I. Đối ngoại Biên phòng - kế sách bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia

II. Đối ngoại Biên phòng - thành tựu và những vấn đề đặt ra

Từ kết quả, kinh nghiệm và những vấn đề đặt ra; trước bối cảnh thế giới và khu vực diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo, cũng như yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp tăng cường quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Để đẩy mạnh và nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác đối ngoại Biên phòng, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa” trong thời kỳ mới, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp, trong đó tập trung vào một số giải pháp chủ yếu sau:

Đại tướng Phan Văn Giang và Thượng tướng Đổng Quân thực hiện nghi lễ tại Cột mốc 102 trong Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc lần thứ 8.

Trước hết, tiếp tục quán triệt, cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác đối ngoại nói chung, đối ngoại Biên phòng nói riêng, trọng tâm là Nghị quyết số 59-NQ/TW, ngày 24/01/2025 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 2662-NQ/QUTW, ngày 26/02/2024 của Quân ủy Trung ương về hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng đến năm 2030 và những năm tiếp theo. Từ đó, kịp thời tham mưu với Đảng và Nhà nước chủ trương, giải pháp xử lý khôn khéo trước những tình huống đối ngoại mới xuất hiện hoặc những vấn đề nhạy cảm, phức tạp liên quan đến chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia, xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định, cùng phát triển, vì lợi ích của Việt Nam và các quốc gia láng giềng, các nước trong khu vực và trên thế giới. Quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ đối ngoại, cần chủ động đổi mới, sáng tạo, linh hoạt trong công tác đối ngoại quốc phòng nói chung, đối ngoại Biên phòng nói riêng. Tiếp tục mở rộng quan hệ hợp tác với các đối tác, nhất là các quốc gia láng giềng, các quốc gia thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), bạn bè truyền thống; thiết lập quan hệ, tạo sự tin cậy, hiểu biết lẫn nhau, góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam và Quân đội nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế. Từ đó, có thể huy động nguồn lực bên ngoài để bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “từ khi nước chưa nguy”, bằng biện pháp hòa bình.

Quá trình thực hiện, phải: (1) giữ vững độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia; bình đẳng, hữu nghị và cùng có lợi; (2) bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, theo đúng nội dung các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; (3) phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, hoạt động theo phương châm: vừa hợp tác, vừa đấu tranh, góp phần xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, phát triển, bảo đảm củng cố, tăng cường về quốc phòng, an ninh; (4) làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ, giữ nghiêm kỷ luật, thận trọng, chặt chẽ theo đúng nội dung, chương trình, kế hoạch đã được phê duyệt. Đây là những nguyên tắc cơ bản, xuyên suốt, bảo đảm cho công tác đối ngoại Biên phòng luôn bám sát sự chỉ đạo, định hướng của Đảng và Nhà nước, phù hợp với xu thế của thời đại, góp phần giữ vững chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.

Hai là, công tác đối ngoại Biên phòng phải được thực hiện trong tổng thể của Chiến lược đối ngoại quốc gia. Theo đó, công tác đối ngoại quốc phòng, nhất là công tác đối ngoại Biên phòng cần bám sát các nội dung của Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; Nghị quyết số 59-NQ/TW, ngày 05/8/2020 của Bộ Chính trị; Kết luận số 53-KL/TW, ngày 28/4/2023 của Bộ Chính trị; Nghị quyết số 2662-NQ/QUTW, ngày 26/02/2024 của Quân ủy Trung ương. Quá trình thực hiện, phải giữ vững mục tiêu xuyên suốt là: phát huy được nội lực, tăng cường sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị, tranh thủ được sức mạnh thời đại, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, phát huy sức mạnh của lực lượng và thế trận đối ngoại - quốc phòng - an ninh đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên phát triển mới. Bên cạnh đó, cần bám sát chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế, với phương châm “Việt Nam là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế”, vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

