Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục và đào tạo trong Quân đội là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, có ý nghĩa quyết định đối với việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại gắn với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Nhận thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng đặc biệt của công tác giáo dục và đào tạo trong sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc, những năm qua, công tác này luôn được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị trong toàn quân, trực tiếp là các học viện, trường Quân đội (sau đây gọi chung là các trường Quân đội) lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện nghiêm túc, đạt nhiều kết quả quan trọng.

Thượng tướng Nguyễn Văn Nghĩa phát biểu chỉ đạo tại Lễ tuyên thệ chiến sĩ mới của Trung đoàn 165 (Sư đoàn 312, Quân đoàn 12). Ảnh: qdnd.vn

Hệ thống trường Quân đội tiếp tục được kiện toàn, phù hợp với phương hướng tổ chức Quân đội, yêu cầu phát triển giáo dục và đào tạo. Việc đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo được thực hiện quyết liệt, tạo ra những chuyển biến rõ nét. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục được xây dựng, phát triển có cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng cao. Quy trình, chương trình, nội dung đào tạo được điều chỉnh ngày càng chuẩn hóa, sát thực tiễn; triển khai bảo đảm thực chất, hiệu quả phương châm “Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”. Các trường Quân đội tích cực đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, sử dụng trang thiết bị hiện đại vào giảng dạy; công tác tuyển sinh, kiểm tra, thanh tra, khảo thí có nhiều đổi mới, phát huy hiệu quả rõ rệt¹. Uy tín, vị thế của các trường Quân đội không ngừng được nâng cao, góp phần quan trọng xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của Quân đội; đồng thời, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, công tác giáo dục và đào tạo trong Quân đội vẫn còn một số hạn chế: Chương trình, nội dung một số ngành học chưa cập nhật kịp thời với sự phát triển của thực tiễn; hệ thống bảo đảm chất lượng ở một số trường chưa được quan tâm đúng mức; trình độ, năng lực, nhất là kinh nghiệm thực tiễn, ngoại ngữ, công nghệ thông tin của một bộ phận nhà giáo, cán bộ quản lý còn hạn chế; cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo ở một số trường chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, phát triển giáo dục và đào tạo.

Thời gian tới, tình hình khu vực, thế giới tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tác động mạnh mẽ theo cả hai chiều đến mọi lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực quân sự, quốc phòng, an ninh, giáo dục và đào tạo. Trong nước, nhiều chủ trương, quyết sách mới mang tính đột phá của Đảng, Nhà nước được triển khai thực hiện trên các lĩnh vực², nhất là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, giáo dục và đào tạo, v.v. Quân đội được Đảng, Nhà nước quan tâm, đầu tư xây dựng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; nhiệm vụ quân sự quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc tiếp tục đặt ra những yêu cầu cấp thiết về đào tạo, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. Tình hình đó đòi hỏi toàn quân, nòng cốt là các trường Quân đội phải đẩy mạnh đổi mới, tạo bước đột phá nâng cao chất lượng công tác giáo dục và đào tạo; trong đó, tập trung quán triệt, thực hiện tốt các nhiệm vụ chủ yếu sau:

Một là, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao nhận thức, xây dựng quyết tâm chính trị cao, tạo xung lực đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong Quân đội. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của các thành phần, lực lượng; đồng thời, bảo đảm việc đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đúng hướng, hiệu quả. Trong bối cảnh Đảng, Nhà nước, Quân đội đẩy mạnh triển khai nhiều chủ trương, chính sách đột phá, yêu cầu về xây dựng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao trở thành “mắt xích” trung tâm của mọi đột phá. Vì vậy, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị, trường Quân đội cần nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò, mối quan hệ biện chứng giữa nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo với các nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, v.v. Trên cơ sở đó, tiếp tục cụ thể hóa mục tiêu đổi mới, phát triển giáo dục và đào tạo; tập trung rà soát, bổ sung nội dung, chỉ tiêu biện pháp trong kế hoạch, chương trình hành động thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, kết luận, đề án về giáo dục và đào tạo³ của Trung ương, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng ngay trong năm học 2025 - 2026, nhất là Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao. Đồng thời, tổ chức quán triệt sâu rộng, làm chuyển biến tích cực, toàn diện về nhận thức, trách nhiệm cho mọi đối tượng, nhất là cán bộ chủ trì, chỉ huy các cơ quan, đơn vị, trường Quân đội.

