Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta xác định đại đoàn kết toàn dân tộc là vấn đề chiến lược đặc biệt quan trọng. Với chức năng, nhiệm vụ được giao, Quân đội nhân dân Việt Nam có vai trò quan trọng trong việc tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Vì thế, thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ này của các đơn vị Quân đội là vấn đề quan trọng, thiết thực hiện nay.

Đại đoàn kết toàn dân tộc là một truyền thống cực kỳ quý báu của dân tộc Việt Nam. Kế thừa và phát huy truyền thống đó, Đảng ta đã lãnh đạo xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc, tạo thành sức mạnh tổng hợp để giành thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đề cập tầm quan trọng của đoàn kết toàn dân tộc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết / Thành công, thành công, đại thành công”. Đó cũng là quan điểm, tư tưởng chỉ đạo, phương châm hành động trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng của Đảng ta.

Quân đội nhân dân Việt Nam do Đảng tổ chức, lãnh đạo, rèn luyện, là quân đội cách mạng kiểu mới của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Quân đội nhân dân mang bản chất của Đảng, tính nhân dân, tính dân tộc sâu sắc, có vai trò quan trọng trong xây dựng, củng cố và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc suốt tiến trình cách mạng Việt Nam. Nhận thức rõ điều đó, những năm qua, các đơn vị trong toàn quân đã quán triệt và thực hiện tốt các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, trực tiếp là của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng về công tác dân vận, như: Nghị quyết 8B-NQ/TW, ngày 27-3-1990, về “Đổi mới công tác quần chúng của Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân”; Nghị quyết 25-NQ/TW, ngày 03-6-2013, về “Tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới”, Nghị quyết 152-NQ/ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương); Nghị quyết 49-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về “Tăng cường và đổi mới công tác dân vận trong tình hình mới”; Hướng dẫn 842-HD/CT của Tổng cục Chính trị về công tác dân vận, v.v. Đáng chú ý là, các đơn vị đứng chân và hoạt động ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tôn giáo, vùng sâu, vùng xa đã phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể ở địa phương triển khai toàn diện các mặt công tác dân vận; tích cực tham gia xây dựng, củng cố hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh; vận động quần chúng tham gia quản lý, bảo vệ an ninh biên giới, tạo thành phong trào rộng khắp, có chất lượng, hiệu quả cao; giúp đỡ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, phát triển đảng viên, xây dựng lực lượng cán bộ cho hệ thống chính trị ở cơ sở, v.v. Trong quá trình tổ chức thực hiện, các đơn vị đã thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp phù hợp với đặc điểm địa bàn, góp phần nâng cao nhận thức cho các tầng lớp nhân dân về quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng; phát triển hệ thống giao thông, trường học, bệnh xá; giúp nhân dân xóa đói, giảm nghèo, thực hiện dân chủ ở cơ sở, thực hiện chính sách hậu phương Quân đội, v.v. Trong thực tiễn, nhiều mô hình “Dân vận khéo” đã xuất hiện, điển hình như: “Gắn kết hộ” ở Binh đoàn 15, “Xóa một hộ đói, giảm một hộ nghèo”  ở Quân khu 5, “Ngân hàng bò” của Bộ đội Biên phòng, v.v. Qua đó, góp phần nâng cao đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của nhân dân, củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa; bồi đắp lòng yêu nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc.

Tuy nhiên, hoạt động công tác dân vận của các đơn vị Quân đội vẫn còn những hạn chế so với yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Việc nắm tình hình nhân dân, địa bàn đóng quân có lúc, có nơi chưa kịp thời, chưa chắc; tham mưu, phối hợp giữa các đơn vị Quân đội với cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và giữa các lực lượng tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân có nội dung hiệu quả chưa cao.