Thực tiễn cho thấy, hoạt động đối ngoại Biên phòng là một bộ phận quan trọng trong hoạt động đối ngoại quốc phòng của Đảng, Nhà nước, với sự tham gia của nhiều cấp, ngành và lực lượng; trong đó, lực lượng vũ trang là nòng cốt, Bộ đội Biên phòng là lực lượng chuyên trách, vừa trực tiếp tham gia và chủ trì, vừa làm tham mưu và chủ động tiến hành mọi hoạt động đối ngoại Biên phòng mang tính chất ngoại giao của Nhà nước, đối ngoại Nhân dân và đối ngoại quốc phòng. Vì vậy, đối ngoại Biên phòng cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp ngoại giao vào điều kiện cụ thể, trên từng khu vực, địa bàn, bảo đảm theo đúng chủ trương, đường lối, định hướng đối ngoại của Đảng, Nhà nước, sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, phù hợp với pháp luật Việt Nam và thông lệ quốc tế. Ngoài ra, Bộ đội Biên phòng cần tham mưu với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đề xuất với Đảng, Nhà nước có cơ chế chính sách đưa công tác đối ngoại Biên phòng thành một trong những hoạt động ngoại giao cấp cao của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng với các nước láng giềng, nhất là Trung Quốc, Lào, Campuchia.

Học sinh Trường Tiểu học Bến Cầu chào đón Đại tướng Phan Văn Giang và Đại tướng Tea Seiha tại Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam - Campuchia lần thứ hai. Ảnh: qdnd.vn

Ba là, phát huy sức mạnh tổng hợp của các cấp, ngành, lực lượng và cả hệ thống chính trị, ở cả trong nước và nước ngoài để thực hiện nhiệm vụ đối ngoại quốc phòng nói chung, đối ngoại Biên phòng nói riêng. Khi thực hiện nhiệm vụ đối ngoại quốc phòng, đặc biệt là nhiệm vụ đối ngoại Biên phòng, cán bộ, nhân viên, lực lượng chuyên trách làm công tác đối ngoại Biên phòng cần nắm chắc luật pháp, các điều ước quốc tế, hiệp định, quy chế biên giới mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia ký kết với các nước có chung đường biên giới, vùng biển và hệ thống pháp luật của Nhà nước Việt Nam về biên giới. Bộ đội Biên phòng đóng vai trò nòng cốt, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương, các cơ quan, đơn vị đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục làm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân thấy rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác đối ngoại Biên phòng, từ đó nâng cao nhận thức, ý thức, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ.

Trong bối cảnh cả nước đang vận hành chính quyền địa phương hai cấp, Bộ đội Biên phòng cần tích cực đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp đối ngoại, kịp thời tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương khu vực biên giới, nhất là chính quyền cấp xã, đẩy mạnh các hoạt động giao lưu kết nghĩa, giao lưu Nhân dân, nâng cấp quan hệ đối ngoại ở cấp tỉnh và cấp đồn Biên phòng lên tầm cao mới, trên tất cả các lĩnh vực, tương xứng với vị thế và tiềm năng của từng địa phương. Thường xuyên thăm hỏi hữu nghị, chúc mừng nhân các ngày lễ, Tết, sự kiện chính trị trọng đại của mỗi nước, tổ chức khám bệnh, chữa bệnh và cấp phát thuốc miễn phí cho nhân dân các dân tộc hai bên biên giới.

Cùng với đó, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương gắn hoạt động đối ngoại Biên phòng với phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực biên giới, triển khai các chương trình dân vận, hỗ trợ đời sống Nhân dân hoặc điều chỉnh lại cụm dân cư, đưa Nhân dân ra định cư ở khu vực biên giới. Tích cực tuyên truyền, vận động Nhân dân khu vực biên giới tham gia xây dựng nền Biên phòng toàn dân, thế trận Biên phòng toàn dân trong nền quốc phòng toàn dân; huy động lực lượng Công an, Dân quân tự vệ cùng với Bộ đội Biên phòng tuần tra, quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc. Phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, lực lượng chức năng và lực lượng bảo vệ biên giới các nước Trung Quốc, Lào và Campuchia xử lý hài hòa các vấn đề xảy ra trên biên giới, cửa khẩu theo đúng các văn kiện pháp lý về quản lý, bảo vệ biên giới, qua đó lan tỏa hình ảnh cao đẹp “Bộ đội Biên phòng Việt Nam” - sứ giả hòa bình trong lòng du khách quốc tế.

