Diễn tập ứng cứu người bị nạn. (Nguồn: Chinhphu.vn)

Qua thực tế tiến hành công tác TKCN trên biển, Quân chủng rút ra một số bài học kinh nghiệm chủ yếu sau:

Một là, thường xuyên thực hiện tốt công tác tuyên truyền giáo dục để nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho bộ đội và nhân dân về công tác TKCN trên biển. Khu vực Biển Đông nước ta là một trong những vùng trọng điểm về bão và hiểm họa thiên tai. Sự biến đổi khí hậu toàn cầu trong những năm gần đây làm cho thời tiết, khí hậu, thủy văn diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường. Do vậy, công tác TKCN trên biển luôn phải tiến hành trong điều kiện khó khăn, nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng bộ đội. Điều đó đòi hỏi phải thường xuyên giáo dục nâng cao nhận thức, đề cao trách nhiệm cho bộ đội, nhất là các đơn vị trực tiếp làm nhiệm vụ TKCN trên biển; xem đó là yếu tố quan trọng hàng đầu. Trên cơ sở tăng cường giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ về đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong lĩnh vực quốc phòng, quân sự, các đơn vị trong Quân chủng luôn coi trọng giáo dục, quán triệt cho bộ đội về mệnh lệnh, chỉ thị của Tư lệnh Hải quân, hướng dẫn của cơ quan cấp trên, nghị quyết của cấp ủy các cấp về nhiệm vụ TKCN trên biển; về truyền thống đoàn kết quân dân, truyền thống vẻ vang của quân đội và Bộ đội Hải quân; tăng cường giáo dục, làm cho mọi người nhận thức rõ TKCN cũng là nhiệm vụ chiến đấu của Bộ đội Hải quân, không chỉ góp phần ngăn chặn, ứng cứu kịp thời, hạn chế thiệt hại đến mức thấp nhất về người, tài sản của Nhà nước, quân đội và nhân dân, mà còn trực tiếp nâng cao khả năng SSCĐ và sức mạnh chiến đấu của các đơn vị trong Quân chủng.

Cùng với đó, Quân chủng còn thực hiện tốt công tác tuyên truyền cho nhân dân về công tác TKCN. Hiện nay, số lượng tàu, thuyền hoạt động trên biển rất lớn (chủ yếu là đánh bắt thủy sản, vận tải)¹. Tuy nhiên, phần lớn trong số đó chưa được trang bị đầy đủ các phương tiện đảm bảo an toàn hàng hải; nhiều tàu, thuyền đã sử dụng lâu năm, kinh phí duy tu, bảo dưỡng ít... Bên cạnh đó, ý thức của ngư dân đối với công tác đảm bảo an toàn hàng hải chưa được đề cao. Để làm chuyển biến nhận thức và hành động cho ngư dân, các đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng, với cấp ủy, chính quyền các địa phương tổ chức tuyên truyền, vận động để nhân dân thực hiện tốt phương châm “Tự cứu mình là chính”; đồng thời, hướng dẫn ngư dân sử dụng các phương tiện thông tin, tín hiệu báo khẩn cấp khi gặp sự cố...

Hai là, đẩy mạnhcông tác huấn luyện, diễn tập. Có thể nói, công tác TKCN là nhiệm vụ chiến đấu của Bộ đội Hải quân trong thời bình. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, nhất thiết phải coi trọng công tác huấn luyện, diễn tập cho bộ đội. Do chưa xây dựng được lực lượng chuyên trách, nên nội dung huấn luyện TKCN được lồng ghép trong chương trình, kế hoạch huấn luyện chiến đấu hằng năm của các đơn vị. Căn cứ vào hướng dẫn của cơ quan chuyên ngành, nhiệm vụ TKCN của Bộ đội Hải quân và tình hình khí tượng, thủy văn của vùng biển nước ta, Quân chủng đã chỉ đạo các đơn vị nghiên cứu, xây dựng nội dung huấn luyện TKCN phù hợp với điều kiện thực tế. Cùng với công tác giáo dục chính trị, tư tưởng nhằm xây dựng cho bộ đội lòng dũng cảm, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng chấp nhận gian khổ, hy sinh, khắc phục tư tưởng ngại khó, ngại khổ trong thực hiện nhiệm vụ TKCN, các đơn vị luôn coi trọng huấn luyện nâng cao trình độ chỉ huy, sử dụng thành thạo các loại khí tài, phương tiện kỹ thuật, xử lý các tình huống trên biển cho cán bộ, chiến sĩ. Đặc biệt, với đội ngũ thuyền trưởng, các đơn vị tập trung xây dựng cho họ có bản lĩnh chính trị vững vàng và trình độ chuyên sâu về TKCN; nắm chắc quy luật thời tiết: gió, bão, dòng chảy... trong từng khu vực, tính toán nhanh, chính xác độ trôi dạt của tàu, thuyền bị nạn để có phương án TKCN nhanh, hiệu quả và tiết kiệm nhất. Bên cạnh đó, các đơn vị còn xây dựng các phương án, kế hoạch và tổ chức luyện tập, diễn tập TKCN; qua đó, rèn luyện bản lĩnh, nâng cao năng lực chỉ huy, điều hành của cán bộ và khả năng phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ giữa các phân đội, các lực lượng tham gia TKCN trên biển.

