Nghiên cứu chiến lược nói chung, Chiến lược Quân sự nói riêng luôn là vấn đề hệ trọng của mọi quốc gia. Đối với nước ta cũng vậy. Vì thế, trong thời gian tới, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác này theo Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) “Về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” đã xác định.

Trên cơ sở quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về bảo vệ Tổ quốc (BVTQ), những năm qua, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chức năng triển khai nghiên cứu các vấn đề thuộc Chiến lược Quốc phòng, Chiến lược Quân sự và một số chiến lược chuyên ngành khác, góp phần cung cấp thông tin và những luận cứ khoa học về quốc phòng, quân sự giúp Đảng, Nhà nước đánh giá tình hình thế giới, khu vực và trong nước, xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, chiến lược quốc phòng, chiến lược an ninh quốc gia và chiến lược BVTQ, trong đó có Chiến lược Quân sự. Các vấn đề nghiên cứu phải làm rõ sự thay đổi cục diện quốc tế, khu vực và tình hình đất nước; sự phát triển của khoa học kỹ thuật, khoa học kỹ thuật quân sự và khoa học nghệ thuật quân sự; những tư duy mới trong công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu, bảo đảm hậu cần, kỹ thuật trong một số hình thái chiến tranh mới theo các tình huống chiến lược¹ BVTQ, trong điều kiện mới.

Kết quả nghiên cứu đã tập trung làm rõ nguyên nhân, điều kiện, hình thức, quy mô, kiểu loại, phương thức tiến hành chiến tranh mới mà các thế lực thù địch có thể gây ra đối với nước ta. Đồng thời, phân tích làm rõ đặc điểm của chiến tranh nhân dân BVTQ trong điều kiện mới. Từ đó, tham mưu cho Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về mục tiêu và phương châm chỉ đạo chiến tranh theo hướng: phát huy tư tưởng chiến lược tiến công, chủ động BVTQ từ xa, các giải pháp nhằm phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gắn sức mạnh trong nước với sức mạnh quốc tế, nhất là phát huy sức mạnh của các nước, các tổ chức và nhân dân tiến bộ, yêu chuộng hòa bình trên thế giới để thu hẹp không gian, rút ngắn thời gian chiến tranh; đồng thời, sẵn sàng đánh dài ngày làm cho kẻ địch sa lầy, suy yếu, tạo điều kiện, thời cơ củng cố, phát triển tiềm lực, thế trận đánh đòn quyết định kết thúc chiến tranh.

Những năm gần đây, công tác nghiên cứu các vấn đề thuộc Chiến lược Quân sự đã góp phần chỉ đạo các cơ quan, đơn vị toàn quân đổi mới, nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, nhất là huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu đánh thắng các cuộc tiến công hỏa lực đường không, sẵn sàng huy động mọi nguồn lực, tập trung sức mạnh đánh đòn quyết định giành thắng lợi trên bộ. Về nghệ thuật quân sự đã đi sâu phát triển các hình thức, phương thức đấu tranh vũ trang trong một số loại hình chiến tranh, phương thức tác chiến chiến lược, phương pháp tác chiến chiến dịch, cách đánh chiến thuật, làm rõ sự phát triển của các hình thức, phương thức tiến công phi vũ trang của các thế lực thù địch. Qua đó, đề xuất 5 loại hình tác chiến chiến lược có thể vận dụng trong chiến tranh BVTQ. Đây là tiền đề quan trọng để chúng ta tiếp tục nghiên cứu, phát triển các nội dung của Chiến lược Quân sự trong điều kiện mới.

Cùng với phát triển các vấn đề thuộc Chiến lược Quân sự, việc nghiên cứu điều chỉnh cơ cấu tổ chức, biên chế trang bị của lực lượng vũ trang (LLVT) cũng đạt nhiều kết quả quan trọng. Bước đầu, đã làm rõ những luận cứ khoa học, đánh giá đúng thực trạng, xác định mục tiêu, đưa ra các quan điểm, nguyên tắc, định hướng hợp lý, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân: “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc.

Tuy nhiên, trước nguy cơ, thách thức mới về quốc phòng, quân sự mà Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) đã chỉ ra, việc nghiên cứu Chiến lược Quân sự thời gian tới cần chủ động nắm chắc tình hình, dự báo sát đúng, làm rõ những phát triển của các hình thái chiến tranh mới. Đó là chiến tranh xâm lấn biển, đảo, biên giới; chiến tranh mạng,… nhằm cụ thể hóa quan điểm, đường lối của Đảng đã được thể hiện trong Chiến lược BVTQ, làm cơ sở phát triển lý luận chiến tranh nhân dân, nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân, xác định mô hình tổ chức, phát triển LLVT nhân dân, đổi mới vũ khí, trang bị, nâng cao chất lượng huấn luyện,… nhằm ngăn ngừa, đẩy lùi và sẵn sàng đánh thắng các hình thái chiến tranh mới bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.

