngoài, hô hào chung chung, không “xắn tay” vào việc; không đề xuất được những giải pháp thực tế, hữu ích nhằm tháo gỡ những khó khăn, bức xúc của địa phương, cơ sở.

Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước thấm sâu vào cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân là vấn đề trọng tâm thuộc chức năng, nhiệm vụ của CTTT. Trong bối cảnh hiện nay, cần coi trọng nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền miệng, trong đó việc xây dựng, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, năng lực, phẩm chất cách mạng, quản lý đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, giảng viên chính trị trong các nhà trường, bảo đảm để đội ngũ này là những người thực sự tiêu biểu về “thông suốt tư tưởng”; vừa nắm chắc quan điểm, đường lối, có kỹ năng, phương pháp sư phạm thuần thục, vừa có trách nhiệm cao trong phát ngôn, tuyên truyền… là vấn đề không thể xem nhẹ. Báo chí và các phương tiện truyền thông cần đề cao trách nhiệm, ngoài nhiệm vụ tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật Nhà nước, phải tích cực góp phần cổ vũ những nhân tố mới, gương “người tốt, việc tốt”; khắc phục những biểu hiện quản lý lỏng lẻo, xa rời tôn chỉ, mục đích, chạy theo lợi ích vật chất cục bộ và thị hiếu tầm thường, nặng đưa tin tiêu cực, nhẹ đưa tin tích cực. Các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, biểu diễn… cần được chấn chỉnh theo hướng giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, hướng tới hình thành những giá trị mới của con người Việt Nam hiện đại thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH; tích cực chống những biểu hiện phản cảm, lai căng.

Không nên quan niệm rằng, chỉ cần làm CTTT với những người ít được học hành, kém hiểu biết, còn với những người được học hành, được đào tạo cơ bản, từng “vào sinh ra tử”, thì không cần; bởi tư tưởng con người không phải là “nhất thành, bất biến”; nó luôn chịu ảnh hưởng, tác động từ hoàn cảnh, từ thực tiễn. Thực tế đã chứng minh: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống…”⁵. Do đó, nắm chắc và quản lý chặt chẽ tình hình tư tưởng của cán bộ, đảng viên cũng là một nhiệm vụ mà CTTT phải thực hiện tốt. Vấn đề quan trọng là phải kết hợp chặt chẽ giữa CTTT với công tác tổ chức, công tác kiểm tra, giám sát và công tác bảo vệ chính trị nội bộ để quản lý chặt chẽ tình hình tư tưởng của cán bộ, đảng viên; từ đó có biện pháp giáo dục, động viên, giúp đỡ kịp thời.

Hiện nay, các thế lực thù địch luôn coi lĩnh vực tư tưởng, văn hóa là một trọng điểm công kích, chống phá. Thông qua chiến lược “Diễn biến hòa bình”, với những âm mưu, thủ đoạn thâm độc, xảo quyệt, chúng tìm mọi cách thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng, Nhà nước, chế độ ta, với hy vọng thế hệ ngày nay sẽ dần dần từ bỏ mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH; chế độ sẽ chuyển hóa dần theo mô hình dân chủ tư sản, tam quyền phân lập. Chúng triệt để lợi dụng các phương tiện truyền thông hiện đại, điển hình là in-tơ-net để thực hiện mục đích trên. Vì vậy, CTTT trong lúc này phải chủ động hình thành một mặt trận, tích cực đấu tranh phản bác mạnh mẽ, có hiệu quả với những luận điệu sai trái, phản động của các thế lực thù địch, thiết thực góp phần bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ Đảng, chế độ XHCN và sự ổn định chính trị của đất nước, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của chúng. Báo chí, ngoài chức năng tuyên truyền, giáo dục, định hướng nhận thức, cần làm tốt vai trò của một “binh chủng đặc biệt”, đi đầu trong cuộc đấu tranh không kém phần quyết liệt này. Với hàng trăm tờ báo, tạp chí, kênh phát thanh, truyền hình; hàng chục triệu thuê bao in-tơ-net, trong đó đảng viên, cán bộ, người làm báo cách mạng là một lực lượng đông đảo; không có lý do gì chúng ta để cho một số kẻ lạc lõng, nặng hận thù dân tộc, với những lý thuyết ngụy biện, chắp vá, núp dưới danh nghĩa này nọ, hòng “đổi trắng thay đen”, tập hợp lực lượng chống phá Đảng, Nhà nước và chế độ XHCN. Điều này đặt ra cho các cấp, các ngành, nhất là những người có trách nhiệm trong lĩnh vực văn hóa, tư tưởng, thông tin, truyền thông, việc tổ chức đấu tranh sao cho chủ động, tích cực và có hiệu quả.

Bên cạnh những vấn đề trên, việc xây dựng lực lượng làm CTTT chuyên nghiệp vững mạnh cũng có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả của công tác này. Ở đây chỉ đề cập đến những người trực tiếp làm CTTT, còn thực ra, mọi người, ở mọi cương vị đều vừa là khách thể, vừa là chủ thể của CTTT. Những người làm CTTT chuyên nghiệp, bao gồm: đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên; giảng viên khoa học xã hội nhân văn trong hệ thống giáo dục quốc dân; đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên các cơ quan thông tấn, báo chí... Đội ngũ này cần được bồi dưỡng thường xuyên về chính trị; được cung cấp thông tin có định hướng; đồng thời, phải được chú trọng rèn luyện về phẩm chất cách mạng, đạo đức, lối sống, phương pháp và tác phong công tác. Cần phải giáo dục thường xuyên cho họ về phong cách của người làm CTTT, của nhà giáo dục, nhà báo, người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng theo đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Sinh thời, Người đã dạy: “Người tuyên truyền bao giờ cũng phải tự hỏi: Viết cho ai xem? Nói cho ai nghe? Nếu không vậy, thì cũng như cố ý không muốn cho người ta nghe, không muốn cho người ta xem”⁶. Người cũng lưu ý: nói thì cần rõ ràng, thiết thực, có đầu, có đuôi, cho dễ hiểu, dễ nhớ; viết thì cần phải viết một cách phổ thông, dễ hiểu, giản đơn mà rõ ràng… Những lời Bác dạy còn nguyên giá trị đối với CTTT, tuyên truyền, giáo dục và công tác báo chí hôm nay.

Với quyết tâm cao, trách nhiệm lớn, giàu tâm huyết đổi mới, CTTT của Đảng trong thời gian tới sẽ không ngừng nâng cao hiệu quả, thiết thực góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, đủ sức lãnh đạo sự nghiệp đổi mới đất nước vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” .

Đại tá, TS. NGUYỄN HỌC TỪ

________________

1 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 9, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 277.

2 - Sđd, Tập 6, H. 2002, tr. 242.

3 - Sđd, Tập 7, tr. 319.

4 - Nguyễn Phú Trọng – Quyết tâm tạo chuyển biến rõ rệt trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Tạp chí QPTD, số 3/2012, tr. 9.

5 - ĐCSVN – Văn kiện Hội nghị lần thứ tư BCHTƯ khóa XI, Nxb CTQG, H. 2012, tr. 22.

6 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 300.