Bên cạnh những thành tựu đạt được, thời gian qua, việc phát triển kinh tế biển theo Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 đã, đang đặt ra không ít khó khăn, thách thức. Cùng với hạn chế về nhận thức của các cấp, ngành, địa phương ven biển đối với vai trò, vị trí của biển, quy mô kinh tế biển còn nhỏ bé, chưa tương xứng với tiềm năng; cơ cấu ngành nghề còn bất cập; việc đầu tư xây dựng các khu kinh tế ven biển còn tràn lan, thiếu trọng tâm, trọng điểm. Trong khi đó, tình hình khai thác, sử dụng hải đảo chưa hiệu quả, thiếu bền vững (do thiếu hoặc không tuân thủ quy hoạch), làm nảy sinh nhiều mâu thuẫn lợi ích trong sử dụng đa ngành ở vùng ven biển và hải đảo. Theo đó, phương thức khai thác biển chủ yếu vẫn dưới hình thức sản xuất và đầu tư nhỏ, sử dụng công nghệ lạc hậu, mới khai thác tài nguyên ở dạng thô, theo số lượng. Các giá trị chức năng, phi vật chất và có khả năng tái tạo trong hệ thống tài nguyên biển, như: không gian biển, các hệ sinh thái, khu văn hóa lịch sử, dự trữ sinh quyển ven biển,… ít được chú trọng. Điều đó không chỉ tác động làm cạn kiệt tài nguyên, mà môi trường biển cũng bị biến đổi theo chiều hướng xấu; thậm chí, một số khu vực biển ven bờ bị ô nhiễm, hiện tượng thủy triều đỏ xuất hiện ngày càng nhiều, với quy mô tương đối lớn, v.v.

Thủy triều đỏ xâm nhập cửa biển thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An. (Ảnh: nhandan.com.vn)

Mặt khác, theo đánh giá của một số tổ chức khoa học có uy tín, đa dạng sinh học biển và nguồn lợi thủy, hải sản nước ta đã, đang có chiều hướng giảm dần cả về trữ lượng, sản lượng và kích thước cá đánh bắt. Hiện đã có khoảng 100 loài hải sản có mức độ nguy cấp khác nhau và trên 100 loài đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam. Nguồn lợi hải sản ở vùng biển gần bờ bị khai thác quá mức, hiệu suất khai thác giảm rõ rệt theo từng năm. Chỉ tính riêng năng suất nuôi tôm quảng canh, nếu năm 1980 sản lượng đạt khoảng 200kg/ha/vụ thì đến nay con số này chỉ là 80kg/ha/vụ.

Cùng với đó, cơ sở hạ tầng các vùng biển, ven biển, nhất là hệ thống cảng biển, đường giao thông còn yếu kém, manh mún, lạc hậu, chưa tạo thế liên kết các thành phố, khu công nghiệp, khu kinh tế ven biển thành một hệ thống kinh tế biển liên hoàn. Hệ thống các cơ sở nghiên cứu khoa học - công nghệ biển; đào tạo nguồn nhân lực cho kinh tế biển; các cơ sở quan trắc, dự báo, cảnh báo thiên tai biển, các trung tâm tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn,… ở ven biển còn ít về số lượng, nhỏ về quy mô và trang, thiết bị hết sức thô sơ. Đây cũng là một trong những thách thức không nhỏ đối với mục tiêu phát triển kinh tế biển mà Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 đã đề ra.

Ngoài ra, việc quản lý vùng hải đảo và ven biển nước ta cho đến nay vẫn theo cách tiếp cận mở, theo kiểu “điền tư, ngư chung”, dẫn đến sự chồng chéo về quản lý giữa nhiều bộ, ngành. Trong khi đó, sự tham gia của chính quyền địa phương vào tiến trình quản lý đất và mặt nước ven biển còn thụ động, nhất là việc kiểm tra, kiểm soát, quản lý hoạt động khai thác, sử dụng biển còn nhiều bất cập, hiệu quả thấp, gây nên sự lãng phí trong quản lý, khai thác tài nguyên biển trên nhiều khu vực.

Có thể thấy, những thách thức nêu trên nếu không sớm khắc phục sẽ trở thành rào cản lớn đối với tiến trình phát triển kinh tế biển của nước ta. Điều đó đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải trên cơ sở đánh giá toàn diện tiềm năng, thách thức, có nhiều giải pháp đồng bộ, đưa kinh tế biển phát triển nhanh, bền vững, góp phần đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

HẢI BẰNG thực hiện