Hiện nay, tình hình thế giới, khu vực vẫn diễn biến phức tạp, khó lường. Đối với nước ta, các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động chống phá cách mạng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc; chúng tập trung chia rẽ mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” quân đội, v.v. Tình hình đó đã tác động trực tiếp đến yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; đòi hỏi các ngành, các cấp, cả hệ thống chính trị phải có trách nhiệm cao, với những giải pháp thiết thực trong việc tham gia nhiệm vụ quan trọng này. Với chức năng, nhiệm vụ được giao, để nâng cao hiệu quả tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, theo chúng tôi, các đơn vị cần tập trung thực hiện tốt một số vấn đề chủ yếu sau:

Một là, nâng cao nhận thức cho bộ đội về tầm quan trọng của việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc; về âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.

Trong chương trình giáo dục chính trị, các đơn vị cần xác định chuyên đề riêng hoặc có thể lồng ghép trong các chuyên đề khác có liên quan đến nội dung về xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Trong đó, chú trọng quán triệt sâu sắc quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối, chính sách dân tộc, tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta. Cùng với đó, cần coi trọng giáo dục truyền thống yêu nước, đoàn kết chống ngoại xâm của dân tộc; thực tiễn về xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân ở nước ta hiện nay; đặc điểm các tôn giáo, giai cấp, tầng lớp trong xã hội, v.v. Đồng thời, chú trọng giáo dục, nâng cao nhận thức cho bộ đội về âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “Diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch; nhất là những thủ đoạn lợi dụng chính sách dân tộc, tự do tôn giáo, dân chủ, nhân quyền để chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc ở nước ta. Trong quá trình tổ chức giáo dục, bồi dưỡng, cần sử dụng các hình thức phong phú, như: tổ chức lớp học, nói chuyện thời sự, tọa đàm, tham quan, tổ chức cho bộ đội đi thực tế ở cơ sở, giao lưu với nhân dân; vận dụng phương pháp tích cực, khơi dậy tính tự giác, chủ động nghiên cứu, tìm hiểu của bộ đội để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, giáo dục.

Hai là, chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch và tích cực đổi mới hình thức, phương pháp tiến hành công tác dân vận, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên từng địa bàn và cả nước.

Trên cơ sở quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các nghị quyết, chỉ thị của Quân uỷ Trung ương, Bộ Quốc phòng, hướng dẫn của cơ quan chức năng, các đơn vị cần chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động công tác dân vận, góp phần tăng cường khối khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nhất là địa bàn biên giới, vùng sâu, vùng xa, vùng có đông đồng bào dân tộc. Kế hoạch tiến hành công tác dân vận là một bộ phận của kế hoạch công tác năm, có thể là một nội dung bố trí xen kẽ trong kế hoạch huấn luyện, dã ngoại,... nhằm đảm bảo sự chủ động về thời gian, lực lượng, vật chất kỹ thuật để thực hiện công tác quan trọng này. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, điều kiện, địa bàn hoạt động, từng đơn vị lựa chọn nội dung, hình thức, phương pháp phù hợp, đạt hiệu quả cao nhất. Nội dung tiến hành công tác dân vận cần tập trung tham gia phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh, xây dựng cơ sở hạ tầng, cơ sở chính trị; tham gia cứu hộ, cứu nạn, phòng chống thảm họa thiên tai và phòng chống gây rối, bạo loạn ở địa phương, v.v. Hình thức dân vận phải đa dạng, phù hợp với đối tượng, “Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công” như Bác Hồ đã từng căn dặn; coi trọng sử dụng tổng hợp các hình thức, như: tuyên truyền cổ động, hoạt động kết nghĩa, v.v. Về phương pháp, có thể kết hợp các hoạt động dân vận trong huấn luyện, hành quân dã ngoại, v.v. Theo định kỳ hoặc trong từng thời điểm có thể tổ chức các tổ, đội thực hiện công tác vận động quần chúng ở địa bàn trọng điểm, khu vực biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa theo phương châm: “3 cùng, 4 tại chỗ” để giúp dân phát triển sản xuất, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa môi trường, ổn định cuộc sống, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc.