Ba là, thực hiện tốt công tác bảo đảm. Thực tế cho thấy, chi phí cho hoạt động đề phòng thiên tai, tai nạn rủi ro luôn thấp hơn chi phí khắc phục hậu quả trên biển; nếu chuẩn bị chu đáo mọi mặt, khi sự cố xảy ra, các đơn vị TKCN sẽ chủ động ứng phó nhanh chóng, kịp thời và giảm tối đa thiệt hại. Vì vậy, Quân chủng chỉ đạo các đơn vị thực hiện nghiêm túc tư tưởng chỉ đạo: “Phòng là chính, tích cực, chủ động, ứng cứu nhanh, có hiệu quả”, và vận dụng phương châm 4 tại chỗ: “Chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; vật tư, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ”, nhằm huy động sức mạnh tổng hợp (con người, phương tiện, vật chất), phối hợp với các lực lượng khác ứng cứu kịp thời, hạn chế thấp nhất thiệt hại về người, tài sản của Nhà nước, quân đội và nhân dân. Đặc biệt, để thực hiện TKCN trong các tình huống khẩn cấp, Bộ Tư lệnh Hải quân đã chủ động đề xuất việc sử dụng lực lượng, phương tiện TKCN với Bộ Quốc phòng hoặc giao cho các đơn vị được sử dụng lực lượng, phương tiện thuộc quyền (trường hợp   đặc biệt có thể sử dụng cả phương tiện SSCĐ)  đi ứng cứu trước và báo cáo sau. Điều đó vừa phát huy được vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của chỉ huy cấp dưới, vừa có thời gian để các đơn vị tập trung hoàn thành nhiệm vụ TKCN.

Thực hiện phương châm này, các đơn vị đã vận dụng nhiều hình thức, biện pháp tổ chức, động viên cán bộ, chiến sĩ luôn đảm bảo đầy đủ cơ số, lượng dự trữ theo các phương án, đáp ứng yêu cầu của công tác TKCN; trong đó, chú trọng thực hiện tốt các chế độ bảo quản, sửa chữa, giữ gìn trang bị, phương tiện, cơ sở vật chất, tài sản; chuẩn bị đầy đủ nhiên liệu, lương thực, thực phẩm; kiểm tra và tổ chức quản lý chặt chẽ để duy trì khả năng TKCN dài ngày trên biển. Các tàu làm nhiệm vụ trên các khu vực biển, đảo, nhà dàn DK phải chuẩn bị đầy đủ phương tiện, cơ sở vật chất theo quy định; thường xuyên theo dõi diễn biến của thời tiết, khí hậu, thông tin chính xác, kịp thời tình hình bão, có phương án phòng, tránh đảm bảo an toàn cho người và phương tiện, cơ sở vật chất của mình; đồng thời, thực hiện nghiêm túc các chế độ trực chỉ huy, trực ban, trực chiến, trực SSCĐ, trực thông tin và tuần tra, canh gác 24/24 giờ.

Bốn là, phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ giữa các lực lượng hoạt động trên biển. Những năm qua, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước “Tiến ra biển và làm giàu từ biển”, nhiều ngành kinh tế: giao thông, thăm dò, khai thác dầu khí, du lịch sinh thái biển, đánh bắt hải sản... với các công trình, phương tiện hoạt động trên biển cũng tăng nhanh. Những yếu tố trên vừa có mặt thuận lợi là có nhiều lực lượng tham gia TKCN, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn những nguy cơ tai nạn, rủi ro và hiểm họa tới môi trường biển. Vì vậy, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng hoạt động trên biển mới đảm bảo công tác TKCN đạt hiệu quả cao. Là lực lượng nòng cốt, chủ yếu trong công tác TKCN, Bộ đội Hải quân luôn bám sát sự chỉ đạo, hướng dẫn của Uỷ ban Quốc gia TKCN, Cục Cứu hộ, cứu nạn... và phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các cơ quan thường trực Phòng chống thiên tai - TKCN của các bộ, ngành (Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Trung tâm phối hợp TKCN Hàng hải...) và cấp ủy, chính quyền các địa phương xây dựng các kế hoạch, phương án TKCN trên biển. Để thực hiện các phương án, kế hoạch này, các đơn vị đã tích cực nắm thông tin liên quan đến thực trạng khả năng đi biển của các tàu, thuyền, về ngư trường và tần số thông tin liên lạc của các tàu... để chuẩn bị lực lượng, phương tiện sẵn sàng cơ động TKCN. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, lực lượng TKCN của Quân chủng còn chủ động bám sát cơ quan chỉ đạo cấp trên, phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các lực lượng liên quan để xây dựng phương án TKCN phù hợp, đảm bảo nhanh chóng tìm kiếm khi tàu bị nạn và tổ chức lai kéo về bờ hoặc đảo gần an toàn, tiết kiệm nhất.

Nhờ thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp, trong những năm qua, Quân chủng Hải quân thực sự là lực lượng nòng cốt trong công tác TKCN trên biển, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa của Tổ quốc; đồng thời, xây dựng môi trường biển Việt Nam an toàn hơn, thúc đẩy việc đầu tư, khai thác, sử dụng và phát triển kinh tế biển trong thời kỳ mới.

Chuẩn Đô đốc PHẠM NGỌC MINH

Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân chủng

1 - Theo số liệu của Uỷ ban Phòng chống lụt bão Trung ương, đến tháng 10-2010, toàn quốc có 106.570 tàu, thuyền khai thác hải sản gần bờ và 21.174 tàu, thuyền đánh bắt xa bờ.