Thông qua Tuyên bố chung ASEAN-Trung Quốc về thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên Biển Đông tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc tháng 7-2016. (Nguồn: TTXVN)

Bước sang thế kỷ XXI, tình hình và tần suất tranh chấp biển nói chung, trên Biển Đông nói riêng ngày càng gia tăng, diễn biến phức tạp, đe dọa tới hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực. Trước bối cảnh đó và sau nhiều vòng thương thảo, ngày 04-11-2002, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc đã ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Đây là văn kiện chính trị quan trọng, nhằm kêu gọi các bên kiềm chế, không sử dụng vũ lực, tuân thủ luật pháp quốc tế về biển, tăng cường hợp tác xây dựng lòng tin và được thể hiện ở các nội dung cơ bản sau:

“a. Các Bên khẳng định cam kết đối với mục tiêu và các nguyên tắc của Hiến chương Liên hợp quốc, Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, Hiệp ước thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á, năm nguyên tắc chung sống hòa bình và các nguyên tắc được công nhận rộng rãi khác của pháp luật quốc tế, coi đây là các quy phạm cơ bản điều chỉnh quan hệ giữa các quốc gia.

b. Các Bên cam kết giải quyết mọi tranh chấp lãnh thổ bằng biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, thông qua trao đổi ý kiến và thương lượng giữa các quốc gia có chủ quyền liên quan phù hợp với các nguyên tắc được công nhận rộng rãi của pháp luật quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

c. Các Bên khẳng định tôn trọng tự do hàng hải và tự do hàng không ở Biển Đông phù hợp với các quy định của Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982.

d. Các Bên cam kết kiềm chế các hoạt động có thể làm phức tạp thêm tranh chấp và ảnh hưởng đến hòa bình, ổn định, trong đó kiềm chế không đưa người lên các đảo, bãi hiện nay không có người ở.

đ. Trong khi tìm kiếm giải pháp lâu dài, các Bên cam kết tăng cường nỗ lực để xây dựng lòng tin, như: tiến hành đối thoại quốc phòng; đối xử nhân đạo với người bị nạn trên biển; thông báo trên cơ sở tự nguyện, cho các bên liên quan về các cuộc diễn tập quân sự; trao đổi thông tin liên quan trên cơ sở tự nguyện.

e. Trong khi tìm kiếm giải pháp toàn diện và lâu dài cho vấn đề tranh chấp ở Biển Đông, các Bên có thể tìm kiếm và tiến hành các hoạt động hợp tác trong các lĩnh vực ít nhạy cảm, như: bảo vệ môi trường biển; nghiên cứu khoa học biển; an toàn và an ninh hàng hải; tìm kiếm, cứu nạn trên biển; đấu tranh chống tội phạm xuyên quốc gia như buôn bán ma túy, cướp biển, cướp có vũ trang trên biển và buôn lậu vũ khí. Các Bên sẽ thỏa thuận phương thức, địa điểm và phạm vi của các hoạt động hợp tác này.

g. Các Bên khẳng định việc thông qua Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông sẽ thúc đẩy hơn nữa hòa bình và ổn định trong khu vực và đồng ý sẽ cùng nhau làm việc để đạt mục tiêu này”¹.

Như vậy, cùng với các thỏa thuận và cam kết quốc tế ở khu vực, việc ra đời DOC được coi là bước đột phá trong giải quyết tranh chấp ở Biển Đông, bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế. Đồng thời, đó cũng là cơ sở để tiến tới xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) mang tính pháp lý cao hơn, góp phần duy trì môi trường hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực và trên thế giới.

Phạm Bình thực hiện

______________

1 - Ủy ban Biên giới quốc gia - Những vấn đề liên quan đến chủ quyền biển, đảo của Việt Nam trên Biển Đông, Nxb Tri Thức, H. 2013, tr. 21 - 22.