Lực lượng dự bị động viên trong giờ huấn luyện binh chủng pháo binh. (nguồn: Báo Quảng Ngãi)

Tuy vậy, do nhiều nguyên nhân, việc xây dựng LLDBĐV cũng còn bộc lộ nhiều điểm vướng mắc, bất cập. Về khách quan, do tác động của cơ chế kinh tế thị trường, nhất là việc chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế (giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ), đẩy mạnh hợp tác xuất khẩu lao động ra nước ngoài và xu hướng đô thị hóa đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến xây dựng LLDBĐV. Về chủ quan, vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện Pháp lệnh về LLDBĐV của cấp ủy, chính quyền ở một số địa phương, nhất là ở miền núi, vùng sâu, vùng xa còn hạn chế. Việc phân công, phân cấp, phối hợp, hiệp đồng giữa các ngành, các cấp, giữa địa phương và đơn vị quân đội trong quá trình xây dựng, tiếp nhận LLDBĐV ở nhiều nơi chưa thật nhịp nhàng. Nhìn chung, công tác tuyên truyền, phổ biến Pháp lệnh chưa được quan tâm đúng mức; cơ chế tạo nguồn, xác định chỉ tiêu tuyển quân hằng năm chưa gắn với việc phân vùng động viên. Một lý do quan trọng nữa là Pháp lệnh về xây dựng LLDBĐV chưa được nâng lên thành luật nên hiệu lực của công tác này còn hạn chế. Đó là những nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tình trạng nguồn dự bị phân bố không đều, cơ cấu đội ngũ chưa cân đối cả về địa bàn và chuyên nghiệp quân sự; đối tượng sĩ quan dự bị chưa đáp ứng yêu cầu cả về số lượng, chất lượng và số đã qua trực tiếp quản lý, chỉ huy, huấn luyện bộ đội đạt tỷ lệ thấp, nhất là sĩ quan dự bị binh chủng. Ngoài ra, thực tế còn cho thấy, việc tổ chức các loại hình đơn vị động viên cũng chưa thật phù hợp với nhiệm vụ động viên, như: cơ sở vật chất đảm bảo cho huấn luyện và nơi ăn nghỉ của QNDB, biên chế cán bộ, chiến sĩ còn ít và đơn vị lại xa địa phương giao nguồn, nên các đơn vị khung thường trực gặp nhiều khó khăn trong việc thâm nhập, phúc tra, nắm số QNDB của đơn vị mình. Đó là chưa nói đến việc bảo đảm ngân sách, vũ khí, phương tiện, thao trường,... cũng chưa đáp ứng với yêu cầu thực tế. Tất cả các mặt tồn tại đó đang ảnh hưởng xấu đến yêu cầu xây dựng LLDBĐV trong tình hình mới, và tất yếu sẽ ảnh hưởng đến việc mở rộng quân đội khi có lệnh động viên.