Thượng tướng Nguyễn Văn Nghĩa tặng quà và động viên các lực lượng tham gia luyện tập diễu binh trên biển dịp Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9. Ảnh: vov.vn

Quá trình triển khai thực hiện phải chặt chẽ, đồng bộ, chất lượng, hiệu quả theo phương châm “rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ kết quả”; không để bỏ sót nhiệm vụ. Cùng với đó, đẩy mạnh đổi mới tư duy hành động, chuyển từ tư duy “cải cách, chỉnh sửa” sang tư duy “kiến tạo, phát triển”, siết chặt kỷ luật, kỷ cương thực thi. Tăng cường hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát của cấp ủy, tổ chức đảng, hệ thống chỉ huy các cấp đối với nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh hạn chế, khuyết điểm, ngăn ngừa biểu hiện chủ quan, hình thức; đồng thời, biểu dương, nhân rộng các mô hình hay, cách làm sáng tạo, hiệu quả. Qua đó, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng, tạo khí thế và xung lực đổi mới mạnh mẽ, đưa công tác giáo dục và đào tạo trong Quân đội phát triển thực chất, vững chắc.

Hai là, đẩy mạnh đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng đồng bộ, toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm và bảo đảm tính kế thừa, phát triển; tập trung đột phá vào các lĩnh vực, nhiệm vụ mới, vấn đề cấp thiết. Các trường Quân đội tiếp tục quán triệt, triển khai hiệu quả Đề án “Đổi mới quy trình, chương trình đào tạo cán bộ các cấp trong Quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”, gắn với thực hiện phương châm: “Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”. Trọng tâm là rà soát, điều chỉnh, bổ sung, xây dựng mới chương trình và chuẩn đầu ra sát yêu cầu nhiệm vụ, phù hợp chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, chức năng, nhiệm vụ, yêu cầu xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; tổ chức thực hiện hiệu quả việc tăng cường dạy và học ngoại ngữ, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học⁴.

Trước mắt, tập trung nghiên cứu, mở ngành và triển khai đào tạo các chuyên ngành chuyên sâu, mũi nhọn phục vụ phát triển công nghiệp quốc phòng, hiện đại hóa Quân đội; xây dựng đề án đào tạo, bồi dưỡng tài năng trẻ trên các lĩnh vực: Chỉ huy tham mưu, chính trị, khoa học - kỹ thuật, công nghệ quân sự, y dược học, v.v. Đồng thời, nghiên cứu, điều chỉnh chương trình đào tạo đáp ứng yêu cầu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, nhất là đối tượng cán bộ ban chỉ huy phòng thủ khu vực, chỉ huy trưởng ban chỉ huy quân sự cấp xã. Các trường Quân đội được giao đào tạo hệ dân sự tiếp tục chuẩn hóa chương trình, cập nhật nội dung mới, thực hiện nghiêm chủ trương chỉ đào tạo ngành, chuyên ngành thực sự cần thiết, phù hợp thế mạnh, bảo đảm vừa đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, vừa giữ vững uy tín, thương hiệu đào tạo của trường. Cùng với đó, tiếp tục tinh chỉnh nội dung các chương trình đào tạo bảo đảm tính kế thừa, phát triển; chú trọng cập nhật các nội dung mới về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc, sự phát triển của khoa học - công nghệ, nghệ thuật quân sự, vũ khí, trang bị và tổng kết thực tiễn các cuộc chiến tranh, xung đột vũ trang thời gian gần đây, yêu cầu huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của đơn vị.