Chiến tranh xâm chiếm biển, đảo có nhiều khả năng xảy ra. Bởi, Biển Đông có vị trí địa chính trị, kinh tế, quân sự quan trọng đối với khu vực và thế giới; là vùng biển còn tồn tại tranh chấp giữa các nước trong khu vực và nằm trong chiến lược của một số nước lớn. Trong khi đó, thế và lực của ta chưa thật mạnh, tình hình thế giới, khu vực, trong nước đang diễn biến phức tạp, khó dự đoán. Vì thế, trong dự báo cần xem xét toàn diện, tư duy biện chứng và cái nhìn toàn cục để làm rõ nguyên nhân, điều kiện, mục đích cũng như bản chất chính trị - xã hội của cuộc chiến tranh. Đồng thời, dự kiến đúng các tình huống, phương thức, thủ đoạn tiến hành chiến tranh cụ thể của kẻ thù; xác định rõ mối quan hệ giữa chiến tranh trên biển, đảo với những hoạt động chống phá ở bên trong; đánh giá đúng chỗ mạnh, chỗ yếu của chúng và phân tích đánh giá cụ thể, tỉ mỉ những thuận lợi và khó khăn của ta. Từ đó, đề xuất các đối sách chiến lược nhằm ngăn ngừa, đẩy lùi nguy cơ xung đột và chiến tranh, chủ động triển khai công tác chuẩn bị lực lượng, thế trận, tạo thế trận chiến tranh nhân dân trên biển, trên không, trên bộ vững chắc, nhất là thế trận biển, đảo. Trong điều kiện hiện nay, trước bối cảnh các nước tăng cường hiện đại hóa vũ khí, trang bị và phương thức tác chiến trên biển, Chiến lược Quân sự của ta chú trọng nghiên cứu, phát triển phương thức tiến hành chiến tranh và nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân trên chiến trường biển, đảo, nhằm phát huy cao nhất sức mạnh toàn dân tộc với tinh thần: “cả nước vì biển, đảo, biển, đảo vì cả nước”. Trong đó, coi trọng nghiên cứu các chính sách nhằm tạo thế đan xen lợi ích với các nước, nhất là với các đối tác chiến lược; gắn sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong điều kiện, hoàn cảnh mới, kiên quyết đánh thắng chiến tranh xâm lược nếu các thế lực thù địch hiếu chiến liều lĩnh gây ra đối với nước ta.

Chiến tranh xâm lấn biên giới có thể xảy ra khi có những điều kiện nhất định. Trong đó phụ thuộc lớn vào tình hình chính trị của một số nước láng giềng, nhất là thái độ của một số nước lớn có nhiều tham vọng, cũng như bối cảnh của tình hình quốc tế, khu vực. Với hình thái chiến tranh này, Chiến lược Quân sự cần đi sâu làm rõ nguyên nhân sâu xa của chính sách cường quyền, bá quyền, chủ nghĩa dân tộc cực đoan và những tham vọng vô lý về chủ quyền, lãnh thổ…; đồng thời, có cái nhìn thấu đáo và căn nguyên của các cuộc chiến tranh được xuất phát từ những biến động chính trị, sự phân hóa, mâu thuẫn trong nội bộ các đảng phái, phe nhóm chính trị của các nước này. Bên cạnh đó, cũng cần chỉ ra nguyên nhân chủ quan của ta với những hạn chế trong công tác quản lý, bảo vệ chủ quyền biên giới; trong xây dựng lực lượng, thế trận phòng thủ, hệ thống chính trị, đời sống nhân dân và tình hình an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên khu vực biên giới, v.v. Trên cơ sở đó, dự báo đối tượng, mục đích, tính chất, quy mô chiến tranh; mối quan hệ của chiến tranh biên giới với chiến tranh xâm lấn biển, đảo; xác định mục tiêu, đề xuất phương châm chỉ đạo, phương thức tiến hành, nghệ thuật tác chiến phù hợp với từng đối tượng cụ thể, kiên quyết đánh thắng xung đột, chiến tranh xâm lấn biên giới trong thời gian ngắn nhất, kết hợp chặt chẽ với tiến công chính trị, ngoại giao, pháp lý,… không để chiến tranh bùng phát, lan rộng, kéo dài.