Ba là, phát huy vai trò, trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy và cơ quan chức năng các cấp; coi trọng phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và Mặt trận Tổ quốc trong quá trình tổ chức thực hiện.

Cấp uỷ, chỉ huy các cấp xác định rõ chủ trương, mục tiêu, yêu cầu, nội dung, biện pháp tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân; phân công trách nhiệm, xác định rõ đơn vị, cơ quan chủ trì, cá nhân phụ trách và các cơ quan, đơn vị phối hợp. Công tác tổ chức lực lượng phải hợp lý, ưu tiên cho nhiệm vụ trọng tâm; đồng thời, có kế hoạch bố trí lực lượng để hoàn thành các nhiệm vụ khác, cả thường xuyên và đột xuất. Khi tổ chức lực lượng làm công tác vận động quần chúng, tham gia giúp đỡ nhân dân phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, xây dựng cơ sở chính trị xã hội, nên lựa chọn những đơn vị đã có mối quan hệ với địa phương hoặc am hiểu, nắm chắc tình hình địa phương, có chức năng, nhiệm vụ phù hợp với loại hình công tác. Cùng với phân công lực lượng hợp lý, cần chủ động chuẩn bị phương tiện, trang bị, vật chất kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ và tính chất hoạt động. Trong đó, cần chú trọng tổ chức lực lượng quân y tham gia khám, chữa bệnh, tiến hành các biện pháp phòng bệnh, tiêu độc, vệ sinh môi trường, xử lý nguồn nước, ngăn chặn dịch bệnh cho nhân dân.

Trên cơ sở kế hoạch thực hiện công tác dân vận đã được xác định trong kế hoạch công tác, lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị cần phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các ban ngành, đoàn thể liên quan ở địa phương để thống nhất nội dung, phương pháp, thời gian thực hiện, bảo đảm đạt hiệu quả cao nhất. Trong quá trình thực hiện, cần phối hợp thường xuyên, trong từng mặt công tác và trong từng việc cụ thể; chú trọng phát huy dân chủ, lắng nghe ý kiến, tâm tư, nguyện vọng, nhu cầu của chính quyền và nhân dân địa phương. Căn cứ vào thực tiễn tình hình để điều chỉnh, bổ sung nội dung hoạt động, sẵn sàng xử lý các tình huống nảy sinh.

Bốn là, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực hoạt động thực tiễn cho bộ đội, nhất là đội ngũ cán bộ các cấp.

Chất lượng, hiệu quả các hoạt động tham gia xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc phụ thuộc rất nhiều vào năng lực công tác của đội ngũ cán bộ. Vì thế, chăm lo bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác dân vận có ý nghĩa quan trọng. Theo đó, cùng với giáo dục, nâng cao bản lĩnh chính trị, nhận thức, ý thức trách nhiệm của bộ đội, cần coi trọng bồi dưỡng, nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, khả năng truyền thụ tri thức văn hóa, ứng dụng khoa học kỹ thuật, kinh nghiệm sản xuất,... của đội ngũ cán bộ, chiến sĩ tham gia hoạt động này. Đối với những đơn vị làm nhiệm vụ ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, phải quan tâm bồi dưỡng cho bộ đội biết nói tiếng dân tộc, hiểu biết về phong tục, tập quán, truyền thống, bản sắc văn hoá của đồng bào dân tộc nơi đứng chân và hoạt động. Chú trọng bồi dưỡng tác phong tiếp xúc với nhân dân, kỹ năng tiến hành công tác vận động quần chúng trong các hoàn cảnh khác nhau; thực hiện tốt phương châm: “nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”, từ đó tập hợp, hướng dẫn, thuyết phục nhân dân thực hiện tốt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, v.v.

Xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên của Quân đội và Quân đội cũng là một thành phần lực lượng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, các đơn vị cần thực hiện đồng bộ các nội dung, giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quan trọng này, góp phần củng cố mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân, giữ vững lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa, tạo thành sức mạnh tổng hợp của đất nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trung tá, ThS. NGUYỄN DUY TIÊN, Học viện Chính trị