Trên cơ sở chương trình, nội dung được phê duyệt, các trường Quân đội đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học theo hướng chuyển từ truyền thụ kiến thức đơn thuần sang phát triển kỹ năng, năng lực tự học, tự nghiên cứu, tư duy sáng tạo; giúp học viên tốt nghiệp có phẩm chất, năng lực, khả năng thích ứng nhanh với mọi môi trường công tác, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ. Tăng cường tổ chức cho giảng viên, giáo viên, học viên giao lưu, trải nghiệm thực tế tại đơn vị; tham quan các cuộc diễn tập, huấn luyện để nâng cao năng lực, kinh nghiệm giảng dạy.

Ba là, xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có phẩm chất, năng lực toàn diện. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục, đào tạo, do đó các trường Quân đội phải thường xuyên quan tâm xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, bảo đảm về chất lượng, có cơ cấu hợp lý, đạt chuẩn theo quy định; có đủ quân số để thực hiện nhiệm vụ quản lý, giảng dạy, đi đào tạo, bồi dưỡng, đi thực tế và sẵn sàng mở rộng lực lượng khi cần thiết. Trọng tâm là nâng cao tỷ lệ nhà giáo có trình độ tiến sĩ, đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú; phấn đấu có tổng công trình sư, nhiều nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực mới, công nghệ lõi, công nghệ nền, trí tuệ nhân tạo và các lĩnh vực đặc thù khoa học - công nghệ quân sự.

Để thực hiện mục tiêu đó, tiếp tục đẩy mạnh triển khai Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo” gắn với Đề án “Chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài đối với Quân đội nhân dân Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Các trường Quân đội đẩy mạnh điều chỉnh, bổ sung quy hoạch, kế hoạch và triển khai đào tạo, bồi dưỡng dài hạn, tạo điều kiện cho giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục phấn đấu phát triển. Đồng thời, nghiên cứu, đề xuất giải pháp mang tính đột phá để phát triển đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, vừa tham gia giảng dạy, nghiên cứu trong các trường, vừa đóng góp hiệu quả vào các dự án kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ quốc gia, phát triển công nghiệp quốc phòng và hiện đại hóa Quân đội. Tiếp tục thực hiện nghiêm túc chủ trương của Thường vụ Quân ủy Trung ương về lựa chọn học viên tốt nghiệp xuất sắc, điều động công tác tại đơn vị chiến đấu trước khi trở về trường làm giảng viên. Đồng thời, tăng cường rà soát, đề xuất phương án luân chuyển cán bộ giữa trường Quân đội và đơn vị, để hiểu sâu về thực tế đơn vị, phục vụ công tác giảng dạy; thu hút cán bộ có năng lực, kinh nghiệm về trường công tác. Bộ Tổng Tham mưu phối hợp với các cơ quan chức năng chỉ đạo nghiên cứu đề xuất với Bộ Quốc phòng có chính sách ưu đãi đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục phù hợp với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo, tạo môi trường, động lực để họ yên tâm công tác, cống hiến.

Bốn là, huy động, khai thác các nguồn lực đẩy mạnh đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy - học tạo nền tảng đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, hiệu quả quản trị nhà trường. Các trường Quân đội bám sát Bộ tiêu chí nhà trường Quân đội thông minh, tiếp tục rà soát, đánh giá hiện trạng, xây dựng kế hoạch phát triển tổng thể giai đoạn 2026 - 2030 và những năm tiếp theo, bảo đảm tính kế thừa, khả thi. Trên cơ sở đó, chủ động nghiên cứu, đề xuất phương án phân bổ nguồn lực, đầu tư đồng bộ, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, trang thiết bị dạy - học. Trong điều kiện nguồn lực có hạn, các trường tích cực cân đối, phân bổ đầu tư có trọng tâm, trọng điểm; ưu tiên hiện đại hóa thao trường, bãi tập phù hợp với vũ khí, trang bị hiện đại; đồng thời, đẩy mạnh xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin, trung tâm điều hành huấn luyện, trung tâm huấn luyện mô phỏng, phòng học đa năng, phòng thí nghiệm, thư viện số, thư viện điện tử,… từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng “Nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”. Trước mắt, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Trường Sĩ quan Thông tin và Trường Sĩ quan Lục quân 2 đẩy mạnh hoàn thiện các hạng mục về hạ tầng công nghệ thông tin, xây dựng ngân hàng đề thi, triển khai hiệu quả kế hoạch thi đánh giá năng lực trên máy tính từ năm 2026, tạo tiền đề để từng bước nhân rộng mô hình, góp phần nâng cao hiệu quả công tác tuyển sinh và bảo đảm chất lượng đầu vào của các trường Quân đội.