Chiến tranh mạng là hình thái chiến tranh mới, đã và đang diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Mặc dù, còn có những ý kiến khác nhau, nhưng phần lớn các quan điểm đều thống nhất cho rằng, đây là cuộc chiến tranh không khói súng, nhưng sự lan truyền và tác động của nó không hề nhỏ đối với toàn xã hội. Cuộc xung đột giữa Pa-le-xtin với I-xra-en kéo dài nhiều năm đã phát triển sang lĩnh vực chiến tranh mạng, khi các “chiến binh công nghệ” của Pa-le-xtin và I-xra-en đồng loạt mở các cuộc công kích các cơ sở mạng của nhau. Năm 2001, sau vụ đụng độ giữa máy bay trinh sát Điện tử EP-3 của Mỹ với máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã làm bùng phát cuộc chiến tranh mạng giữa hai nước. Tiếp đó, sau sự kiện “ngày 11-9” là cuộc tiến công giữa “chiến binh công nghệ” của Mỹ và “chiến binh công nghệ” của các tổ chức khủng bố ở nhiều nơi trên thế giới. Năm 2007, các “chiến binh công nghệ” đã tiến công Chính phủ điện tử của E-xtô-ni-a gây rối loạn xã hội trong một thời gian, tạo bầu không khí chiến tranh bao trùm cả nước, v.v. Lúc này, nhiều quốc gia nhận thấy nguy cơ thực sự lớn từ hình thái chiến tranh này, họ đã coi tác chiến mạng là một mục tiêu trọng tâm chuyển đổi của chiến lược quân sự thế kỷ XXI. Bởi vậy, nhiều quốc gia gấp rút xây dựng học thuyết, hoạch định chiến lược, phát triển lực lượng; tổ chức nhiều cuộc diễn tập quy mô lớn nhằm sẵn sàng đối phó và tiến hành chiến tranh mạng. Đối với nước ta, chiến tranh mạng đã, đang là một nguy cơ thường trực, đe dọa sự nghiệp xây dựng và BVTQ. Để đối phó thắng lợi hình thức chiến tranh này, ở phạm vi Chiến lược Quân sự có thể triển khai nghiên cứu kỹ đặc điểm, tình hình, nguyên nhân, điều kiện, đối tượng, lực lượng, phương tiện, phương thức tiến hành chiến tranh của địch; phân tích làm rõ thực trạng lực lượng, phương tiện, khả năng đối phó của ta và dự kiến những hậu quả xảy ra đối với đất nước. Trên cơ sở đó, khẩn trương xây dựng, hoàn thành văn kiện “Chiến lược Chiến tranh thông tin”, làm cơ sở phát triển lý luận về chiến tranh và tác chiến mạng. Trong điều kiện mới của sự nghiệp BVTQ, cần coi tác chiến mạng là loại hình tác chiến chiến lược thứ 6 trong lý luận tác chiến chiến lược của nghệ thuật quân sự Việt Nam. Vì vậy, thời gian tới, cần có kế hoạch triển khai sớm, đưa những nội dung này vào chương trình huấn luyện, giáo dục trong hệ thống nhà trường trong và ngoài Quân đội nhằm nâng cao nhận thức, kiến thức, năng lực đấu tranh cho các bộ, ngành, địa phương và toàn dân, nhất là cho LLVT. Trên cơ sở đó, cần đầu tư xây dựng kế hoạch, phát triển lực lượng tác chiến mạng chuyên trách thành một binh chủng tác chiến đặc biệt, làm nòng cốt cho toàn dân tham gia, sẵn sàng đối phó không để bị động bất ngờ.

Nghiên cứu phát triển những vấn đề về Chiến lược Quân sự BVTQ là nhiệm vụ quan trọng, khó khăn, phức tạp có phạm vi rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực, nhiều cấp, nhiều ngành và địa phương. Vì vậy, bên cạnh sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương và Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, rất cần có sự phối hợp của các cơ quan, đơn vị, các học viện, nhà trường, cùng với sự tham gia của đội ngũ cán bộ chỉ huy tham mưu chiến lược, các nhà khoa học trong và ngoài Quân đội đối với nhiệm vụ quan trọng này, góp phần đáp ứng yêu cầu BVTQ trong tình hình mới.

Đại tá NGUYỄN ĐỒNG THỤY, Viện Chiến lược Quốc phòng
_____________________

1 - Gồm: “diễn biến hòa bình” kết hợp với bạo loạn lật đổ; bạo loạn lật đổ kết hợp với lực lượng phản ứng nhanh, bao vây phong tỏa, tiến công hỏa lực; chiến tranh xâm lấn biển, đảo; chiến tranh biên giới; chiến tranh ủy nhiệm; chiến tranh xâm lược quy mô lớn, v.v.