Xuất phát từ thực trạng nêu trên, để nâng cao chất lượng toàn diện của các đơn vị động viên, chúng ta phải nghiên cứu phương thức, mô hình xây dựng các đơn vị động viên cho phù hợp, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình mới. Vì vậy, ngày 16-3-2010, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đã ra Chỉ thị số 06/CT-BQP Về việc thí điểm tổ chức xây dựng các đơn vị động viên trong tình hình mới. Trọng tâm của việc thí điểm này là tổ chức các khung đơn vị động viên trực thuộc tỉnh (thành phố), huyện (quận); thời bình, các khung này chịu trách nhiệm quản lý, huấn luyện QNDB; khi có lệnh động viên, thì bàn giao QNDB và khung đơn vị cho các đơn vị chủ lực. Tỉnh làm thí điểm đầu tiên là Vĩnh Phúc, thời gian thí điểm là 2 năm; tiếp đó, sẽ tổ chức rút kinh nghiệm làm cơ sở để nhân rộng trong phạm vi toàn quốc. Sau khi có Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, các cơ quan của Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Quân khu 2, Bộ Chỉ huy Quân sự (BCHQS) tỉnh Vĩnh Phúc, Bộ Tư lệnh Binh đoàn Hương Giang và Đoàn B.04 đã tổ chức quán triệt sâu sắc Chỉ thị, coi đó là nhiệm vụ quan trọng cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo. Thực tiễn trong quá trình triển khai, các địa phương và đơn vị liên quan đã tiến hành đồng bộ các bước, như: điều động, sắp xếp đội ngũ cán bộ khung; ổn định nơi ăn ở; phúc tra, sắp xếp, bổ nhiệm QNDB vào các đơn vị động viên; quản lý, huấn luyện; tiến hành công tác đảng, công tác chính trị đối với QNDB; bảo đảm vũ khí, phương tiện, doanh trại, hậu cần, chế độ cho QNDB và đơn vị dự bị động viên. Qua một năm thực hiện, trách nhiệm của địa phương trong xây dựng LLDBĐV đã có sự chuyển biến rõ nét. QNDB được tổ chức, đăng ký, quản lý chặt chẽ, hiệu quả, khoa học hơn. Công tác tập huấn, huấn luyện chuyển loại binh chủng, chuyển hạng dự bị, huấn luyện phân đội được tổ chức kịp thời, đảm bảo quân số và tiết kiệm kinh phí. Việc biên chế các đơn vị động viên từng bước được thu gọn theo địa bàn, với phương châm "quân đâu cán đó", làm cơ sở nâng cao chất lượng huấn luyện chuyên nghiệp quân sự, đáp ứng yêu cầu động viên cho bộ đội chủ lực. Đặc biệt, do nhận được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, nhân dân và do đa dạng hóa các phương thức bảo đảm, nên chúng ta đã phát huy được sức mạnh của toàn dân trong quá trình xây dựng LLDBĐV. Từ thực tiễn triển khai, cơ quan, đơn vị, địa phương đều thống nhất cho rằng: chủ trương xây dựng các đơn vị động viên theo tinh thần của Chỉ thị số 06/CT-BQP là đúng đắn, có khả năng đáp ứng yêu cầu về động viên cả trước mắt và lâu dài. Đó là cơ sở quan trọng để Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ra Quyết định số 339/QĐ-BQP, ngày 13-9-2010 giao cho BCHQS tỉnh Phú Yên, BCHQS tỉnh Hậu Giang tiếp tục làm thí điểm xây dựng các đơn vị động viên trong tình hình mới.

Để thực hiện tốt Chỉ thị và Quyết định nêu trên, trong năm 2011, lãnh đạo, cơ quan chức năng các cấp cần tập trung chỉ đạo, hướng dẫn địa phương, đơn vị tiếp tục thực hiện các nội dung làm thí điểm năm thứ hai đối với tỉnh Vĩnh Phúc, năm thứ nhất đối với tỉnh Phú Yên và tỉnh Hậu Giang theo kế hoạch đã được phê duyệt. Trong quá trình tổ chức thực hiện, cơ quan cấp trên phải tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn, giúp đỡ địa phương; mặt khác, thường xuyên đôn đốc, kiểm tra, đánh giá và rút kinh nghiệm trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện. BCHQS các tỉnh, trước hết, phải chủ động tham mưu cho tỉnh ủy, ủy ban nhân dân tỉnh đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo việc thí điểm; đồng thời, chủ động xây dựng kế hoạch tổ chức đơn vị động viên, lập dự toán sử dụng ngân sách, xác định nội dung, chương trình, phương pháp huấn luyện, xây dựng thao trường, chuẩn bị vũ khí, trang bị huấn luyện và nhận bàn giao cán bộ từ đơn vị khung thường trực về các cơ quan quân sự địa phương.

Xây dựng các đơn vị động viên trong tình hình mới là trách nhiệm của nhiều cơ quan, địa phương, đơn vị; đặc biệt là của địa phương làm thí điểm, do trong một thời gian ngắn phải tiến hành nhiều nội dung, liên quan đến nhiều cơ chế, chính sách, ngân sách, nhiệm vụ của cơ quan quân sự địa phương các cấp nhiều hơn và đa dạng hơn, v.v. Vì vậy, các địa phương được giao thí điểm phải coi trọng công tác tuyên truyền, phổ biến chủ trương, tạo sự thống nhất cao về nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, đoàn thể và nhân dân trong xây dựng các đơn vị động viên theo phương thức mới. Địa phương xây dựng đơn vị động viên và đơn vị bàn giao cán bộ cần kết hợp công tác tư tưởng với công tác cán bộ và công tác chính sách, đảm bảo quyền lợi chính trị và tạo sự yên tâm, phấn khởi cho đội ngũ cán bộ, sĩ quan chuyển từ đơn vị chủ lực sang trực thuộc các cơ quan quân sự địa phương.