Trên nền tảng phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng, các trường đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và thành quả từ chuyển đổi số trong quản lý giáo dục, quản trị nhà trường; đổi mới nội dung, hình thức kiểm tra, đánh giá, phúc tra, khảo thí; tăng cường công tác tự đánh giá chất lượng bên trong, bảo đảm khách quan, thực chất. Xây dựng trường Quân đội thực sự chính quy, mẫu mực, là điểm sáng, hình mẫu để các đơn vị học tập, noi theo; tạo môi trường giáo dục lành mạnh, giúp học viên học tập, rèn luyện, hoàn thiện nhân cách người quân nhân cách mạng.

Năm là, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế về giáo dục và đào tạo trong Quân đội. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng và khoa học - công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, mở rộng hợp tác quốc tế về giáo dục và đào tạo trở thành yêu cầu cấp thiết. Do đó, các trường Quân đội cần nhận thức đầy đủ về vai trò của nghiên cứu khoa học, coi đây là bộ phận quan trọng trong công tác đào tạo, gắn chặt với quá trình giảng dạy, học tập và là tiêu chí đánh giá năng lực của giảng viên, học viên. Trên cơ sở đó, chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo kết hợp chặt chẽ giáo dục và đào tạo với nghiên cứu khoa học; tập trung xây dựng và phát triển các trung tâm nghiên cứu mạnh, nhóm nghiên cứu mạnh, chú trọng các lĩnh vực trọng điểm, như: khoa học quân sự; nghệ thuật quân sự Việt Nam trong chiến tranh công nghệ cao; khoa học - công nghệ vũ khí, trang bị; tác chiến đa miền và an ninh phi truyền thống để các trường thực sự đi đầu trong nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng những vấn đề mới nảy sinh trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân. Cùng với đó, mở rộng và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế về giáo dục và đào tạo theo hướng có chọn lọc, phù hợp với lợi ích quốc gia, dân tộc và đường lối đối ngoại quốc phòng của Đảng, Nhà nước; tích cực trao đổi học thuật, tổ chức hội thảo, tọa đàm, trao đổi giảng viên, học viên với các nước bạn bè truyền thống và những nước có nền khoa học quân sự tiên tiến; tham gia các diễn đàn, hội nghị khoa học quốc tế, nâng cao vị thế, uy tín của Quân đội nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế.

Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong Quân đội là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, cấp thiết. Toàn quân, nòng cốt là các trường Quân đội tiếp tục quán triệt sâu sắc chức năng, nhiệm vụ, nêu cao bản lĩnh, trí tuệ, tinh thần trách nhiệm, triển khai đồng bộ các giải pháp, quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ này, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Thượng tướng NGUYỄN VĂN NGHĨA, Phó Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
_________________________       

1 - Năm học 2024 - 2025, hoàn thiện thủ tục, điều kiện tổ chức tuyển sinh hệ dân sự năm học 2025 - 2026 tại 15 cơ sở đào tạo trong Quân đội với số lượng thí sinh đăng ký xét tuyển vào Quân đội tăng 42% so với năm 2024.

2 - Triển khai thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.

3 - Quyết định số 1002/QĐ-TTg, ngày 24/5/2025 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025 - 2030 và định hướng tới năm 2045; Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương “Về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới”.

4 - Theo Nghị quyết số 281/NQ-CP, ngày 15/9/2025 của Chính phủ về Ban hành Chương trình hành động Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.