Bốn là, mở rộng hợp tác quốc tế, tăng cường cơ chế phối hợp, đặc biệt là tuần tra liên hợp, chia sẻ thông tin, phối hợp phá án xuyên quốc gia giữa Bộ đội Biên phòng Việt Nam với lực lượng bảo vệ biên giới các nước. Thực hiện tốt giáp pháp này sẽ góp phần giải quyết hiệu quả các vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh thổ, ngăn ngừa các nguy cơ gây mất ổn định an ninh biên giới quốc gia; đồng thời, thúc đẩy hợp tác với các nước trong phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực biên giới. Bộ đội Biên phòng cần tuân thủ những nguyên tắc cơ bản, xác lập, nắm vững và đề cao tinh thần chủ động nhằm thực hiện thắng lợi các mục tiêu: thúc đẩy hợp tác, giảm bất đồng, xung đột để đạt lợi ích quốc gia - dân tộc cao nhất trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới.

Tiếp tục tham mưu cho Quân ủy Trung ương đề xuất với Đảng, Nhà nước triển khai đề án Tùy viên Biên phòng tại các nước có chung đường biên giới và tổ chức thành công Giao lưu hữu nghị Quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc, Việt Nam - Lào và Việt Nam - Campuchia; Giao lưu sĩ quan trẻ Bộ đội Biên phòng Việt Nam với lực lượng quản lý, bảo vệ biên giới của Trung Quốc, Lào và Campuchia; tăng cường giao lưu công tác chính trị và giao hữu thể thao, nhất là các hình thức bình chọn “Sứ giả hữu nghị”, sinh hoạt chính trị “Lá cờ Đảng soi sáng biên cương”, “Việt - Trung hữu nghị tâm liền tâm”, v.v.

Cùng với đó, đẩy mạnh các hoạt động: tuần tra song phương; đấu tranh phòng, chống các loại tội phạm; gặp gỡ, hội đàm trực tiếp tại thực địa; gửi thư thông báo trao đổi; điện thoại đường dây nóng,… với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, như: “Tuần tra đoàn kết”, “Xây dựng đường biên giới kiểu mẫu”, “Phối hợp thực thi pháp luật trên tuyến biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc”, chương trình “Nâng bước em tới trường” và mô hình “Cửa khẩu kiểu mẫu”, v.v. Hoạt động giao lưu của Bộ đội Biên phòng phải thể hiện sự chủ động cả trong nhận thức, xây dựng quan điểm, mục tiêu và hoạch định chủ trương kế hoạch đối ngoại. Đặc biệt, cần nhấn mạnh tính hiệu quả thực chất, thúc đẩy mối quan hệ, xây dựng lòng tin trong xử lý các vấn đề nảy sinh trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, tôn trọng luật pháp quốc tế.

Năm là, nâng cao trình độ, năng lực công tác cho đội ngũ cán bộ, nhân viên trực tiếp thực hiện nhiệm vụ đối ngoại Biên phòng. Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cần quan tâm kiện toàn, xây dựng, phát triển lực lượng chuyên trách làm công tác đối ngoại; tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên, chiến sĩ ở các cửa khẩu, đồn, trạm Biên phòng, các tổ, đội trinh sát, vận động quần chúng có bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ, năng lực toàn diện, có khả năng xử lý các tình huống linh hoạt, đúng nguyên tắc. Tập trung đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng nâng cao năng lực đối ngoại cho các tổ chức, cá nhân làm công tác đối ngoại Biên phòng, bảo đảm có trình độ ngoại ngữ, kỹ năng đàm phán, ngoại giao, nắm vững quan điểm, phương châm, nguyên tắc nghiệp vụ đối ngoại, luật pháp quốc tế và nội dung các văn bản pháp lý về biên giới giữa Việt Nam với các nước láng giềng đã ký kết. Thường xuyên tổ chức cho cán bộ, nhân viên, chiến sĩ luân phiên tham gia các hoạt động đối ngoại, phân công cán bộ có kinh nghiệm kèm cặp giúp đỡ để nâng cao trình độ, năng lực và tích lũy kinh nghiệm thực tiễn. Cùng với đó, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện đại vào quản lý, giám sát biên giới, nâng cao năng lực cảnh báo và xử lý tình huống.

Biên giới quốc gia là thiêng liêng, bất khả xâm phạm, việc tiếp tục phát huy kết quả đạt được, chủ động khắc phục khó khăn, đoàn kết, thống nhất, triển khai thực hiện nhiệm vụ đối ngoại Biên phòng với các giải pháp thiết thực, đồng bộ, hiệu quả sẽ góp phần giữ vững chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa” bằng biện pháp hòa bình trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc Việt Nam./.

CÔNG TOÀN - BÁ BÌNH - LÂM PHƯƠNG