Thí điểm xây dựng đơn vị động viên theo phương thức mới là chủ trương đúng đắn và cần thiết nhằm tạo cơ sở để nâng cao chất lượng LLDBĐV, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Theo chủ trương mới, địa phương vừa là nơi tạo nguồn QNDB, đăng ký, quản lý QNDB, vừa là nơi tổ chức, huấn luyện QNDB. Để mô hình thí điểm này có thể nhân rộng ra phạm vi toàn quốc từ sau năm 2012 trở đi, các địa phương làm thí điểm và cơ quan, đơn vị liên quan cần chú trọng việc sơ kết, tổng kết, rút ra các bài học kinh nghiệm bổ ích, giúp Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng có những cơ sở thực tiễn để tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng LLDBĐV trong cả nước. Về lâu dài, cơ quan chức năng phải đẩy mạnh nghiên cứu cơ chế, chính sách tạo nguồn dự bị động viên, đăng ký, quản lý QNDB và xây dựng đơn vị động viên (theo phương thức mới); sửa đổi, bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về LLDBĐV (nâng Pháp lệnh về LDBĐV lên thành Luật về LLDBĐV). Ngoài ra, trong quá trình làm thí điểm, các địa phương, đơn vị phải nghiên cứu, quán triệt kỹ các văn bản, tránh làm đi làm lại nhiều lần gây tốn kém, lãng phí và tránh nóng vội, triển khai đồng loạt nhiều nội dung, hoặc huy động cùng một lúc nhiều nguồn lực. Nói cách khác, cần xác định các giai đoạn xây dựng sao cho phù hợp với khả năng của địa phương, làm đến đâu chắc đến đó, kết hợp tìm giải pháp giải quyết các mâu thuẫn cơ bản, đảm bảo xây dựng đơn vị động viên trên một nền tảng ổn định, lâu dài cả về nguồn QNDB và phương tiện kỹ thuật.

Đối với các địa phương, đơn vị chưa thực hiện xây dựng đơn vị động viên theo phương thức trên, cần tiếp tục quán triệt, thực hiện Pháp lệnh về LLDBĐV hiện hành. Trong công tác động viên, cơ quan chức năng các cấp kết hợp với cơ quan quân sự địa phương nghiên cứu, điều chỉnh chỉ tiêu kế hoạch về quy mô, loại hình tổ chức, số lượng các đơn vị dự bị động viên; chủ động triển khai thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng giao chỉ tiêu huấn luyện, kiểm tra sẵn sàng chiến đấu đối với QNDB và phương tiện kỹ thuật trong năm 2011 ở tất cả các cấp, đảm bảo nâng cao chất lượng toàn diện các đơn vị dự bị động viên. Trên cơ sở quán triệt các quyết định, chỉ thị nói trên, cơ quan quân sự địa phương cần tăng cường công tác tham mưu giúp ủy ban nhân dân cùng cấp thực hiện quản lý nhà nước về xây dựng và huy động LLDBĐV, trực tiếp là đẩy mạnh công tác tạo nguồn, duy trì chặt chẽ chế độ đăng ký, quản lý nguồn QNDB và phương tiện kỹ thuật ở cấp huyện và xã. Về huấn luyện, đơn vị động viên tập trung huấn luyện cán bộ khung B, nhân viên chuyên môn kỹ thuật chủ chốt và chuyển loại chuyên nghiệp quân sự. Cơ quan quân sự địa phương huấn luyện tạo nguồn từ QNDB hạng hai thành QNDB hạng một; hiệp đồng với đơn vị huấn luyện chuyển loại chuyên nghiệp quân sự cho hạ sĩ quan, binh sĩ trước khi đối tượng này xuất ngũ và tổ chức huấn luyện động viên công nghiệp. Trong quá trình huấn luyện, thực hiện huấn luyện đến cấp nào, tổ chức hợp luyện và diễn tập đến cấp đó, nhất là diễn tập chỉ huy-tham mưu về động viên, diễn tập kiểm tra sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng động viên QNDB, phương tiện kỹ thuật và tham gia diễn tập khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố).

Cùng với các mặt công tác trên, cơ quan chức năng các cấp và cơ quan quân sự địa phương phải từng bước tiếp cận mô hình thí điểm xây dựng đơn vị động viên đã và đang triển khai ở 3 tỉnh; qua đó, chủ động chuẩn bị trước một bước về công tác tham mưu, kế hoạch, về quy hoạch xây dựng các trung tâm huấn luyện QNDB và các mặt bảo đảm, sẵn sàng thực hiện chủ trương xây dựng đơn vị động viên theo phương thức mới theo chỉ đạo của Chính phủ trên phạm vi toàn quốc.

Trung tướng NGUYỄN SONG PHI

Phó Tổng Tham mưu trưởng QĐND Việt Nam